Đạo Cao Đài – Wikipedia tiếng Việt
Đạo Cao Đài hay Cao Đài giáo là một tôn giáo thờ Thượng Đế được thành lập ở miền Nam Việt Nam vào năm 1926.[1] Tên gọi Cao Đài theo nghĩa đen chỉ “một nơi cao”, nghĩa bóng là nơi cao nhất ở đó Thượng đế ngự trị; cũng là danh xưng rút gọn của Thượng đế trong tôn giáo Cao Đài, vốn có danh xưng đầy đủ là Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát. Để tỏ lòng tôn kính, một số các tín đồ Cao Đài thường tự gọi tôn giáo của mình là Đạo Trời.
Tín đồ Cao Đài tin rằng Thượng đế là Đấng sáng lập ra các tôn giáo và cả vũ trụ này. Tất cả giáo lý, hệ thống biểu tượng và tổ chức đều được “Đức Cao Đài” trực tiếp chỉ định. Và đạo Cao Đài chính là được Thượng đế trực tiếp khai sáng thông qua Cơ bút cho các tín đồ với nhiệm vụ Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ (chữ Hán: 大道三期普度)[1], có nghĩa là Nền đạo lớn cứu khổ lần thứ Ba.
Cao Đài là một tôn giáo mới, dung hợp nhiều yếu tố từ những tôn giáo lớn, gồm cả Phật giáo, Đạo giáo, Nho giáo, Hồi giáo, Cơ Đốc giáo, Thần Đạo và cả một số ít tôn giáo đa thần thời cổ đại, biểu lộ qua Ngũ Chi Đại Đạo. Các Fan Hâm mộ thi hành những giáo điều của Đạo như không sát sinh, sống lương thiện, hòa đồng, làm lành lánh dữ, trợ giúp xung quanh, cầu nguyện, thờ cúng tổ tiên, và thực hành thực tế tình yêu thương vạn loại qua việc ăn chay với tiềm năng tối thiểu là đem sự niềm hạnh phúc đến cho mọi người, đưa mọi người về với Thượng đế nơi Thiên giới và tiềm năng tối thượng là đưa vạn loại thoát khỏi vòng luân hồi. ( Thuyết thần trí )
Tuy được khai sinh chính thức vào năm 1926, có nguồn nói rằng đạo Cao Đài khởi nguồn vào đêm Giáng Sinh năm 1925.[1] Cao Đài nhanh chóng phát triển về quy mô và số lượng tín đồ. Theo thông tin của Ban Tôn giáo Chính phủ, dẫn thống kê năm 2010 của các tổ chức Cao Đài thì có khoảng hơn 2,4 triệu tín đồ[2], còn theo Thống kê của Tổng cục thống kê Việt Nam cũng trong năm 2009 thì số người tự xem mình là tín đồ Cao Đài tại Việt Nam là 807.915 người,[3] cũng có nguồn ghi hơn 5 triệu[4]. Về mặt tổ chức đạo Cao Đài có trên 1 vạn chức sắc, gần 3 vạn chức việc với 958 tổ chức Họ đạo cơ sở được công nhận. Trên toàn quốc có 35/38 tỉnh thành đạo Cao Đài hoạt động với 65 Ban Đại diện, 1.290 cơ sở thờ tự (hàng năm có khoảng 4000 tín đồ mới nhập môn vào đạo Cao Đài)[2]. Ngoài ra, có khoảng 30.000 tín đồ nữa sống ở Hoa Kỳ, Châu Âu và Úc. Theo trang thông tin và truyền giáo Cao Đài hải ngoại, số tín đồ Cao Đài là khoảng 5 triệu[5]
Bạn đang đọc: Đạo Cao Đài – Wikipedia tiếng Việt
Những Nội Dung Chính Bài Viết
Lược sử hình thành và tăng trưởng[sửa|sửa mã nguồn]
Lịch sử của đạo Cao Đài gắn liền với sự thông dụng Cơ bút tại Nước Ta đầu thế kỷ XX. Có thể nói, Cơ bút là nền tảng cơ bản cũng như mọi yếu tố tương quan đến quy trình hình thành và tăng trưởng của tôn giáo Cao Đài từ quá khứ đến hiện tại, từ việc thu nhận Fan Hâm mộ, phong chức sắc, phát hành luật đạo, những nghi thức cúng tế, phẩm phục, tầm cỡ, thậm chí còn đến những phong cách thiết kế cơ sở thờ tự cũng được trải qua bởi hình thức Cơ bút .
