Wolfgang Amadeus Mozart – Wikipedia tiếng Việt

Wolfgang Amadeus Mozart (tiếng Đức: [ˈvɔlfɡaŋ amaˈdeus ˈmoːtsart]; tên đầy đủ là Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart[1] (27 tháng 1 năm 1756 – 5 tháng 12 năm 1791 (35 tuổi)) là nhà soạn nhạc người Áo. Ông là một trong những nhà soạn nhạc nổi tiếng, quan trọng và có nhiều ảnh hưởng nhất trong thể loại nhạc cổ điển châu Âu. Các tác phẩm của ông được xem là đỉnh cao trong các thể loại nhạc như piano, nhạc thính phòng, nhạc giao hưởng, nhạc tôn giáo và opera. Tuy phong cách nhạc của ông bị một số người chê bai và khinh thường trong thời điểm đó, ông được nhiều nhà soạn nhạc sau này ngưỡng mộ và các tác phẩm của ông trở thành một phần quan trọng trong nhiều buổi hoà nhạc. Joseph Haydn đã viết rằng: “Hậu thế sẽ không thể nhìn thấy tài năng như vậy trong 100 năm”.[2]

Thời thơ ấu[sửa|sửa mã nguồn]

Nơi sinh Mozart ở Getreidegasse9, Salzburg

Wolfgang Amadeus Mozart sinh ngày 27 tháng 1 năm 1756. Cha ông là Leopold Mozart (1719–1787) và mẹ là bà Anna Maria, nhũ danh Pertl (1720–1778), cư trú tại căn nhà số 9 đường Getreidegasse ở Salzburg. Thành phố này từng là thủ phủ của Tổng giáo phận Giáo hội Công giáo La Mã, một công quốc giáo hội thuộc Đế quốc La Mã Thần thánh mà sau này thuộc Áo.[3]

Ông Leopold Mozart là người gốc Augsburg,[4] Đức, một nhà soạn nhạc nhỏ, một giáo viên có nhiều kinh nghiệm. Năm 1743, ông được bổ nhiệm là nhạc chơi vĩ cầm thứ 4 trong đoàn nhạc được thành lập bởi Giám mục Công giáo Count Leopold Anton vonkkii89jhi8 Giám mục cầm quyền của Salzburg (1213–1803).[5] Bốn năm sau, ông kết hôn với bà Anna Maria ở Salzburg. Leopold trở thành chỉ huy phó của dàn nhạc Kapellmeister vào năm 1763. Vào năm Mozart ra đời, ông Leopold đã xuất bản một cuốn sách giáo khoa về vĩ cầm có tên Versuch einer gründlichen Violinschule và đã đạt được thành công vang dội.[6]

Mozart là con út trong số 7 người con mà có 5 người đã mất khi còn bé.[7] Chị gái duy nhất còn lại của ông là Maria Anna Mozart (1751–1829) với biệt danh “Nannerl”. Mozart được làm lễ rửa tội sau khi sinh tại nhà thờ St. Rupert’s Cathedral. Theo hồ sơ rửa tội thì ông được đặt tên tiếng La-tinh là Joannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart. Ông thường tự gọi mình là “Wolfgang Amadè Mozart”[8] khi lớn lên nhưng ông còn có nhiều tên gọi khác nhau.

Khi chị gái của Mozart là Nannerl lên 7 tuổi, cô bé mở màn được cha dạy những bài học kinh nghiệm về chơi đàn phím, trong lúc đó cậu em trai 3 tuổi Mozart ngồi nhìn. Nhiều năm sau khi Mozart mất, người chị gái đã hồi tưởng lại :

Cậu ấy thường dành nhiều giờ liền trên phím đàn, lựa chọn những quãng 3 mà cậu ấn tượng thâm thúy nhất và niềm vui của cậu hiện rõ khi nó nghe có vẻ như hay … Ở tuổi lên 4, cha cậu, với một tiềm năng rõ ràng, đã khởi đầu dạy cậu một vài bản nhạc đơn thuần trên phím đàn. Với sự thướt tha và đúng chuẩn tuyệt vời, cậu chơi đàn không một chút ít lỗi … Năm 5 tuổi, cậu đã sáng tác những bản nhạc tiên phong trong khi chơi với cha và Leopold là người ghi lại. [ 9 ]

Những phần đầu này thuộc Köchel-Verzeichnis. 1–5, được ghi lại trong cuốn hồi ký Nannerl Notenbuch.

