Sơn La – Wikipedia tiếng Việt
Sơn La là một tỉnh miền núi, vùng cao, nằm ở vùng Tây Bắc Việt Nam.[8][9][10]
Năm 2018, Sơn La là đơn vị chức năng hành chính Nước Ta đông thứ 31 về số dân, xếp thứ 40 về Tổng sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ 49 về GRDP trung bình đầu người, đứng thứ 63 về vận tốc tăng trưởng GRDP. Với 1.242.700 người dân, [ 11 ] GRDP đạt 47.223 tỉ Đồng ( tương ứng với 2,0509 tỉ USD ), GRDP trung bình đầu người đạt 38 triệu đồng ( tương ứng với 1.650 USD ), vận tốc tăng trưởng GRDP đạt 5,59 %. [ 12 ] Sơn La cũng là tỉnh có diện tích quy hoạnh lớn nhất Bắc Bộ .
Vào thời nhà Lý, thế kỷ 11-12, vùng TT tỉnh Sơn La thời nay ( gồm thành phố Sơn La, những huyện Mường La, Thuận Châu ( Mường Muổi ), Mai Sơn, … ) là khu vực chủ quyền lãnh thổ định cư của một vương quốc được ghi nhận trong Đại Việt sủ ký toàn thư tên là Ngưu Hống [ 13 ] .
Bản đồ Sơn La năm 1891
Ngày 24 tháng 5 năm 1886, thành lập châu Sơn La (thuộc phủ Gia Hưng, tỉnh Hưng Hoá), tách từ tỉnh Hưng Hóa thành cấp tương đương với tỉnh. Thiếu tá De Chateaurochet làm Phó công sứ Sơn La. Kế nhiệm là Moulié (11/1886). Ngày 9 tháng 9 năm 1891, thuộc Đạo Quan binh 4.
Bạn đang đọc: Sơn La – Wikipedia tiếng Việt
Ngày 27 tháng 2 năm 1892, xây dựng tiểu quân khu Vạn Bú gồm 2 phủ và 8 châu, do thiếu tá Pennequin làm chỉ huy trưởng. Kế nhiệm ông là Đại úy Diguet ( 1893 – 1895 ) và thiếu tá Norminot ( 1895 ). Ngày 10 tháng 10 năm 1895, xây dựng tỉnh Vạn Bú, tỉnh lỵ ở Vạn Bú ( tức Tạ Bú ). Lúc này M.Caillat lên thay thiếu tá Norminot làm Công sứ Pháp ở tỉnh Vạn Bú .Ngày 23 tháng 8 năm 1904, đổi tên thành tỉnh Sơn La, tỉnh lỵ chuyển về nơi thời nay là thành phố Sơn La. Công sứ Pháp tiên phong là Jean G. Monpeyrat, lên cầm quyền thay công sứ Sévénier từ năm 1902 đến năm 1909. Kế nhiệm ông là những công sứ Pháp như Hernandez ( 1909 – 1911 ), Fillion, Bonnermain, Louis Rene, Pierre Grossin, Nempont, Romanetti, Saint Poulof ( 1928 – 1933 ), Cousseau, Gabon, Robert [ 14 ]. Năm 1907, công sứ Monpeyrat cho thiết kế xây dựng nhà tù Sơn La. Năm 1917, công sứ Pháp Laumet mở trường dạy chữ quốc ngữ và chữ Pháp. Năm 1933, công sứ Gabriel M. de Saint-Poulof ( cầm quyền thay Romanetti từ năm 1928 ) bị đầu độc chết trong cuộc chiến đấu đòi vượt