Phú Yên – Wikipedia tiếng Việt
Phú Yên là một tỉnh ven biển nằm ở phía bắc khu vực duyên hải Nam Trung Bộ, miền Trung của Việt Nam.
Năm 2018, Phú Yên là đơn vị chức năng hành chính Nước Ta đông thứ 45 về số dân, xếp thứ 43 về Tổng sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ 30 về GRDP trung bình đầu người, đứng thứ 25 về vận tốc tăng trưởng GRDP. Với 961,1 nghìn dân [ 4 ], GRDP đạt 36.352 tỉ Đồng ( tương ứng với 1,5790 tỉ USD ), GRDP trung bình đầu người đạt 39,97 triệu đồng ( tương ứng với 1.736 USD ), vận tốc tăng trưởng GRDP đạt 8,3 %. [ 5 ]
Phú Yên trải dài từ 12 ° 42 ‘ 36 ” đến 13 ° 41 ‘ 28 ” vĩ Bắc và từ 108 ° 40 ‘ 40 ” đến 109 ° 27 ‘ 47 ” kinh Đông, phía Bắc giáp tỉnh Tỉnh Bình Định, phía Nam giáp Khánh Hòa, phía Tây giáp Đắk Lắk và Gia Lai, phía Đông giáp Biển Đông. Phú Yên có vị trí địa lý và giao thông vận tải tương đối thuận tiện để tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .
Phú Yên nằm ở miền Trung Việt Nam, tỉnh lỵ Phú Yên là thành phố Tuy Hòa, cách thủ đô Hà Nội 1.160 km về phía Bắc, cách Thành phố Hồ Chí Minh 560 km về phía Nam và cách Đà Nẵng 438 km về phía Bắc theo đường Quốc lộ 1.
Bạn đang đọc: Phú Yên – Wikipedia tiếng Việt
Diện tích tự nhiên : 5.045 km², chiều dài bờ biển : 189 km .
Phú Yên có 3 mặt là núi, phía Bắc có dãy Đèo Cù Mông, phía Nam là dãy Đèo Cả, phía Tây là mạn sườn đông của dãy Trường Sơn, và phía Đông là biển Đông .Phú Yên được biết đến nơi có đồng bằng Tuy Hòa, được xem là vựa lúa của miền Trung .
Khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa, nóng ẩm và chịu tác động ảnh hưởng của khí hậu đại dương. Có 2 mùa rõ ràng : mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 12 và mùa nắng từ tháng 1 đến tháng 8. Nhiệt độ trung bình hằng năm 26,5 °C, lượng mưa trung bình hằng năm khoảng chừng 1.600 – 1.700 mm .
Có mạng lưới hệ thống Sông Đà Rằng, sông Bàn Thạch, sông Kỳ Lộ với tổng diện tích quy hoạnh lưu vực là 16.400 km², tổng lượng dòng chảy 11.8 tỷ m3, bảo vệ đủ nước tưới cho nông nghiệp, thủy điện và hoạt động và sinh hoạt .Phú Yên có nhiều suối nước khoáng nóng như : Phú Sen, Triêm Đức, Trà Ô, Lạc Sanh. Ngoài ra còn có nhiều tài nguyên trong lòng đất như Diatomite ( 90 triệu m3 ), đá hoa cương nhiều màu ( 54 triệu m3 ), vàng sa khoáng ( 300 nghìn tấn ) ( số liệu năm 2006 theo Cẩm nang thực thi thương mại du lịch Phú Yên )
Bản đồ hành chính tỉnh Phú Yên
Tỉnh Phú Yên có 9 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện, gồm có 1 thành phố, 2 thị xã và 6 huyện với 110 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, gồm có 21 phường, 6 thị xã và 83 xã. [ 6 ]
Phú Yên là nơi có những di tích lịch sử từ thời Văn hóa Hòa Bình, Sa Huỳnh .