Hai hình thức Cơ bút ảnh hưởng đến sự ra đời của tôn giáo Cao Đài là thuật Xây (xoay) Bàn (la table tournante) theo thuyết Thông linh học (Spiritisme) của Allan Kardec đến từ Pháp, và Đại ngọc cơ (大玉機) xuất xứ từ Trung Quốc.
Những môn đồ tiên phong[sửa|sửa mã nguồn]
Các tài liệu về tôn giáo Cao Đài đều thừa nhận người được xem là Fan Hâm mộ tiên phong của đạo là ông Ngô Minh Chiêu. Là một viên chức trong chính quyền sở tại thực dân Pháp, vốn chịu tác động ảnh hưởng của Minh Sư đạo, một nhánh của Tam giáo, thường sử dụng hình thức cơ bút để tiếp xúc với giới thần tiên, trong những năm 1921 đến 1924, ông đã trải qua những cơ bút để hình thành những nền tảng tiên phong của đạo Cao Đài và truyền bá cho nhóm bạn hữu công chức tại TP HCM, nhưng chỉ số lượng giới hạn trong khoanh vùng phạm vi một nhóm tu tập tịnh luyện, chứ chưa tăng trưởng thành một Tôn giáo .
Cùng giai đoạn này, một nhóm công chức gốc Tây Ninh làm việc trong chính quyền thực dân Pháp khác ở Sài Gòn, chịu ảnh hưởng của phong trào Thông linh học[6] gồm Cao Quỳnh Cư, Cao Hoài Sang và Phạm Công Tắc, thường xuyên tổ chức cầu cơ ở đường Arras[7]. Do các thành viên ban đầu mang họ Cao và họ Phạm, nên còn được gọi là nhóm Cao – Phạm. Nhóm còn có một thành viên nữ là bà Nguyễn Thị Hiếu, tức Hương Hiếu, vợ ông Cao Quỳnh Cư. Nhóm này cũng được cho là tiếp xúc với Thượng đế qua danh hiệu AĂÂ vào khoảng tháng 7 năm 1925[8]. Nhóm cũng độc lập xây dựng nền tảng giáo lý riêng và cũng phát triển thêm nhiều người, quan trọng nhất là việc thu nhận thêm ông Lê Văn Trung, cựu Nghị viên Hội đồng Quản hạt Nam Kỳ, người có giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển đạo Cao Đài.
Hợp nhất khai đạo[sửa|sửa mã nguồn]
Qua những liên hệ cá thể, giữa những nhóm hầu cơ khởi đầu có sự liên hệ hợp nhất. Ngày 21 tháng 2 năm 1926, một bài thơ được lưu truyền là cơ giáng của Thượng đế, trong đó có tên của 13 người, về sau được Fan Hâm mộ Cao Đài xưng tụng là những Fan Hâm mộ tiên phong của đạo, với tên ông Ngô Văn Chiêu được tôn xưng Anh Cả. Kể từ đó, những nền tảng giáo lý của Cao Đài được bổ túc và hoàn thành xong dần. Chỉ trong mấy tháng, số lượng Fan Hâm mộ nhanh gọn tăng trưởng lên mấy trăm người. Một đàn cơ quy mô được xây dựng ở Cầu Kho [ 9 ], về sau hình thành nên Thánh thất Cầu Kho .Việc tăng trưởng số lượng Fan Hâm mộ nhanh gọn yên cầu phải có người chỉ huy với quyền vị chính thức. Vì vậy, giữa cuối tháng 4 năm 1926, trải qua việc giáng cơ, những Fan Hâm mộ tiên phong đã tôn xưng ông Chiêu là Giáo tông và may sẵn bộ đạo phục riêng cho ông. Tuy nhiên, ông Chiêu phủ nhận ngôi vị Giáo tông, do những sự không tương đồng trong việc hình thành giáo hội [ 10 ], và từ đó không tham gia cũng như không có tương quan gì đến những hoạt động giải trí tăng trưởng của giáo hội Cao Đài .Để có tư cách chính thức với chính quyền sở tại thực dân, ngày 7 tháng 10 năm 1926, những Fan Hâm mộ gởi đến Thống đốc Nam Kỳ Le Fol một bản tuyên cáo khai đạo bằng tiếng Pháp với chữ ký của 28 Fan Hâm mộ có vị thế cao nhất trong xã hội, kèm theo tờ khai tịch đạo của 245 Fan Hâm mộ. Sau đó, những Fan Hâm mộ tổ chức triển khai 3 nhóm truyền đạo khắp Nam Kỳ. Và ngày Rằm tháng 10 năm Bính Dần ( tức ngày 19 tháng 11 năm 1926 ), những Fan Hâm mộ Cao Đài đã tổ chức triển khai Đại lễ Khai Đạo tại chùa Gò Kén, còn gọi là Thiền Lâm Tự, Tây Ninh và ra đời Hội Thánh Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ ( tổ chức triển khai Cửu Trùng Đài và Hiệp Thiên Đài ) với sự hiện hữu của quan chức chính quyền sở tại của cả người Pháp lẫn người Việt và đồng bào những giới .