ngục của tù nhân ở Sơn La. Năm 1939, công sứ Cousseau lên thay. Năm 1944, Robert thay ông ta làm công sứ Sơn La và quản lý đến tận năm 1945 .Sau năm 1946, tỉnh Sơn La cùng với hai tỉnh Lai Châu và Phong Thổ ( do Pháp lập ra ) lập thành ” Xứ Thái tự trị ” nằm dưới sự chỉ huy của Pháp. Bạc Cầm Quý làm tỉnh trưởng Sơn La. Từ nằm 1948 đến 1953, thuộc Liên khu Việt Bắc. Lúc này tỉnh Sơn La có 6 huyện : Mường La, Thuận Châu, Phù Yên, Mai Sơn, Yên Châu, Mộc Châu .Từ năn 1953 đến 1955, Sơn La thuộc Khu Tây Bắc. Từ năm 1955 đến 1962, bỏ cấp tỉnh, thuộc Khu tự trị Thái Mèo. Từ năm 1962 đến 1975, tái lập tỉnh, thuộc Khu tự trị Tây Bắc ( đổi tên từ Khu tự trị Thái Mèo ), có 7 huyện : thêm huyện Quỳnh Nhai và Sông Mã, còn huyện Phù Yên chuyển sang tỉnh Nghĩa Lộ mới xây dựng .Đến cuối năm 1975, tỉnh Sơn La có tỉnh lị là thị xã Sơn La và 7 huyện : Mai Sơn, Mộc Châu, Mường La, Quỳnh Nhai, Sông Mã, Thuận Châu, Yên Châu. Sau khi giải thể Khu tự trị Tây Bắc, tỉnh Sơn La nhập thêm 2 huyện của tỉnh Nghĩa Lộ vừa giải thể là Phù Yên và Bắc Yên. Từ đó, tỉnh Sơn La có tỉnh lị là thị xã Sơn La và 9 huyện : Bắc Yên, Mai Sơn, Mộc Châu, Mường La, Phù Yên, Quỳnh Nhai, Sông Mã, Thuận Châu, Yên Châu. Ngày 2 tháng 12 năm 2003, chia huyện Sông Mã thành 2 huyện : Sông Mã và Sốp Cộp. [ 15 ]Ngày 3 tháng 9 năm 2008, chuyển thị xã Sơn La thành thành phố Sơn La. [ 16 ] Ngày 10 tháng 6 năm 2013, chia huyện Mộc Châu thành 2 huyện : Mộc Châu và Vân Hồ. [ 17 ] Tỉnh Sơn La có 1 thành phố và 11 huyện như lúc bấy giờ .
Vị trí và chủ quyền lãnh thổ[sửa|sửa mã nguồn]
Tỉnh Sơn La có diện tích quy hoạnh 14.174,5 km² chiếm 4,27 % tổng diện tích quy hoạnh Nước Ta, đứng thứ 3 trong số 63 tỉnh thành phố. Tọa độ địa lý : 20 o37 ‘ – 22 o02 ‘ vĩ độ Bắc và 103 o11 ’ – 105 o02 ‘ kinh độ Đông .Trung tâm hành chính của tỉnh là thành phố Sơn La, nằm cách TT thủ đô hà nội Thành Phố Hà Nội khoảng chừng 302 km, có vị trí địa lý :
Sơn La có đường biên giới vương quốc dài 250 km, chiều dài giáp ranh với những tỉnh khác là 628 km .Các điểm cực của tỉnh Sơn La :[sửa|sửa mã nguồn]
- Điểm cực bắc tại: xã Cà Nàng, huyện Quỳnh Nhai.
- Điểm cực đông tại: xã Chiềng Yên, huyện Vân Hồ.
- Điểm cực tây tại: xã Mường Lèo, huyện Sốp Cộp.
- Điểm cực nam tại: xã Tân Xuân, huyện Vân Hồ.