Bản đồ tỉnh Phú Yên nhà Nguyễn
Năm 1471, vua Lê Thánh Tông thân chinh cầm quân đánh Chăm Pa đến tận đèo Cả. Tuy nhiên sau đó Lê Thánh Tông chỉ sáp nhập vùng đất từ đèo Hải Vân tới đèo Cù Mông ( phía bắc Phú Yên ) vào chủ quyền lãnh thổ Đại Việt. Vùng đất Phú Yên vẫn thuộc quyền quản trị của Chăm Pa với tên gọi Ayaru ( Êa Ryu ) .Từ năm 1570, Nguyễn Hoàng là trấn thủ vùng Thuận Hóa và Quảng Nam của Đại Việt. Năm 1578 ông sai tướng dưới quyền Lương Văn Chánh tiến công vào thành Hồ, là thủ phủ của Chăm Pa tại vùng Ayaru ” Êa Ryu ” ( Phú Yên ), thành Hồ bị thất thủ, từ đó vùng đất Ayaru là nơi tranh chấp tiếp tục giữa người Việt và người Chăm. Theo chủ trương của chúa Nguyễn ông đã chiêu tập và đưa lưu dân từ những vùng Thanh – Nghệ, Thuận – Quảng vào đây để khẩn hoang lập ấp, tạo dựng cơ nghiệp .Năm 1611, Nguyễn Hoàng sai viên tướng dưới quyền là Văn Phong tiến công vào Aryaru, Chăm Pa thất bại. Nguyễn Hoàng sáp nhập Ayaru vào chủ quyền lãnh thổ Đàng Trong với tên gọi Phú Yên và giao cho Văn Phong quản lý đất Phú Yên. Tên gọi nầy do chúa Nguyền Hoàng đặt với ước nguyện về một miến đất phong phú, thanh thản trong tương lai .Tới năm 1629, Văn Phong chống lại chính quyền sở tại Đàng Trong, lúc này Nguyễn Hoàng đã chết, người nối nghiệp là Nguyễn Phúc Nguyên đã sai tướng Nguyễn Phúc Vinh vào đánh dẹp. Sau khi vượt mặt được Văn Phong, Phúc Vinh được giao quản lý đất Phú YênVới một vị trí kế hoạch quan trọng, vào thế kỷ 18 Phú Yên là nơi cạnh tranh đối đầu kinh khủng giữa nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn ; nơi Nguyễn Huệ, vào tháng 7 năm 1775, đã vượt mặt 2 vạn quân ngũ dinh ( Bình Khang, Bình Thuận, Trấn Biên, Phiên Trấn và Long Hồ ) của Tống Phước Hiệp .Năm Minh Mạng thứ 13, tại Gia Định Thành 1832, vua đã lập 12 tỉnh phía Nam đèo Hải Vân, trong đó có Phú Yên .Năm 1954, Phú Yên chịu sự quản trị của Chính thể Nước Ta Cộng Hòa .Năm 1976, sau khi thống nhất quốc gia, Phú Yên nằm trong địa phận tỉnh Phú Khánh .Ngày 1 tháng 7 năm 1989, tỉnh Phú Yên được tái lập và sống sót cho đến thời nay. Khi tách ra, tỉnh Phú Yên có 7 đơn vị chức năng hành chính gồm thị xã Tuy Hòa và 6 huyện : Đồng Xuân, Sơn Hòa, Sông Cầu, Sông Hinh, Tuy An, Tuy Hòa .Ngày 4 tháng 3 năm 2002, chia thị xã Tuy Hòa thành thị xã Tuy Hòa và huyện Phú Hòa. [ 7 ]Ngày 5 tháng 1 năm 2005, chuyển thị xã Tuy Hòa thành thành phố Tuy Hòa. [ 8 ]Ngày 16 tháng 5 năm 2005, chia huyện Tuy Hòa thành 2 huyện : Đông Hòa và Tây Hòa. [ 9 ]Ngày 27 tháng 8 năm 2009, chuyển huyện Sông Cầu thành thị xã Sông Cầu. [ 10 ]Ngày 11 tháng 3 năm 2013, thành phố Tuy Hòa được công nhận là đô thị loại II thường trực tỉnh Phú Yên. [ 11 ]Ngày 4 tháng 3 năm 2019, Bộ Xây dựng quyết định hành động công nhận thị xã Sông Cầu là đô thị loại III. [ 12 ]Ngày 1 tháng 6 năm 2020, chuyển huyện Đông Hòa thành thị xã Đông Hòa. [ 6 ]Tỉnh Phú Yên có 1 thành phố, 2 thị xã và 6 huyện như lúc bấy giờ .