Thăng trầm nền đạo[sửa|sửa mã nguồn]
Tuy vậy, giữa những Fan Hâm mộ đã Open những quan điểm sự không tương đồng về phương pháp tu tập, tổ chức triển khai giáo hội, hoặc do những mục tiêu cá thể, cũng dần tách ra để hình thành những nhánh Cao Đài độc lập. Một số nhánh xây dựng tổ chức triển khai giáo hội ( Hội Thánh ), một số ít khác hoạt động giải trí độc lập, cũng không xây dựng tổ chức triển khai giáo hội. Ngoài ra, còn một số ít tổ chức triển khai của những Fan Hâm mộ Cao Đài mang đặc thù đoàn thể cũng được xây dựng .Lý giải cho hiện tượng kỳ lạ này, những Fan Hâm mộ Cao Đài tin rằng việc hình thành những nhánh Cao Đài khác nhau đã được Thượng đế tiên tri ngay từ lúc sơ khai chưa chính thức lập thành Cao Đài giáo, sẽ hình thành 12 nhánh Cao Đài. Tuy nhiên, với những nhà nghiên cứu, trong đó có cả Fan Hâm mộ, số lượng những nhánh Cao Đài khác nhau tùy theo thời gian chứ không cố định và thắt chặt là 12 phái. Theo thời hạn, những nhánh Cao Đài diễn ra nhiều cuộc chia tách, sáp nhập, thống kê trong lịch sử dân tộc có hơn 30 tông phái khác nhau [ 11 ]. Rất nhiều nỗ lực hoạt động giải trí để thống nhất giáo hội nhưng đều bất thành do những chỉ trích và trở ngại từ nhiều phía, kể cả giữa những Fan Hâm mộ .
Trong cơn động loạn của dân tộc bản địa[sửa|sửa mã nguồn]
Sự phân loại những hệ phái không làm giảm vận tốc tăng trưởng Fan Hâm mộ trái lại càng mau chóng ngày càng tăng số lượng tín hữu, Cao Đài nhanh gọn trở thành một tôn giáo có ảnh hưởng tác động lớn ở Nam Kỳ, thậm chí còn tăng trưởng ra cả ở Trung Kỳ, Bắc Kỳ và cả Cao Miên. Các chỉ huy Cao Đài đều là những người có tri thức, có vị thế xã hội và rất có ảnh hưởng tác động đến dân chúng. Vì vậy, Cao Đài luôn là đối tượng người tiêu dùng hoặc lôi kéo, hoặc đả kích của những thế lực nắm chính quyền sở tại .Người Pháp ra tay thứ nhất. Một tôn giáo có tổ chức triển khai và có nhiều năng lực lôi kéo quần chúng rình rập đe dọa đến sự quản lý của chính quyền sở tại thực dân. Dưới áp lực đè nén của thực dân Pháp, những chỉ dụ cấm đạo ở Bắc Kỳ, Trung Kỳ, Campuchia và Lào đã được phát hành. Đỉnh điểm, ngày 28 tháng 6 năm 1941, quan ngại việc một tôn giáo hoạt động giải trí mạnh ở Hồ Chí Minh và phụ cận hoàn toàn có thể rơi vào tác động ảnh hưởng của người Nhật, bấy giờ đã xâm nhập Đông Dương và ra sức lôi kéo những nhóm tôn giáo, chính trị người Việt ủng hộ Chính sách Đại Đông Á, chính quyền sở tại thực dân Pháp giật mình tiến công vào những Fan Hâm mộ Cao Đài, bắt giữ Hộ pháp Phạm Công Tắc và đày đi Madagascar. Nhiều chức sắc Cao Đài khác cũng bị bắt giam hoặc quản thúc. Tòa Thánh Tây Ninh