Sơn La nằm cách TP. Hà Nội 302 km trên trục Quốc lộ 6 TP.HN – Sơn La – Điện Biên, Sơn La là một tỉnh nằm sâu trong trong nước. Tỉnh này có 3 cửa khẩu với Lào là cửa khẩu quốc tế Chiềng Khương, Cửa khẩu Lóng Sập và Nà Cài .Sơn La có độ cao trung bình 600 – 700 m so với mặt biển, địa hình chia cắt sâu và mạnh, 97 % diện tích quy hoạnh tự nhiên thuộc lưu vực sông Đà, sông Mã, có 2 cao nguyên là Cao nguyên Mộc Châu và Cao nguyên Sơn La, địa hình tương đối phẳng phiu. Cùng với những tỉnh Hòa Bình, Điện Biên, Lai Châu, Sơn La là mái nhà của khu vực Bắc Bộ. Địa hình hầu hết là đồi núi, trong đó những đồi núi cao tập trung chuyên sâu ở những huyện Sốp Cộp, Thuận Châu, Bắc Yên, … Sơn La có dòng sông Mã, sông Đà đi qua, phù sa từ hai con sông này đã bồi nên những thung lũng, 2 dòng sông này còn gây ra thực trạng xâm thực, sức nước mạnh khoét sâu vào những ngọn đồi, làm sụp những phần đất cao và lan rộng ra thung lũng ra. Phía Đông là những cao nguyên to lớn như cao nguyên Mộc Châu, đây là nơi có đồng cỏ lớn, là nơi chăn nuôi gia súc tương thích. Địa hình bị chia cắt mạnh, sông suối nhiều, lắm thác nước, nên đây là nơi có nguồn thủy điện dồi dào, nhà máy sản xuất thủy điện Sơn La được kiến thiết xây dựng ở đây là xí nghiệp sản xuất lớn nhất Khu vực Đông Nam Á hiện tại. Phía Bắc và Đông là những dãy núi cao vắt ngang chắn lại những lối giao thông vận tải, vì vậy đã tạo ra những đèo như đèo Pha Đin, đèo Tà Xùa, đèo Chiềng Đông, đèo Cón, đèo Lũng Lô …
Sơn La có khí hậu cận nhiệt đới ẩm vùng núi, mùa đông phi nhiệt đới gió mùa lạnh khô, mùa hè nóng ẩm, mưa nhiều. Do địa hình bị chia cắt sâu và mạnh nên hình thành nhiều tiểu vùng khí hậu, được cho phép tăng trưởng một nền sản xuất nông – lâm nghiệp đa dạng và phong phú. Vùng cao nguyên Mộc Châu tương thích với cây cối và vật nuôi vùng ôn đới. Vùng dọc sông Đà tương thích với cây rừng nhiệt đới gió mùa xanh quanh năm .Thống kê nhiệt độ trung bình năm của Sơn La có xu thế tăng trong 20 năm lại đây với mức tăng 0,5 °C – 0,6 °C, nhiệt độ trung bình năm của Thành phố Sơn La hiện ở mức 21,1 °C, Yên Châu 23 °C ; lượng mưa trung bình năm có xu thế giảm ( thành phố hiện ở mức 1.402 mm, Mộc Châu 1.563 mm ) ; nhiệt độ không khí trung bình năm cũng giảm. Mùa mưa kết thúc khá sớm vào khoảng chừng đầu tháng 9 và khởi đầu một mùa khô lê dài quyết liệt đến tận cuối tháng 4 năm sau gây ra thực trạng khô hạn và thiếu nước, gió tây khô nóng vào những tháng cuối mùa khô đầu mùa mưa ( tháng 4-6 ) là yếu tố gây tác động ảnh hưởng tới sản xuất nông nghiệp của tỉnh. Sương muối, mưa đá, lũ quét là yếu tố bất lợi. [ 18 ]