Khai thác hải sản là một thế mạnh của tỉnhKinh TếDiện tích đất nông nghiệp 72.390 ha, đất lâm nghiệp khoảng chừng 209.377 ha, đất chuyên dùng 12.297 ha, đất dân cư 5.720 ha, đất chưa sử dụng 203.728 ha ; có nhiều loại gỗ và lâm sản quý và hiếm. Trong bảng xếp hạng về Chỉ số năng lượng cạnh tranh đối đầu cấp tỉnh của Nước Ta năm 2011, tỉnh Phú Yên xếp ở vị trí thứ 50/63 tỉnh thành. [ 13 ]Phú Yên nằm ở sườn Đông dãy Trường Sơn, đồi núi chiếm 70 % diện tích quy hoạnh đất tự nhiên. Địa hình dốc mạnh từ Tây sang Đông, dải đồng bằng hẹp và bị chia cắt mạnh, có hai đường cắt lớn từ dãy Trường Sơn là cánh đèo Cù Mông và cánh đèo Cả. Bờ biển dài gần 200 km có nhiều dãy núi nhô ra biển hình thành những eo vịnh, đầm phá có lợi thế tăng trưởng du lịch, vận tải đường bộ đường thủy, đánh bắt cá và nuôi trồng món ăn hải sản xuất khẩu .Ngoài ra còn có Khu bảo tồn vạn vật thiên nhiên Quốc gia Krông-Trai rộng 20.190 ha với hệ động vật hoang dã và thực vật nhiều mẫu mã phong phú .Năm 2019, vận tốc tăng trưởng kinh tế tài chính đạt 8,94 %, trong đó : khu vực Nông, lâm nghiệp và thủy hải sản tăng 3,26 % ; Công nghiệp và thiết kế xây dựng tăng 18,73 % ; dịch vụ tăng 5,72 %. Tổng thu ngân sách Nhà nước ( NSNN ) trên địa phận tỉnh năm 2019 là 6.993 tỷ đồng, vượt 27,1 % dự trù tỉnh giao, tăng gấp 1,5 lần so năm 2018. Trong đó : Thu trong nước 6.414 tỷ đồng, vượt 18,2 % dự trù, tăng 42 % so năm trước ; thu thuế xuất nhập khẩu 578,8 tỷ đồng, gấp 8 lần dự trù ( do nhập khẩu thiết bị để tiến hành những dự án Bất Động Sản điện mặt trời ). Trong đó, khối tỉnh thực thi thu 4.821 tỷ đồng ( vượt 26,1 % dự trù tỉnh và tăng 68 % so với năm 2018 ), khối huyện triển khai thu 2.171 tỷ đồng ( vượt 29,4 % dự trù, tăng 27,4 % so với cùng kỳ ) ; có 9/9 huyện, thị xã, thành phố thu đạt và vượt dự trù giao, đặc biệt quan trọng huyện Phú Hòa thu vượt 92,7 %, thị xã Sông Cầu thu vượt 136,1 %. Tổng chi ngân sách địa phương năm 2019 là 9.231 tỷ đồng, bằng 85,1 % dự trù chi điều hành quản lý, tăng 14,4 % so với năm 2018. Nhìn chung, những nghành nghề dịch vụ chi đều bảo vệ theo dự trù giao, cung ứng nhu yếu trách nhiệm chi, bảo vệ đúng mục tiêu, đúng nội dung, có hiệu suất cao, Giao hàng cho sự nghiệp tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, quốc phòng – bảo mật an ninh của tỉnh .
Hệ thống giao thông vận tải đường đi bộ trọng điểm gồm có :
Phú yên cũng có đường tàu Bắc-Nam đi qua với ga chính là Ga Tuy Hòa .Về hàng không, Phú Yên hiện đang quản lý và vận hành Sân bay Đông Tác ( Hoạt động từ tháng 4/2003 ) với 2 đường bay chính : Tuy Hòa – Thành Phố Hà Nội và Tuy Hòa – Thành phố Hồ Chí Minh .Những Nội Dung Chính Bài Viết
Cơ sở hạ tầng[sửa|sửa mã nguồn]
- Hệ thống điện:
- Nhà máy Thủy điện Sông Hinh với công suất 72 MW và hệ thống đường dây 500 KVA Bắc – Nam đi qua tỉnh đảm bảo cung cấp nhu cầu sử dụng điện cho sản xuất, sinh hoạt.
- Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ có công suất 220 MW với hai tổ máy nối với hệ thống điện Quốc gia hoàn thành vào tháng 11 năm 2009.
- Nhà máy Điện Mặt trời Hòa Hội có công suất 257 MWp (tương đương công suất phát 214MW) đưa vào vận hành tháng 6 năm 2019.
- Hệ thống cấp nước: Nhà máy cấp thoát nước Phú Yên với công suất 28.500 m3/ngđ, phục vụ cho khu vực Thanh Pho Tuy Hòa, các vùng lân cận và khu công nghiệp Hòa Hiệp. Đồng thời xây dựng mới một số nhà máy cấp nước cho các thị trấn huyện lỵ với công suất khoảng 13.000 m³/ngđ.
- Hệ thống thông tin liên lạc: Phú Yên có mạng lưới viễn thông khá tốt. Bưu điện trung tâm Tỉnh, huyện, xã được trang bị: Vi ba, cáp quang… đảm bảo liên lạc thông suốt.
- Hệ thống Internet qua đường truyền ADSL cũng là một kênh liên lạc quan trọng hiện nay đối với sự phát triển của toàn tỉnh.
Tổng số bưu cục, đại lý, kiốt trên toàn Tỉnh là 133 đơn vị chức năng, tổng số máy điện thoại cảm ứng 14.716 máy ; dịch vụ bưu chính cũng tăng trưởng mạnh .