bị chiếm đóng. Nhiều thánh thất Cao Đài các cũng bị chiếm đóng hoặc hủy hoại .Cả người Nhật lẫn Việt Minh đều tranh thủ ra sức lôi kéo những nhóm Cao Đài. Do sự hoạt động của những cán bộ Việt Minh, một nhóm những chức sắc Cao Đài, nòng cốt ở những phái Tiên Thiên, Ban Chỉnh Đạo và Minh Chơn Đạo, đã bí hiểm thành lập Hội Cao Đài Cứu Quốc. Hội hoạt động giải trí đa phần ở những vùng xa ở Tây Nam Bộ, bí hiểm tập hợp lực lượng trên nền tảng Thanh niên Đạo đức đoàn dưới sự chỉ huy của Cao Triều Phát cố vấn Ủy ban Kháng chiến Hành chính Nam Bộ, có khuynh hướng chống cả Pháp lẫn Nhật. Người Nhật thì can thiệp mở lại Tòa Thánh Tây Ninh, đổi lại việc Giáo sư Thượng Vinh Thanh ( Trần Quang Vinh ), người trong thời điểm tạm thời thay mặt đại diện Hộ pháp Phạm Công Tắc chỉ huy những Fan Hâm mộ Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh, tập hợp những Fan Hâm mộ hợp tác với quân đội Nhật để chống Pháp. Khá đông Fan Hâm mộ Cao Đài được tuyển làm nhân công của xưởng đóng tàu Nichinan của quân đội Nhật tại Nam Bộ. Một lực lượng bán vũ trang Cao Đài được sinh ra với tên gọi Nội ứng nghĩa binh, dưới danh nghĩa được Hoàng thân Cường Để chỉ thị xây dựng để liên minh với Nhật Bản .Ngày 9 tháng 3 năm 1945, lực lượng bán vũ trang Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh mặc đồng phục trắng, đội mũ bê-rê, vũ trang bằng gậy tre vọt nhọn tham gia tương hỗ Nhật thay máu chính quyền Pháp tại TP HCM. Bên cạnh đó, ngày 24 tháng 6 năm 1945, được sự hậu thuẫn của Hội Cao Đài Cứu Quốc, một đại hội những hệ phái Cao Đài ( không có Tòa Thánh Tây Ninh ) được tổ chức triển khai tại Hồ Chí Minh, xây dựng tổ chức triển khai Cao Đài Hiệp Nhứt 11 Phái và bầu ông Cao Triều Phát làm quản trị. Trong Cách mạng tháng Tám, nhiều nhóm bán vũ trang Cao Đài đã gia nhập Cao Đài Cứu Quốc và tham gia giành chính quyền sở tại ở khắp Nam Bộ .Sau khi giành được chính quyền sở tại cuối tháng 8 năm 1945, nhiều chức sắc Cao Đài được chính quyền sở tại Việt Minh mời ra tham chính. Tại Tây Ninh, một Fan Hâm mộ Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh là ông Trương Văn Xương được mời làm Phó quản trị Ủy ban Hành chính tỉnh, một chức sắc Cao Đài thuộc Tòa Thánh Tây Ninh khác là Giáo sư Thượng Chữ Thanh ( Đặng Trung Chữ ) được mời làm cố vấn .Khi Pháp tái chiếm Nam Bộ, những nhóm lực lượng vũ trang Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh tham chiến tại những mặt trận số 1 và số 2, chiến đấu ở mặt Đông và Bắc TP HCM. Sau khi vào Nam, đặc phái viên Trung ương Nguyễn Bình đã tổ chức triển khai hội nghị An Phú Xã, thống nhất tổ chức triển khai