Theo hiệu quả tìm hiểu dân số ngày 1/4/2019, tỉnh Sơn La có 1.248.415 người [ 19 ], tổng số hộ là 289,516 hộ [ 19 ], nam có 632,598 người, nữ có 615,917 người [ 19 ]. Sơn La là tỉnh đông dân nhất vùng Tây Bắc Bộ. 16.6 % dân số sống ở thành thị và 83,4 % dân số sống ở nông thôn. [ 19 ]Sơn La có tổng số 39 dân tộc bản địa đồng đội, trong đó người Thái là nhiều nhất với 669,265 người, người Kinh 203,008 người, người Mông 200,480 người. [ 19 ]
Tỉnh Sơn La có 12 đơn vị chức năng hành chính thường trực, gồm có 1 thành phố và 11 huyện ; 204 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, gồm có 188 xã, 7 phường và 9 thị xã. [ 17 ]Văn hóa, du lịch[sửa|sửa mã nguồn]
Một góc nhà tù Sơn LaSơn La là tỉnh có nhiều dân tộc bản địa cư trú nên có sự phong phú về văn hóa truyền thống truyền thống lịch sử, đời sống, tập tục .Sơn La có nhiều tiệc tùng của những dân tộc bản địa, mỗi liên hoan đều có nét rực rỡ riêng như Tết cơm mới của người Khơ Mú, Lễ hội hoa ban, Lễ hội Pang Cẩu Nỏ của dân tộc bản địa Khơ Mú, Xinh Mun ; Lễ cầu phúc của người Mường ; Lễ hội xên bản, cầu mưa của người Thái, Lễ mừng măng mọc của nhiều dân tộc bản địa vùng Tây Bắc …Sơn La còn có các di tích như Nhà tù Sơn La, bảo tàng Sơn La ở thành phố Sơn La, chùa Chiền Viện ở Mộc Châu…
Bên cạnh đó vạn vật thiên nhiên còn tạo hóa cho Sơn La nhiều khu du lịch, khu danh thắng đẹp rất thích hợp với mô hình du lịch nghỉ ngơi, dã ngoại và tò mò như : Suối nước nóng Bản Mòng ( Hua La ), danh thắng Yên Châu, những hang Thẩm Tát, Thẩm Ké … ở Chiềng An, Bản Hìn, cao nguyên Mộc Châu, tò mò chinh phục những đỉnh núi ở Bắc Yên …
Các đặc sản nổi tiếng, ẩm thực địa phương trong tỉnh : táo mèo Bắc Yên, bánh dày Mông, rượu chuối Yên Châu, nộm da trâu, pa tỉnh tộp, măng trúc muối ớt Háng Đồng, nhót xanh chấm chéo, mận Phiêng Khoài, canh mọ, rượu thóc men lá Hang Chú, thảo quả Bắc Yên, mẳm cá, long nhãn Chiềng Khoong, cà rừng, cá ngần sông Đà, cam Phù Yên, hoa gừng, rượu hoẵng Mộc Châu, tỏi Chiềng Đông, thịt thối, trám, pa giảng, khoai sọ Cụ Cang, bọ xít rang, chè Mộc Châu, mắc ten, nậm pịa, quýt Chiềng Cọ, canh bon, tỏi tía Phù Yên, thịt trâu gác bếp, gỏi cá Thái, na dai Mai Sơn, ốc đá suối Bàng, nộm hoa ban, gà đen Mông, vịt Chiềng Mai, ớt ngâm Na Viên, mơ Mộc Châu, rau thối, thịt chua người Dao, dưa mèo, gân bò xé Mường Tấc, hạt dổi, mắc khén, thịt dơi Chiềng Khoi, nhãn Sông Mã, xôi sắn, cháo mắc nhung, nếp tan Mường Và, đào Mộc Châu, mẳm hén, bánh gai Hát Lót, măng, xôi ngũ sắc, cá tép dầu Quỳnh Nhai, xoài tròn Yên Châu, đọt tuy nhiên mây, rượu cần Thái, núc nác, xôi trám, mận hậu Mộc Châu, hoa đu đủ đực, bê chao Mộc Châu, chẳm chéo, cốm Mường Tấc, rêu đá, khoai sọ Thuận Châu, chè Tà Xùa .Chè Tà Xùa
Chè Tà Xùa là loại búp trắng cánh vàng nguồn gốc từ xã vùng cao Tà Xùa ( Bắc Yên ). Chè được bà con dân tộc bản địa Mèo sao tẩm trực tiếp. Nước chè vị đắng chát khi mới nhấp nhưng lại ngọt dần. Chè Tà Xùa kén nước, tốt nhất là pha bằng nước suối vùng này, nếu dưới xuôi phải là nước khoáng đun sôi mới ngon .