Tập tin : Quốc lộ 1 ( Phú Yên – Khánh Hòa ). jpgQuốc lộ 1 đoạn qua Phú Yên – Khánh HòaPhú Yên nằm trong vùng ảnh hưởng của vùng kinh tế trọng điểm miền trung, trong các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ, Phú Yên là nơi có điều kiện thuận lợi nhất trong việc xây dựng tuyến đường sắt lên Tây Nguyên. Đây là một trong những điều kiện thuận lợi đưa Phú Yên trở thành đầu mối giao lưu kinh tế Bắc Nam và Đông Tây; cụ thể: Giao thông đường bộ, có mạng lưới giao thông rộng khắp, gồm Quốc lộ 1, Quốc lộ 1D, Quốc lộ 25, Quốc lộ 29 và các tuyển tỉnh lộ nối vùng đồng bằng với vùng miền núi. Có trục giao thông phía Tây nối 03 huyện miền núi Phú Yên với huyện Vân Canh (tỉnh Bình Định) và huyện Ma D’răk (tỉnh Đắk Lắk); có trục giao thông ven biển nằm trong tuyến đường bộ ven biển Việt Nam nối các huyện vùng biển và ven biển; Giao thông đường sắt, có tuyến đường sắt Bắc – Nam đi qua với chiều dài đoạn tuyến là 117 km, có 2 ga chính là Tuy Hòa và Đông Tác, trong tương lai khi tuyến đường sắt lên Tây Nguyên được hình thành mở ra triển vọng hợp tác, giao thương hàng hóa giữa Phú Yên và các tỉnh Tây Nguyên; Hàng không, Phú Yên có sân bay Tuy Hòa cách thành phố Tuy Hòa 5 km về phía Đông Nam, diện tích sân bay: 700ha, hiện đang nâng cấp cảng hàng không Tuy Hòa theo tiêu chuẩn 4C; Cảng Vũng Rô, Vũng Rô là cảng biển nước sâu có thể đón nhận tàu trọng tải 30 nghìn DWT.
Bảo tàng tỉnh Phú Yên
Du lịch là một trong những ngành ngày càng chiếm vị trí quan trọng trong quy trình đi lên của Phú Yên. Mặc dầu có xuất phát điểm thấp, nhưng đến nay du lịch Phú Yên đã vươn lên trở thành một trong những mũi nhọn kinh tế tài chính của tỉnh. Với tên thương hiệu ” Xứ sở hoa vàng trên cỏ xanh ” .
- Phú Yên được ban tặng cho một hệ thống cảnh quan thiên nhiên khá đa dạng, đầy đủ với núi, cao nguyên, đồng bằng châu thổ, sông, hồ, đầm, vịnh, hải đảo… Một số danh thắng tiêu biểu là Gành Đá Đĩa, đầm Ô Loan, núi Đá Bia, vịnh Xuân Đài, bãi Môn- mũi Điện, di tích lịch sử cấp quốc gia như vũng Rô, núi Nhạn- sông Đà Rằng,..v.v…
- Cơ sở hạ tầng du lịch của Phú yên được đầu tư mạnh.
- Phú Yên hiện có 1 khách sạn 5 sao (Cendeluxe), 3 khách sạn 4 sao (Kaya, Sài Gòn- Phú Yên, Long Beach), và nhiều khách sạn khác như Hương Sen, khách sạn Công Đoàn… Cơ sở vui chơi, nghỉ dưỡng thì có khu giải trí – sinh thái Thuận Thảo, Vincom Plaza Tuy Hòa, khu resort Sao Việt, bãi Tràm hideaway…
- Năm 2018, tổng lượt khách du lịch đến Phú Yên hơn 1,6 triệu lượt khách, đạt 111% kế hoạch, tăng 14,6% so với năm 2017, trong đó có 41.005 lượt khách quốc tế, tăng 15,5% so với năm 2017.
Chủ yếu là lúa, mía, cây hoa màu với trình độ thâm canh khá .Với cánh đồng Tuy Hòa, cánh đồng lúa rộng nhất miền Trung, lương thực, đặc biệt quan trọng là lúa, nhân dân đã tự cung tự túc và có phần sản xuất ra những tỉnh lân cận. Sản lượng lúa trung bình hàng năm ước trên 320000 tấn, phân phối nhu yếu địa phương và bán ra tỉnh ngoài. Mặc dù không phải là trọng tâm nhưng đây là ngành kinh tế tài chính lôi cuốn nhiều lao động của tỉnh, xử lý công ăn việc làm cho người dân, góp thêm phần xóa đói giảm nghèo .Do khí hậu nóng ẩm, nhiệt đới gió mùa gió mùa, chịu ảnh hưởng tác động của khí hậu đại dương và chia làm hai mùa rõ ràng. Mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 12 và mùa nắng từ tháng 1 đến tháng 8, thích hợp nhiều loại cây lương thực và hoa màu như : lúa, bắp, đậu, rau, dưa, bầu, bí, khoai, sắn, mía, … ; tăng trưởng tốt ở Tây Hòa, Tuy An, Phú Hòa. Cây mía trồng nhiều ở Sông Hinh, Sơn Hòa, Đồng Xuân, Tuy An, và Tây Hòa. Dừa là loại cây công nghiệp trồng nhiều ở Sông Cầu .