những đơn vị chức năng vũ trang thành những chi đội Vệ Quốc đoàn. Lực lượng vũ trang Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh được tổ chức triển khai thành 2 chi đội số 7 do Nguyễn Thanh Bạch chỉ huy và chi đội số 8 do Nguyễn Hoài Thanh chỉ huy .Tuy nhiên, trước sức mạnh của quân Pháp, những mặt trận nhanh gọn tan vỡ. Nhiều đơn vị chức năng vũ trang tan rã, hoặc trở thành những lực lượng quân phiệt cát cứ, không chịu sự chỉ huy thống nhất. Một số chức sắc hạng sang và chỉ huy quân sự chiến lược Cao Đài đã đưa lực lượng của mình rút về Tây Ninh và thiết kế xây dựng những địa thế căn cứ để bảo vệ Tòa Thánh Tây Ninh. Hành động cát cứ này là nguyên do để Việt Minh lên án những Fan Hâm mộ Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh là phản bội. Một vài cuộc xung đột đẫm máu đã nổ ra bắt nguồn từ những Fan Hâm mộ Cao Đài và Việt Minh. Chi đội số 7 và số 8 do Cao Đài chỉ huy bị Việt Minh tước khí giới trong những vụ bắt giữ. Hàng chục Fan Hâm mộ Cao Đài bị chết trong những trận đánh với Việt Minh, nhiều nhất tại tỉnh Tỉnh Quảng Ngãi ( miền Trung ) và Trung Lập ( miền Nam ). [ 12 ] Giáo sư Thượng Vinh Thanh ( Trần Quang Vinh ) cũng bị bắt tại Chợ Đệm và bị giải giam tại Cà Mau cùng với Giáo sư Hồ Văn Ngà, quản trị Nước Ta Độc lập Đảng. [ 12 ]Nắm được sự xích míc này và để tranh thủ thêm liên minh trong đại chiến chống Việt Minh, chính quyền sở tại Pháp được cho phép Hộ pháp Phạm Công Tắc trở về Tòa Thánh Tây Ninh, đổi lại những Fan Hâm mộ Cao Đài sẽ không tiến công người Pháp và được quân Pháp bảo trợ. Thậm chí, chính quyền sở tại Pháp còn được cho phép những chủ quyền lãnh thổ do Tòa Thánh Tây Ninh trấn áp có quyền tự trị. Lực lượng vũ trang Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh được chính quyền sở tại Pháp bảo trợ và trang bị vũ khí, do Trung tướng Trần Quang Vinh làm Tổng tư lệnh, Thiếu tướng Nguyễn Văn Thành làm Tham mưu trưởng [ 13 ], có vai trò như một lực lượng bổ trợ ( Forces supplétives ), tương hỗ quân Pháp trong những chiến dịch tiến công Việt Minh .Bất đồng với sự hợp tác này, 1 số ít chức sắc Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh tham gia kháng chiến đã gia nhập Cao Đài Cứu Quốc, lan rộng ra thành Cao Đài Cứu Quốc 12 phái Hiệp Nhứt. Các lực lượng vũ trang của Cao Đài Cứu Quốc được tập hợp thành Trung đoàn 124, chiến đấu cho đến hết cuộc Kháng chiến chống Pháp dưới quyền chỉ huy của Việt Minh. Phản ứng trước việc này, chỉ huy Tòa Thánh Tây Ninh công bố trục xuất những chức sắc và Fan Hâm mộ Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh nào tham gia Cao Đài Cứu Quốc .