Có một số ít tranh cãi của học giả về việc Mozart lên 4 hay 5 tuổi khi ông tạo ra những tác phẩm âm nhạc tiên phong của mình, dù có những chút hoài nghi về việc Mozart đã sáng tác ra những quãng 3 nhạc tiên phong trong một vài tuần ở những phần những nhau : KVs 1 a, [ 10 ] 1 b [ 11 ] and 1 c. [ 12 ]Solomon quan tâm rằng dù ông Leopold là giáo viên tận tụy cho những con ông, có dẫn chứng rằng cậu bé Mozart đã tỏ ra xuất sắc trong việc tăng trưởng xa hơn những gì cậu được dạy. [ 13 ] Những sáng tác tiên phong đầy vết mực loang của ông và những hiệu quả đạt được cho thấy trí tuệ tăng trưởng sớm với đàn vĩ cầm là nhờ óc phát minh sáng tạo của chính bản thân cậu bé và mang đến sự quá bất ngờ vô cùng lớn cho người cha. [ 14 ] Ông Leopold sau cuối đã từ bỏ sự nghiệp sáng tác để tập trung chuyên sâu tăng trưởng kĩ năng của con trai, mà năng lực đó đang ngày càng nở rộ. [ 15 ] Trong những năm đầu đời, cha Mozart là giáo viên duy nhất của ông. Cùng với âm nhạc, cha ông đã dạy những con mình nhiều ngoại ngữ và những môn học thuật. [ 13 ]
Mozart ở Ý, mùa xuân năm 1770
Trong suốt thời niên thiếu, Mozart cùng mái ấm gia đình đã triển khai nhiều chuyến đi khắp Châu Âu mà tại đó ông cùng người chị gái đã màn biểu diễn như những thần đồng .Những sự kiện này khởi đầu bằng một buổi triển lãm vào năm 1762 tại hoàng cung của Tuyển hầu tước Maximilian III Joseph của Bavaria ở Munich và tại Cung điện Hoàng gia ở Viên và Prague .

Một chuyến lưu diễn tiếp đó kéo dài 3 năm rưỡi, cả gia đình đã đến các cung điện tại Munich, Mannheim, Paris, London,[16] The Hague, tiếp đến lại tới Paris và trở về nhà qua Zurich, Donaueschingen và Munich.[cần dẫn nguồn]

Gia đình Mozart trong chuyến đi: Leopold, Wolfgang và Nannerl. Tranh màu nước của Louis Carrogis Carmontelle, ca.1763[17]
Mozart viết bản giao hưởng tiên phong năm lên 8 tuổi. Có thể cha ông đã chuyển biên hầu hết cho ông. [ 18 ]Trong chuyến đi này, Mozart đã gặp một số ít nhạc công và tự mình làm quen với những tác phẩm của những nhạc công khác. Một trong những sự ảnh hưởng tác động quan trọng đó là Johann Christian Bach, người mà Mozart ghé thăm ở London trong năm 1764 và 1765. Gia đình ông lại tới Viên vào cuối năm 1767 và ở lại đó cho đến tháng 12 năm 1768 .Những chuyến đi này thường gặp khó khăn vất vả do điều kiện kèm theo đi lại còn thô sơ. [ 19 ] Cả mái ấm gia đình phải đợi thư mời và tiền hoàn trả từ giới quý tộc và họ phải chịu đựng những căn bệnh hiểm nghèo, dai dẳng xa nhà : tiên phong là ông Leopold ( London, mùa hè năm 1764 ), [ 20 ] sau đó đến hai con ( The Hague, mùa thu năm 1765 ). [ 21 ]Sau một năm về Salzburg, ông Leopold và Mozart mở màn lên đường đến Italia, để lại mẹ và chị gái ở nhà. Chuyến đi lê dài từ tháng 12 năm1769 tới tháng 3 năm 1771. Giống với những hành trình dài thuở đầu, ông Leopold muốn phô diễn những năng lực của con trai như một nghệ sĩ trình diễn và một nhạc công trưởng thành nhanh gọn. Mozart đã gặp Josef Mysliveček và Giovanni Battista Martini ở Bologna và được nhận làm thành viên của dàn nhạc giao hưởng Học viện nghệ thuật và thẩm mỹ Accademia Filarmonica nổi tiếng .