Thủy – món ăn hải sản[sửa|sửa mã nguồn]
Phú Yên có diện tích quy hoạnh vùng biển trên 6.900 km² với trữ lượng món ăn hải sản lớn : trên 500 loài cá, 38 loài tôm, 15 loài mực và nhiều món ăn hải sản quý. Sản lượng khai thác món ăn hải sản của Phú Yên năm 2005 đạt 35.432 tấn, tăng trung bình 5 % / năm. Trong đó sản lượng cá ngừ đạt 5.040 tấn ( thông tin từ Cẩm nang thực thi thương mại – du lịch Phú Yên ) .Nuôi trồng thủy hải sản là một trong những ngành kinh tế tài chính mạnh của tỉnh, với tổng diện tích quy hoạnh thả nuôi là 2.950 ha, sản lượng thu hoạch 3.570 tấn, cạnh bên đó có nhiều loại món ăn hải sản có giá trị kinh tế tài chính cao như sò huyết, cá ngừ đại dương, tôm hùm, tôm hùm .Các địa phương nuôi trồng món ăn hải sản tập trung chuyên sâu ở khu vực đầm Cù Mông, Vịnh Xuân Đài ( Thị xã Sông Cầu ), Đầm Ô Loan ( Huyện Tuy An ), … Đây là những địa phương nuôi trồng có tình kế hoạch của tỉnh, lôi cuốn nhiều lao động. Đặc biệt, ngay tại Đầm Cù Mông, việc nuôi trồng và chế biến được thực thi khá vừa đủ những quy trình nhờ Khu công nghiệp Đông bắc Sông Cầu nằm ngay tại đó .
Môi trường – Tài nguyên vạn vật thiên nhiên[sửa|sửa mã nguồn]
Tài nguyên đất[sửa|sửa mã nguồn]
Tài nguyên đất Phú Yên khá phong phú về nhóm, những loại đất phân bổ trên nhiều dạng địa hình khác nhau tạo ra những tiểu vùng sinh thái xanh nông – lâm nghiệp thích hợp với nhiều loại cây cối, đặc biệt quan trọng là cây cối lâu năm vùng đồi núi. Có 8 nhóm đất chính : Nhóm đất đỏ vàng : Là nhóm đất có diện tích quy hoạnh lớn nhất. 336.579 ha, chiếm tỷ suất 66,71 % ; Nhóm đất cát biển : 15.009 ha chiếm 2,97 %. Nhóm đất mặn, phèn : 7.899 ha, chiếm 1,57 %. Nhóm đất Phù sa : 55.752 ha, chiếm 11.05 %. Nhóm đất xám : 39.552 ha, chiếm 7,84 %, Nhóm đất đen : 18.831 ha, chiếm 3,73 % .. Nhóm đất vàng đỏ trên núi : 11.300 ha, chiếm 2,5 %. Nhóm đất thung lũng dốc tụ : 1.246 ha ; Các loại đất khác : 21.192 ha, chiếm tỷ suất 4,21 % .
Sông ngòi – Biển[sửa|sửa mã nguồn]
Phú Yên có mạng lưới hệ thống sông ngòi phân chia tương đối đều trên toàn tỉnh, những sông đều bắt nguồn từ phía Đông của dãy Trường Sơn, chảy trên địa hình đồi, núi ở trung và thượng lưu, đồng bằng nhỏ hẹp ở hạ lưu rồi đổ ra biển. Phú Yên có trên 50 con sông lớn nhỏ, đáng chú ý quan tâm là 3 con sông chính : sông Kỳ Lộ, Sông Ba, Sông Bàn Thạch với với tổng diện tích quy hoạnh lưu vực là 16.400 km², tổng lượng dòng chảy 11.8 tỷ m³, Giao hàng nước tưới cho nông nghiệp, thủy điện và hoạt động và sinh hoạt của người dân Phú Yên .
Nguồn nước mặt: Mạng lưới sông suối ở Phú Yên phần lớn bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn ở phía Tây, dãy Cù Mông ở phía Bắc và dãy đèo Cả ở phía Nam. Sông suối của tỉnh thường ngắn, dốc nên tốc độ dòng chảy lớn. Nguồn nước sông Ba có trữ lượng lớn nhất tỉnh, lượng nước đổ ra biển hàng năm là 9,7 tỷ m³. Nguồn nước sông Bàn Thạch với tổng lượng dòng chảy của sông 0,8 tỷ m3/năm. Sông Kỳ Lộ là con sông lớn thứ 2 trong tỉnh, diện tích lưu vực sông Kỳ Lộ là 1.950 km², trong đó phần trong tỉnh là 1.560 km².
Nguồn nước ngầm: Trữ lượng động tự nhiên khai thác tiềm năng nguồn nước ngầm của tỉnh khoảng 1,2027 x 106m³/ngày.
Nước khoáng: Nguồn tài nguyên nước khoáng ở Phú Yên khá phong phú, trên địa bàn tỉnh có 4 điểm nước khoáng nóng ở Sơn Thành (huyện Tây Hòa), Phước Long ở xã Xuân Long, Triêm Đức (huyện Đồng Xuân) và Phú Sen (huyện Phú Hòa).
Với bờ biển dài 189 km, có nhiều vịnh, bãi, vũng, đầm phá, gành còn mang vẻ đẹp hoang sơ tạo nên những cảnh sắc sinh thái xanh đa dạng và phong phú, phong phú là tiềm năng rất lớn cho du lịch biển, du lịch nghỉ ngơi và du lịch sinh thái xanh. Bên cạnh đó, Phú Yên có nhiều vùng bãi triều nước lợ, cửa sông, đầm phá, vịnh rất thuận tiện cho tăng trưởng nuôi trồng thủy hải sản xuất khẩu. Đây là tiềm năng, lợi thế để Phú Yên tăng trưởng kinh tế tài chính biển .