Thịt dơi Chiềng Khoi
Tại bản người Thái, bản Hiêm, Chiềng Khoi ( Yên Châu ) có một hang đá là hang Dơi. Đây là hang rộng, nhiều ngách rất nhiều Dơi. Từ xưa, người Thái nơi đây đã bắt Dơi về chế biến những món ăn như : Hăm pịch kia, Lám kia … Đây là món được coi là quý và hiếm để biếu cha mẹ. Theo dân gian người Thái trẻ nhỏ ăn thịt Dơi thì chóng lớn, nhanh gọn, người già ăn thì khỏe mạnh, lê dài tuổi thọ .
Sơn tra
Sơn tra ở đây có vị đậm đà hương thơm đặc trưng. Càng lên cao, khí hậu lạnh táo mèo sơn tra càng vàng tươi, thơm hơn và có vị chua ngọt. Sơn tra tiếng dân tộc bản địa Mông gọi là Tu Di. Mùa sơn tra ra hoa, màu trắng thấp thoáng giữa khu rừng trên những dãy núi cao càng làm vẻ đẹp nơi đây thêm thi vị .
Rêu Sông Mã
Người Thái ở đây chế biến rêu từ những tảng đá ngầm ở thượng nguồn sông Mã ( thuộc huyện Sông Mã ) thành món nướng, món xào ăn vừa thơm, vừa ngọt mát. Tháng giêng, sông Mã chỉ như một con suối hiền hòa, nước lạnh ngắt, tinh khiết, xanh trong đó cũng là mở màn mùa rêu, một loại đặc sản nổi tiếng của người Thái .
Sơn La là một tỉnh thuộc Trung du và miền núi phía Bắc, rất khó khăn vất vả về mặt kinh tế tài chính .Tổng sản phẩm trên địa phận ( GRDP ) năm 2018 ước tính tăng 5,59 % so với năm 2017, trong đó 6 tháng đầu năm tăng 5,62 %, mức tăng trưởng năm nay tuy không đạt tiềm năng tăng trưởng 8,5 % đề ra nhưng trong toàn cảnh kinh tế tài chính địa phương gặp nhiều khó khăn vất vả do thời tiết và biến hóa khí hậu thì đạt được mức tăng trưởng trên cũng đã khẳng định tính đúng đắn, kịp thời, hiệu suất cao của những giải pháp, giải pháp được Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ huy kinh khủng những cấp, những ngành, những địa phương cùng triển khai .Trong mức tăng trưởng chung của toàn nền kinh tế tài chính, khu vực nông, lâm nghiệp, thủy hải sản tăng 6,18 %, góp phần 1,40 điểm Xác Suất vào tăng trưởng chung ; khu vực công nghiệp, kiến thiết xây dựng tăng 4,33 %, góp phần 1,44 điểm Tỷ Lệ ; khu vực dịch vụ tăng 6,33 %, góp phần 2,40 điểm Phần Trăm ; thuế loại sản phẩm tăng 5,67 %, góp phần 0,35 điểm Xác Suất .Trong khu vực công nghiệp và thiết kế xây dựng, ngành công nghiệp tăng 3,67 % so với cùng kỳ năm trước, góp phần 0,97 điểm Phần Trăm vào mức tăng chung, trong đó sản xuất và phân phối điện đạt mức tăng 2,53 %, góp phần 0,57 điểm Tỷ Lệ ; ngành công nghiệp chế biến chế tạo tăng 9,87 %, góp phần 0,32 điểm Phần Trăm ; ngành phân phối nước và hoạt động giải trí giải quyết và xử lý rác thải, nước thải giảm 1,69 %, làm giảm 0,005 điểm Phần Trăm ; ngành khai khoáng tăng 34,66 %, làm tăng 0,08 điểm Xác Suất mức tăng trưởng chung. Ngành thiết kế xây dựng tăng trưởng khá với vận tốc 6,95 %, góp phần 0,46 