Tại Roma, năm 14 tuổi, ông được nghe bản nhạc Miserere của Gregorio Allegri hai lần trong buổi biểu diễn tại nhà thờ Sistine Chapelle và đã viết lại theo trí nhớ, nhờ vậy xuất bản các bản sao chép trái phép đầu tiên khi mà bản nhạc này thuộc quyền sở hữu được bảo vệ nghiêm ngặt của tòa thánh Vatican.[22][23]

Tại Milan, Mozart đã viết vở nhạc kịch Mitridate, re di Ponto (1770) và đã được trình diễn tạo nên thành công. Điều này đã dẫn đến sự ra đời của các vở nhạc kịch sau này. Ông cùng cha trở lại Milan 2 lần (tháng 8–tháng 12 năm 1771; tháng 10 năm 1772 – tháng 3 năm 1773) với việc sáng tác và cho ra mắt Ascanio in Alba (1771) và Lucio Silla (1772). Ông Leopold đã hy vọng chuyến viếng thăm này sẽ đem lại kết quả là con trai ông được bổ nhiệm vị trí chuyên nghiệp ở Ý nhưng những hy vọng này chưa bao giờ được thực hiện.[24]

Cuối chuỗi hành trình cuối cùng ở Ý, Mozart đã viết nên những tác phẩm thánh ca độc tấu đầu tiên, mà vẫn còn được trình diễn rộng rãi cho đến ngày nay, Exsultate, jubilate, K. 165.

Khoảng cuối năm 1769, năng khiếu âm nhạc sớm phát triển của Mozart đã bắt đầu nở rộ, tuy mới chỉ lên mười ba, cậu bắt đầu sự nghiệp sáng tác một cách nghiêm túc. Đức Tổng Giám mục tại Salzburg là Sigismund von Schrattenbach (1753 – 1771) đã chấp nhận Mozart như một nhạc trưởng, bằng cách cấp một khoản thu nhập cho cậu. Hai cha con Mozart đã thực hiện ba chuyến viễn du sang Ý để công diễn, họ đã được công nhận và gây được sự chú ý đến sự nghiệp của cậu trong giới quý tộc ở đó. Tại Milano Mozart được ủy nhiệm viết opera, vở Mitridate. Vở này sau đó, do chính Mozart chỉ huy, đã được tán thưởng nồng nhiệt. Trở về Salzburg, Mozart biên soạn một loạt giao hưởng và nhạc phụng sự cho giáo hội.

Việc trở lại Salzburg của Wolfgang vào 1773 là một trong những cột mốc, lúc ấy có một sự bùng nổ sáng tác khác thường, và một sự chuyển tiếp ra khỏi tác động ảnh hưởng âm nhạc Ý để thiên về phong thái âm nhạc Đức, được đại diện thay mặt bởi Joseph Haydn .Vị Tổng Giám mục mới, ngài Bá tước Hieronymus von Colloredo ( 1772 – 1803 ), không mấy hài lòng với tần suất nhu yếu của Mozart. Về phần Mozart, khi thấy mức sống của Salzburg đã tăng lên nhiều, nhưng sự yêu thích thẩm mỹ và nghệ thuật thì xuống dốc đáng đau buồn, lúc ấy, mối quan hệ của Mozart với Bá tước Colloredo ngày càng trở nên nóng bức .Cuối cùng, vào tháng 8 năm 1777, ở tuổi hai mươi mốt, Wolfgang xin từ nhiệm, và Bá tước Colloredo đã chấp thuận đồng ý. Thời gian này, Leopold quyết định hành động rằng ông phải còn ở lại Giao hàng nhà thời thánh. Cho nên Wolfgang cùng mẹ đã chuyển đi München, rồi đến Mannheim .Trong những thành phố này, Mozart có thời cơ để trình diễn với 1 số ít những nhạc sĩ tinh xảo nhất châu Âu, nhưng không có việc làm lâu bền hơn nào .Tuy vậy, Mozart đã lưu lại Mannheim một ít lâu. Anh đã phải lòng một ca sĩ mười sáu tuổi vừa kĩ năng vừa xinh đẹp, tiểu thư Aloysia Weber. Wolfgang đã làm kinh hoảng người cha, khiến ông phải ra sức thuyết phục con trai chuyển tới Paris .
Từ trái sang phải: chị gái Mozart, Mozart và Leopold Mozart. Bức chân dung treo trên tường là mẹ của Mozart

Tại Paris, Mozart biên soạn giáo trình âm nhạc, tiếp xúc các nhà xuất bản, viết bất cứ cái gì anh có thể bán hoặc trình diễn – những bản sonata cho đàn violin và đàn phím, một concerto cho sáo và thụ cầm, những bản biến tấu đàn phím, và symphony Paris của anh. Nhưng thành phố này tỏ ra là sự chán nản khác. Mozart tiếp tục đánh vật với khoản tài chính eo hẹp và lại bị đè nặng thêm bằng cái chết của người mẹ. Buồn bã và miễn cưỡng, anh trở về Salzburg quê cha, mang theo nợ nần, nhưng tin tưởng rằng viễn cảnh của mình sẽ sáng sủa hơn. Người yêu của anh, tiểu thư Aloysia, trong thời gian ấy đã chuyển đi với gia đình tới thành Viên, nơi mà người ta muốn cô ấy kết hôn với một diễn viên kiêm họa sĩ tài tử, Joseph Lange.