Tài nguyên rừng[sửa|sửa mã nguồn]
Huyện Sơn Hòa có hàng vạn hecta rừng với nhiều gỗ quí như : Bằng Lăng, Chang gà, Côn, Ba thưa, Chò, Gõ, Sơn, Kiền kiền, Lim, Trắc, … cùng nhiều loại thú như : gấu, nai, mang, hươu, cheo, chồn, thỏ, nhím, … ; đang là nơi tăng trưởng những giống cây công nghiệp như : cafe, điều, thuốc lá cùng nhiều loại cây ăn trái ( thơm, mít, chuối, cam, bưởi, … ) .
Toàn tỉnh có 3 kiểu rừng chính là rừng kín lá rộng thường xanh, đây là kiểu rừng phổ biến ở Phú Yên chiếm 96,5% diện tích rừng tự nhiên; rừng rụng lá (khộp), kiểu rừng này chiếm tỷ lệ 3,5% diện tích rừng tự nhiên toàn tỉnh; rừng trồng, hiện có 20.963,0 ha rừng trồng và khoảng 8,4 triệu cây phân tán (tương đương 4.200 ha), gồm các loại cây chủ yếu như keo tai tượng, xà cừ, phi lao, điều, dầu rái, sao đen, gõ đỏ, muồng đen, giáng hương và một số loại khác. Hệ động thực vật rừng Phú Yên khá phong phú có 43 họ chim với 114 loài (trong đó có 7 loài quý hiếm). Thú có 20 họ với 51 loài (trong đó có 21 loài quý hiếm), Bò sát có 3 họ với 22 loài (trong đó có 2 loài quý hiếm).
Phú Yên có nguồn tài nguyên dồi dào, trữ lượng lớn như đá Granite màu, Diatomite, Bauxit, Fluorit, nước khoáng, than bùn vàng sa khoáng .
Ngày 26-4, thông tin từ Văn phòng nhà nước cho biết Thủ tướng nhà nước Nguyễn Xuân Phúc vừa chỉ huy Thanh tra nhà nước kiểm tra, làm rõ những yếu tố báo Tuổi trẻ phản ánh về yếu tố phá rừng phòng hộ ở Phú Yên. Theo đó, hơn 100 ha rừng phòng hộ ở Phú Yên đang bị phá để làm sân golf, khách sạn, resort nhưng đến nay vẫn chưa có hồ sơ xin phép Thủ tướng nhà nước cho chuyển mục tiêu sử dụng đất theo pháp luật. Ngoài ra, Phú Yên còn dành hơn 1.000 ha rừng cho 20 dự án Bất Động Sản góp vốn đầu tư khác. Phá rừng nhiều nhất là những dự án Bất Động Sản nuôi bò, thủy điện, trường đua ngựa và nhà máy sản xuất lọc dầu. [ 14 ]
Phú Yên có mạng lưới hệ thống những trường ĐH ( Phú Yên, thiết kế xây dựng số 3 ) huấn luyện và đào tạo 300 SV, Cao đẳng ( Công nghiệp ) mỗi năm giảng dạy khoảng chừng 1200 học viên, 1 Trụ sở học viện chuyên nghành ngành kinh tế tài chính ngân hàng nhà nước huấn luyện và đào tạo trên 300 học viên và những trường và TT đào tạo và giảng dạy nghề ( mỗi năm đào tạo và giảng dạy khoảng chừng 1.400 kỹ thuật viên và trên 800 công nhân có kinh nghiệm tay nghề cao – từ bậc 3/7 trở lên ). Trường Đại học Xây dựng Miền Trung huấn luyện và đào tạo Kỹ sư thiết kế xây dựng và Kiến trúc ( mỗi năm đào tạo và giảng dạy 1500 học viên ) .
Hệ Đại học :
Hệ Cao đẳng :
- Trường Cao đẳng Nghề Phú Yên
- Trường Cao đẳng Công nghiệp Tuy Hoà
- Trường Cao đẳng Y tế Phú Yên
Biển số xe[sửa|sửa mã nguồn]
- Thành phố Tuy Hòa: 78-C1 XXX.XX
- Thị xã Sông Cầu: 78-D1 XXX.XX
- Thị xã Đông Hòa: 78-G1 XXX.XX
- Huyện Tây Hòa: 78-F1 XXX.XX
- Huyện Tuy An: 78-H1 XXX.XX
- Huyện Phú Hòa: 78-E1 XXX.XX
- Huyện Sơn Hòa: 78-L1 XXX.XX
- Huyện Đồng Xuân: 78-K1 XXX.XX
- Huyện Sông Hinh: 78-M1 XXX.XX
Dân Phú Yên thường được gọi là dân xứ ” nẫu “, đó là lời nói đặc trưng của họ, tiếng nẫu ( nẫu = người ta ) .Dân Phú Yên còn hoàn toàn có thể loại hát chòi, đó là một thể loại hát dân gian từng rất phổ cập ở Phú Yên .Phú Yên cũng chính là nơi đã phát hiện ra nhiều di sản văn hóa truyền thống, như bộ trường ca quý giá của những dân tộc thiểu số, bộ đàn đá Tuy An có độ chuẩn về cung bậc thuộc loại đúng chuẩn nhất và những chiếc kèn đá có một không hai .