điểm Tỷ Lệ vào mức tăng chung .Trong khu vực dịch vụ, những ngành vẫn giữ mức tăng không thay đổi so với cùng kỳ năm trước góp phần tích cực vào tăng trưởng chung của nền kinh tế tài chính, trong đó góp phần của 1 số ít ngành có tỷ trọng lớn vào mức tăng trưởng chung như sau : Ngành giáo dục và đào tạo và giảng dạy chiếm tỷ trọng lớn nhất, đạt mức tăng 5,52 % so với năm 2017, góp phần 0,44 điểm Tỷ Lệ vào mức tăng trưởng chung ; ngành bán sỉ và kinh doanh bán lẻ, thay thế sửa chữa xe hơi, mô tô, xe máy năm nay có mức tăng trưởng khá cao 7,62 %, góp phần 0,43 điểm Tỷ Lệ ; hoạt động giải trí của Đảng cộng sản, tổ chức triển khai chính trị xã hội tăng 6,02 %, góp phần 0,33 điểm Xác Suất ; hoạt động giải trí kinh doanh thương mại tăng 4,27 %, góp phần 0,19 điểm Tỷ Lệ …Về cơ cấu tổ chức kinh tế tài chính năm nay, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy hải sản chiếm tỷ trọng 22,28 % ; khu vực công nghiệp và thiết kế xây dựng chiếm 33,44 % ; khu vực dịch vụ chiếm 38,11 % ; thuế mẫu sản phẩm trừ trợ cấp loại sản phẩm chiếm 6,17 % ( cơ cấu tổ chức tương ứng của năm 2017 là 21,88 % ; 34,59 % ; 37,36 % ; 6,17 % ). Cơ cấu kinh tế tài chính chuyển dời theo hướng tích cực, giảm tỷ trọng khu vực nông, lâm nghiệp thủy hải sản, tăng tỷ trọng công nghiệp – thiết kế xây dựng và dịch vụ. [ 12 ]
Sơn La là một trong những tỉnh có mạng lưới hệ thống giao thông vận tải chưa đồng nhất, thiếu sót : đường đi bộ, đường thủy và đường hàng không .Trên toàn tỉnh có 4 tuyến đường đi bộ của Nước Ta : Quốc lộ 6 ( AH13 ) lan rộng ra, Quốc lộ 37, Quốc lộ 43, Quốc lộ 279, Quốc lộ 32B và đường tỉnh lộ, huyện lộ rẽ nhánh .Đường thủy của Sơn La còn hạn chế đa phần dọc sông Đà bởi cảng Tà Hộc tại huyện Mai Sơn .Đường hàng không của tỉnh Sơn La hiện tại đã ngừng hoạt động giải trí từ năm 2004 với trường bay Nà Sản đặt tại huyện Mai Sơn, cách thành phố Sơn La khoảng chừng 20 km. Sân bay Nà Sản hiện đang trong quy trình trùng tu và tăng cấp, dự kiến sẽ triển khai xong trước năm 2020. Mục tiêu quy hoạch đến năm 2020 là trường bay trong nước cấp 4C theo lao lý Tổ chức Hàng không gia dụng quốc tế ( ICAO ) với mức khai thác khởi đầu đạt 0,9 triệu hành khách / năm .Vận tải công cộng, đến năm 2019, Sơn La đã phát triển mạng lưới xe buýt tư nhân gồm 6 tuyến kết nối Thành phố Sơn La đi các huyện lân cận.
- Tuyến số 1: Mai Sơn – Thành phố Sơn La với tần suất 30 phút/1 chuyến:
Ngã ba Cò Nòi – Thống Nhất – 19/5 – thị xã Hát Lót – trường bay Nà Sản – Chiềng Mung – Bệnh viện Đa khoa Sơn La khu vực Tây Bắc – ngã tư Quốc lộ 4G – Đại học Tây Bắc – Vincom Center Plaza Sơn La – Bệnh viện Đa khoa Sơn La – Bản Cá
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Hỏi Đáp