Khi nhận nhiệm vụ nhạc trưởng và đệm đại phong cầm cho nhà thờ lớn, Mozart cảm thấy những nhiệm vụ đó quá tẻ nhạt. Vào 1781 anh tới München để diễn opera, vở Idomeneo, một thành công rực rỡ. Sau đó, được tòa Tổng Giám mục triệu hồi về thành Viên, Mozart đã tìm thấy một công việc có uy tín. Nhưng mối quan hệ căng thẳng giữa vị giáo sĩ và nhạc sĩ đã khiến Mozart cuối cùng đã tự rút lui vào tháng 6 năm đó.

Có lẽ trong những tháng tiếp nối Mozart đã gặp Haydn lần thứ nhất, người nhạc sĩ này đang viếng thăm thành Viên. Tình bạn hữu tăng trưởng đã mang lại tác động ảnh hưởng cho tốt việc làm của cả hai nhạc sĩ về sau. Mozart, trong thời hạn ấy, đã cư ngụ với mái ấm gia đình Weber, và rồi, vào năm 1782, kết hôn với tiểu thư Constanze ( 1762 – 1842 ), em gái của Aloysia, mặc dầu gặp sự phản đối can đảm và mạnh mẽ của cha ruột. Từ đó, có một sự lãnh đạm giữa Wolfgang và cha của anh mà không khi nào hàn gắn được. Trong những vấn đề tài chính, cả Wolfgang lẫn Constanze đều không thận trọng. Họ đã sớm rơi vào thực trạng khó khăn vất vả .
Chân dung Mozart năm 1785 bởi Joseph Grassi
Không có năng lực để giữ một sự chỉ định lâu bền hơn, Mozart lại soạn giáo trình và viết nhạc để kiếm tiền. Vì muốn được nêu danh như một người chơi piano, ông viết nhiều những concerto piano tuyệt vời cho chính mình .

Một thời gian sau, ông đạt được kết quả đáng kể. Thành công vang dội sau vở opera Le nozze di Figaro (Đám cưới Figaro), Mozart du lịch tới Praha, nơi ông được ủy nhiệm viết một opera mới. Hợp tác với văn hào Lorenzo da Ponte, trong năm 1787, Mozart hoàn thành vở Don Giovanni. Đa số mọi người khen ngợi, nhưng có nhiều ý kiến cho rằng âm nhạc của ông ngày càng khó tiếp cận hơn. Phong thái âm nhạc nhẹ nhàng trước đây của ông đang biến mất dần; nhạc công và thính giả có nhiều lời than phiền là ngày càng khó cảm thụ hơn.

10 năm cuối đời của Mozart là một thời kỳ dài của cả sự đau khổ do kinh tế tài chính kiệt quệ, lẫn sức mạnh phát minh sáng tạo khác thường. 3 bản giao hưởng ở đầu cuối, được viết trong vòng 6 tuần lễ vào năm 1788 đã không khi nào được trình tấu lúc sinh thời của ông. Tổng cộng, những năm này ông đã sáng tác những hơn 200 tác phẩm thuộc nhiều thể loại khác nhau .

Năm 1791, Mozart gặp khó khăn trong việc soạn nhạc cho vở opera Die Zauberfloete (Cây sáo thần), khi hợp tác với văn hào Emanuel Schikaneder.

Công việc bị gián đoạn trong tháng 7 vì một chuyến viếng thăm của nhân vật lạ mặt huyền bí đã đưa ra đề nghị hậu hĩnh cho tác phẩm Requiem. Tâm hồn bị chấn động với đề tài này vì cảm nghiệm sự suy tàn do sức khỏe cạn kiệt, Mozart trở nên bị ám ảnh với nhạc đề lễ mồ dành cho sự ra đi của chính mình. Có nhiều giả thuyết cố lý giải rằng ai có thể đã ủy nhiệm một công việc như vậy. Một nhà sáng tác nào đó muốn sử dụng tác phẩm với tên của họ? Một người bạn già cố gắng bí mật giúp đỡ Mozart về mặt tài chính?