Ngoài những liên hoan chung của cả nước, còn có nhiều liên hoan riêng không liên quan gì đến nhau, đặc trưng của vùng, được nhà nước công nhận như thể di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của Nước Ta :
Lịch 1 số ít liên hoan ở Phú Yên ( cấu trúc : Tên tiệc tùng : thời hạn ( âm lịch ), khu vực. )Ẩm thực ở Phú Yên[sửa|sửa mã nguồn]
- Bánh xèo: Cùng với bánh tráng, bánh xèo món ăn truyền thống của người dân ở Phú Yên. Bánh xèo ở Phú Yên được làm từ bột gạo, giá đỗ, thịt băm và tôm hoặc mực; nếu thực khách có yêu cầu thì chủ quán có thể cho trứng vào để tăng thêm hương vị. Khi khuôn đúc nóng, người ta cho mỡ, sau đó là thịt, tôm, giá đỗ và nước bột gạo xay vào, đậy nắp chờ khoảng 1 phút là bánh chín. Bánh đổ xong vừa mềm, vừa nóng, có hương vị của hải sản biển. Người ta ăn bánh xèo với rau sống bao gồm xà lách, giá đỗ và nhiều loại rau thơm khác. Nước chấm gồm có hai loại, người địa phương gọi là mắm đục và mắm trong. Mắm đục gần giống như mắm niêm, cho thêm gia vị và ớt. Mắm trong là nước mắm bình thường có thêm ớt tỏi,… Công thức pha nước mắm cũng là một bí quyết của các quán ăn ở đây vì nó ảnh hưởng rất nhiều đến hương vị của món ăn. Bánh xèo có thể ăn bằng đĩa hoặc dùng bánh tráng cuốn lại chấm với nước mắm sẽ rất ngon. Ở Phú Yên đặc biệt là tại Thành phố Tuy Hòa, du khách có thể thưởng thức bánh xèo ở nhiều nơi, từ gánh hàng rong của các chị cho đến những địa điểm có danh tiếng bánh xèo ngon lâu năm tại khu Đại nam cũ trên đường Nguyễn Công Trứ.
- Bánh canh: Bánh canh là một món ăn bình dân ở Phú Yên, tuy vậy chủng loại bánh canh ở Phú Yên rất phong phú như: bánh canh bột gạo, bánh canh bột lọc, bánh canh chả cá, bánh canh hẹ,… chỉ cần đi lòng vòng 10 phút cũng có thể đếm được tới 4-5 quán bán bánh canh bên vỉa hè, nhiều nhất là xung quanh bưu điện thành phố Tuy Hòa. Mỗi món bánh canh là một loại hương vị khác nhau, không quán nào giống quán nào. Bánh canh có thể được nấu với các vị cá dằm, chả cá là phổ biến, đặc biệt người ta dùng lá hẹ như một loại phụ gia đặc biệt thêm vào bánh canh để tăng thêm mùi vị.
- Bánh hỏi, bánh ướt: Đây là hai món bánh khá quen thuộc của người dân Việt Nam, cách chế miến hai món ăn này ở Phú Yên không khác lắm so với nhiều vùng khác trên cả nước.
- Bánh bèo nóng: Bánh được làm chín xông để nóng trong nồi hơi nước nóng. Nếu thực thách đến ăn thì bánh sẽ dùng với chà bông, bánh mì vụn chung rồi sau đó chan nước mắm có ớt, tỏi.
Bánh ướt ở Phú Yên có cách tráng mỏng mảnh tựa như như cách tráng bánh cuốn nóng ở miền Bắc. Bánh ướt thường được ship hàng nóng ngay tại chỗ. Ngoài ra còn có bánh bèo nóng, ăn khi bánh vừa xuống lò. Bánh được hấp cách thủy trong chén nhỏ và được Giao hàng tại chỗ. Các loại bánh trên thường được rải chà bông tôm ( hay ruốc tôm theo cách gọi người miền Bắc ), Giao hàng cùng nước mắm ớt pha ngọt và nếu có nhu yếu có thêm lòng lợn đi kèm và cháo lòng .
- Bánh ít lá gai: Cũng là một nét văn hóa ẩm thực độc đáo ở Phú Yên vào những ngày giỗ tổ tiên. nhân bánh được làm từ nhiều thứ như: đậu phộng và dừa; đậu xanh; đậu đen…Bánh này được bọc bằng lá gai và khi cho ra lò có màu xanh thẫm và tương tự như bánh gai của miền Bắc. Nhưng người Phú Yên không cho một miếng mỡ vào nhân bánh như bánh gai và bánh ít còn được làm với nhiều loại nhân chứ không chỉ là nhân đậu xanh.