Hợp tan – Tan hợp[sửa|sửa mã nguồn]
Sau năm 1954, tổ chức triển khai Cao Đài Cứu Quốc công bố giải thể. Các phái liên hiệp trước đây trở lại hoạt động và sinh hoạt riêng rẽ. Một số chức sắc tập trung ra Bắc, hình thành Hội Thánh Duy Nhất thuần túy hoạt động và sinh hoạt tôn giáo dưới sự chỉ huy của Đảng Cộng sản Việt Nam. Tại miền Nam, Tòa Thánh Tây Ninh dưới sự hậu thuẫn của người Pháp đã trở thành Hội Thánh Cao Đài lớn nhất, đại diện thay mặt cho cả tôn giáo Cao Đài, có quân đội riêng, có ảnh hưởng tác động chính trị mạnh, đã trở thành cái gai lớn thời Quốc gia Nước Ta dưới Thủ tướng Ngô Đình Diệm. Để dẹp những trở ngại trong việc tóm gọn quyền lực tối cao, Thủ tướng Diệm đã mua chuộc, gây chia rẽ trong nội bộ, và sau cuối tiến công lực lượng quân đội Cao Đài, buộc Hộ pháp Phạm Công Tắc phải lưu vong sang Campuchia cho đến ngày ông liễu đạo .Hội Thánh Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ Tòa Thánh Tây Ninh chỉ được công nhận trở lại tại miền Nam từ năm 1965 theo sắc lệnh Số 3 ngày 12 Tháng Bảy của Ủy ban Lãnh đạo Quốc gia. [ 14 ] Sang thời Đệ Nhị Cộng hòa của Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, những Fan Hâm mộ chỉ thuần túy hoạt động và sinh hoạt tôn giáo, không nên can thiệp vào chính trị, vì thế những tổ chức triển khai Cao Đài không còn ảnh hưởng tác động mạnh đến chính trị và xã hội như trước .Các Fan Hâm mộ Cao Đài một lần nữa phải chịu thử thách khi những người Cộng sản nắm quyền trấn áp hàng loạt Nước Ta. Nhiều chức sắc Hội Thánh Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh bị chính quyền sở tại mới buộc tội là đã cộng tác với những quân địch, thậm chí còn đã tham gia chống đối chính quyền sở tại mới. Năm 1979, một Hội đồng Chưởng quản Hội Thánh Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ được xây dựng, đại diện thay mặt cho giáo hội, đặt dưới sự trấn áp của chính quyền sở tại. Các tổ chức triển khai, hệ phái Cao Đài khác cũng là đối tượng người tiêu dùng công kích khi bị chính quyền sở tại mới buộc tội mê tín dị đoan dị đoan. Các hoạt động giải trí tôn giáo trọn vẹn bị hạn chế, chỉ số lượng giới hạn những hoạt động và sinh hoạt trong nhóm nhỏ Fan Hâm mộ .
Cùng với chủ trương Open của chính quyền sở tại Nước Ta, những tôn giáo, trong đó có cả Cao Đài giáo cũng hoạt động giải trí thuận tiện hơn. Tòa Thánh Tây Ninh được Open lại cho những hoạt động giải trí tôn giáo lớn của hàng triệu Fan Hâm mộ, thậm chí còn được xem như một điểm di tích lịch sử thăm quan du lịch nổi tiếng của Nước Ta. Từ năm 1995 đến 2011, chính quyền sở tại khởi đầu công nhận những tổ chức triển khai tôn giáo Cao Đài như những tổ chức triển khai hợp pháp, gồm 9 Hội Thánh Cao Đài, 1 tổ chức triển khai giáo hội Cao Đài Nước Ta ( Bình Đức ), 1 Pháp môn Cao Đài Chiếu Minh Tam Thanh Vô Vi và 18 tổ chức triển khai Cao Đài hoạt động giải trí độc lập. Ước tính hiện tại, toàn đạo có khoảng chừng gần 3 triệu Fan Hâm mộ trong cả nước, hoạt động và sinh hoạt tại 38 tỉnh thành, tập trung chuyên sâu đa phần ở Nam Bộ. Ngoài ra, có khoảng chừng 30.000 Fan Hâm mộ nữa sống ở Hoa Kỳ, Canada, Campuchia, Châu Âu và Úc .Các tổ chức triển khai giáo hội [ 15 ] Cao Đài được nhà nước Nước Ta công nhận pháp nhân [ 16 ] xếp theo số lượng Fan Hâm mộ :
Ngoài ra còn 2 tổ chức triển khai Cao Đài cũng được công nhận tư cách pháp nhân là :
Đạo Cao đài có nhiều hệ phái ; mỗi phái lập Giáo hội riêng. Đa số những phái của đạo Cao đài kiến thiết xây dựng giáo hội theo Pháp Chánh truyền – Tân Luật. Trong khoanh vùng phạm vi bài viết này, sẽ tìm hiểu và khám phá tổ chức triển khai Giáo hội theo Pháp Chánh truyền – Tân Luật của hệ phái Cao đài Tây Ninh ( là một hệ phái có số lượng Fan Hâm mộ đông nhất trong những hệ phái Cao đài lúc bấy giờ ). Theo pháp luật của đạo Cao đài, ở cấp Trung ương sẽ có ba đài, gồm : Bát quái đài ( phần vô hình dung ) ; Hiệp thiên đài và Cửu trùng đài ( phần hữu hình ). Đi sâu vào tìm hiểu và khám phá được biết :
- 1. Bát Quái đài (phần vô hình) là nơi thờ phượng của đạo gồm các vị Thánh, Thần, Tiên, Phật do Lý Thái Bạch (còn gọi là Lý Đại Tiên) thay mặt Thượng Đế làm chưởng quản.