Tháng 9, tác phẩm Die Zauberflote được hoàn thành và trình diễn. Mozart viết tiếp Requiem, nhưng không thể hoàn thành nó. Ông qua đời vào lúc 0:55 rạng sáng ngày 5 tháng 12 năm 1791. Hôm sau, bạn bè đến tham dự tang lễ ngoài trời; Constanze không đủ sức để có mặt. Sau đó, giữa một cơn bão tuyết dữ dội, thi hài được chuyên chở không có người đưa tiễn tới một đất thánh bên ngoài cổng thành phố, theo tập tục lúc bấy giờ của tầng lớp trung lưu Áo. Gia đình Mozart vì khó khăn đã đưa thi hài chôn trong một nghĩa trang công cộng của người nghèo để Mozart yên giấc ngàn thu. Ông được chôn cất tại nghĩa trang Sankt Marxer Friedhof

Tóm tắt sự nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]

Dưới đây là 1 số ít tác phẩm của Mozart theo một vài thể loại. ” K. ” hoặc ” KV ” là viết tắt của ” Köchel Verzeichnis “, nghĩa là niên đại ( theo ngày sáng tác ) những tác phẩm của Mozart theo Ludwig von Köchel. Chú ý rằng hạng mục này được cải tổ nhiều lần, dẫn đến một vài sự nhập nhằng ở một vài số KV .

Sonata dành cho dương cầm[sửa|sửa mã nguồn]

Concerto dành cho dương cầm[sửa|sửa mã nguồn]

• Piano Concerto số 1 Fa trưởng, K. 37
• Piano Concerto số 2 Si giáng trưởng, K. 39
• Piano Concerto số 3 Rê trưởng, K. 40
• Piano Concerto số 4 Sol trưởng, K. 41
• Piano Concerto số 5 Rê trưởng, K. 175
• Piano Concerto số 6 Si giáng trưởng, K. 238
• Piano Concerto số 7 Fa trưởng, K. 242
• Piano Concerto số 8 Đô trưởng, K. 246
• Piano Concerto số 9 Mi giáng trưởng, K. 271
• Piano Concerto số 10 Mi giáng trưởng, K. 365
• Piano Concerto số 11 Fa trưởng, K. 413
• Piano Concerto số 12 La trưởng, K. 414
• Piano Concerto số 13 Đô trưởng, K. 415
• Piano Concerto số 14 Mi giáng trưởng, K. 449
• Piano Concerto số 15 Si giáng trưởng, K. 450
• Piano Concerto số 16 Rê trưởng, K. 451
• Piano Concerto số 17 Sol trưởng, K. 453
• Piano Concerto số 18 Si giáng trưởng, K. 456
• Piano Concerto số 19 Fa trưởng, K. 459
• Piano Concerto số 20 Rê thứ, K. 466
• Piano Concerto số 21 Đô trưởng, K. 467
• Piano Concerto số 22 Mi giáng trưởng, K. 482
• Piano Concerto số 23 La trưởng, K.488
• Piano Concerto số 24 Đô thứ, K. 491
• Piano Concerto số 25 Đô trưởng, K. 503
• Piano Concerto số 26 Rê trưởng, K. 537
• Piano Concerto số 27 Si giáng trưởng, K. 595

Xônat nhà thời thánh[sửa|sửa mã nguồn]

Mặc dù một số tác phẩm ban đầu của Mozart được viết cho harpsichord, ông cũng được biết đến trong những năm đầu của mình với những cây đàn piano được chế tạo bởi người thợ vùng Regensburg Franz Jakob Späth. Sau đó, khi Mozart đến thăm Augsburg, ông ấn tượng bởi những cây đàn piano Stein và chia sẻ điều này trong một bức thư gửi cho cha mình.[25] Vào ngày 22 tháng 10 năm 1777, Mozart đã công diễn tác phẩm concerto triple-piano(K.242) của mình trên các nhạc cụ được cung cấp bởi Stein. Demmler, người chơi đàn organ của Nhà thờ Augsburg, chơi phần đầu tiên, Mozart chơi phần thứ hai và Stein chơi phần thứ ba.[26] Năm 1783 khi sống ở Viên, ông mua một nhạc cụ của Walter.[27] Leopold Mozart xác nhận sự gắn bó mà Mozart đã có với chiếc fortepiano Walter của mình: “Không thể diễn tả được sự hối hả ấy. Đàn piano của anh trai đã được di chuyển ít nhất mười hai lần từ nhà anh ấy đến nhà hát hoặc đến nhà người khác.”[28]

Các bản nhạc[sửa|sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Hỏi Đáp