- Chả dông: là món chả ram (chả giò) nhưng nguyên liệu làm từ thịt của con dông nên gọi là chả dông. Thịt dông được băm nhuyễn trộn với xã và ớt dùng làm nguyên liệu. Dùng chả dông được ăn với rau sống nước mắm tỏi ớt trộn đâu phụng đăm nhuyễn rất ngon. Món chả dông làm nên dánh tiếng của các cửa hàng ăn trên đường Nguyễn Công Trứ khu Đại Nam cũ ở Thành phố Tuy Hòa. Ở đây thực khách có thể gọi một phần chả dông có thêm nem nướng được phục vụ cùng rau sống và bánh tránh để cuốn ăn kèm.
- Các món ăn từ Cá ngừ đại dương(Cá bò gù): Phú Yên là nơi khởi phát nghề câu cá ngừ đại dương từ những đầu của thập kỷ 90 vì vậy các món đặc sản từ cá ngừ ở đây mang những nét rất riêng đặc trưng cho con người miền biển.
– Trong đó hoàn toàn có thể kể đến những món :+ Cá ngừ cắt lát ăn với mù tạt. Món ngày được chế biến từ những lát cá ngừ sống cắt nhở đường kính 4, 5 cm sau khi được ướp đông để sắc cá chuyển từ đỏ sang hồng sẽ được dọn ra ăn kèm với những loại rau thường thấy là : cải xanh, ngò tàu, ngổ, é quế, é ta, húng dũi, húng đứng … và cùng món nước chấm đặc biệt quan trọng được pha bởi xì dầu, mù tạt và tương ớt. Thực khách hoàn toàn có thể ăn lát cá với nước chấm kể trên hoặc cuộn lát cá với cải ăn cùng nước chấm .+ Mắt cá ngừ chưng cách thủy : ( món ” đèn biển ” ) Cách chế biến : Mắt cá mua về rửa sạch. Chú ý cát lẫn vào mắt. Ướp những loại gia vị như hành, tiêu, ớt, tỏi, muối, bột ngọt … để cho thấm đều khoảng chừng 15 – 20 phút thì cho vào nồi đất chưng cách thủy độ nửa giờ thì ăn được. Khi chưng cho thêm mấy vị thuốc bắc để khử mùi tanh và tăng chất bổ dưỡng. Ăn món này thường kèm với những loại rau thơm và kèm một vài ly rượu mạnh thì càng hợp khẩu …+ Gỏi bao tử cá ngừ : Đây là món hiếm, ít được bày bán ở hàng quán, bởi ngư dân đánh bắt cá cá ngừ thường dùng món này trong lúc họ còn lênh đênh trên biển hoặc về ” lưu hành nội bộ “. Chỉ cần rửa sạch bao tử rồi bỏ vào nước lã luộc chín, sau đó rửa lại nước lạnh cho giòn, xắt thành miếng vừa ăn ướp với hành tây, tiêu, ớt, muối đường, mì chính … trộn đều là có món gỏi bao tử cá ngừ .+ Cháo đầu cá : Đầu cá mua về rửa sạch, xẻ làm tư rồi cho vào nồi nấu cháo như những loại cá khác. Sau những lúc chén tạc, chén thù với bè bạn mà có được chén cháo đầu cá ngừ đang bốc hơi thì không mấy chốc hơi men sẽ thoát ra khỏi người và có được giấc ngủ sâu, khi dậy cảm thấy người vô cùng khoan khoái …+ Ức cá ngừ : Ức cá ngừ sau khi tẩm ướt được hấp, kho và thậm chí còn xào và có mùi vị như thịt bò hoặc thịt lợn nếu có nhiều mỡ cá .
Các truyền thuyết thần thoại, lịch sử một thời[sửa|sửa mã nguồn]
Phú Yên có rất nhiều câu chuyện truyền thuyết và huyền thoại gắn liền với lịch sử hơn 400 năm của minh.
Một số truyện tiêu biểu vượt trội :
Mũi Điện
Phú Yên được biết đến là một vùng đất hoang sơ, xinh đẹp với nhiều bờ biển, đầm vũng, di tích lịch sử lịch sử vẻ vang văn hóa truyền thống như Núi Nhạn, Núi Đá Bia, Vũng Rô, Bãi Môn – Mũi Điện, Đầm Ô Loan, Gành Đá Đĩa, Nhà thờ Mằng Lăng, Vịnh Xuân Đài, Đập Đồng Cam. Ngoài ra Phú Yên còn rất nhiều danh thắng khác như Bãi Xép, biển Vịnh Hòa, đồi cát Từ Nham, hòn Nưa, hòn Chùa, Nhất Tự Sơn, bãi Bàu, hòn Yến, Gành Đèn, thác Cây Đu, thác H’Ly, Cao nguyên Vân Hòa … Sự kiện bộ phim “ Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh ” đã tạo động lực cho du lịch Phú Yên tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ và đang trở thành điểm dừng chân đầy mê hoặc trên map du lịch Nước Ta .Hiện tại Tp. Tuy Hoà và Tx. Sông Cầu có nhiều nhà hàng, khách sạn, Resort tiêu chuẩn du lịch phục vụ du khách.
Năm 2019, Phú Yên đón gần 1,8 triệu lượt khách thăm quan .
San hô ở Hòn Yến, Tuy An, Phú Yên
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Hỏi Đáp