- 2. Hiệp Thiên đài vừa là cơ quan lập pháp vừa là cơ quan tư pháp. Về mặt lập pháp, thông thường trước khi ban hành những điều về nội dung tôn giáo hoặc liên quan đến xã hội, Hiệp Thiên đài tổ chức cầu cơ hiệp thông với Đấng Thiêng liêng để được chỉ giáo. Đứng đầu Hiệp Thiên đài là chức Hộ pháp. Dưới hộ Pháp sẽ có hai chức: Thưởng phẩm và Thượng Sanh. Dưới 2 chức này sẽ có 12 vị thời quân (thường gọi là thập nhị thời quân) thuộc 3 chi: Pháp – Đạo – Thế, cụ thể: Chi pháp do Hộ pháp trực tiếp phụ trách, chuyên lo về Luật pháp, gồm có 4 chức sắc trong 12 vị thời quân là: tiếp pháp, khai pháp, bảo pháp, hiến pháp; Chi Đạo do Thượng phẩm trực tiếp phụ trách, chuyên lo về việc hành đạo, gồm có 04 chức sắc trong 12 vị thời quân là: tiếp đạo, khai đạo, bảo đạo, hiến đạo; Chi Thế do Thượng sanh trực tiếp phụ trách, chuyên lo việc đào tạo huấn luyện, kế thừa nền đạo, gồm có 4 chức sắc trong 12 vị thời quân là: tiếp thế, khai thế, bảo thế và hiến thế. Dưới 3 chi Pháp – Đạo – Thế sẽ có các cơ quan giúp việc như: Bộ Chánh pháp với các chức sắc như: Luật sư, Sỹ tải, Truyền trạng, Thừa sử, Giám đạo, Cải trạng, Chưởng ấn, Tiếp dẫn đạo nhân; Hàn Lâm viện với 12 chức sắc chuyên môn còn gọi là thập nhị bảo quân gồm: Bảo sanh quân, bảo tinh quân, bảo cơ quân, bảo văn pháp quân, hảo huyền linh quân, bảo vật quân, bảo học quân, bảo y quân, bảo sỹ quân, bảo nông quân, bảo công quân, bảo thương quân.
Đạo Cao Đài từ năm 1997 đến nay không có Hiệp Thiên Đài .
- 3. Cửu Trùng đài là cơ quan hành pháp gồm có 09 viện: Hộ – Lương – Công, Học – Y – Nông, Hòa – Lại – Lễ. Chức sắc của Cửu Trùng đài chia ra làm 3 ngành gồm: Thái (thuộc Phật), Thượng (thuộc Lão), Ngọc (thuộc Nho); mỗi ngành nắm 03 viện, cụ thể: Ngành Thái nắm ba viện Hộ – Lương – Công; ngành Thượng nắm ba viện Học – Y – Nông; ngành Ngọc nắm 03 viện Hòa – Lại – Lễ. Đứng đầu Cửu Trùng đài là chức Giáo tông, tương đương với chức Thủ tướng hoặc Tổng thống. Trong Cửu Trùng đài, hàng ngũ chức sắc có 09 bậc (gọi là cửu phẩm), mỗi bậc có một số lượng nhất định, được chia đều cho 3 ngành, sắp xếp theo hàm phẩm bậc cao thấp như sau: Giáo tông 1 vị, Chưởng pháp 3 vị, Đầu sư 3 vị, Phối sư 36 vị, Giáo sư 72 vị, Giáo hữu 3.000 vị, Lễ sanh không có hạn định, dưới Lễ sanh là Chánh Trị sự, Phó Trị sự (Trong pháp Chánh truyền có ghi bài Cơ bút nói về hàng chức sắc Cửu trùng đài: “Nhất Phật” (Giáo tông), “Tam tiên” (có 3 đầu sư), “tam thập lục thánh (36 phối sư); “Thất thập nhị hiền” (72 giáo sư); “Tam thiên đồ đệ” (3000 giáo hữu). Để giám sát việc hành pháp của Cửu trùng đài, Hiệp thiên đài đã đặt ra một số chức sắc của mình trong hệ thống Cửu trùng đài. Đó là chức Chưởng pháp ở giữa chức Giáo tông và chức Đầu sư. Ngược lại cũng để giám sát công việc của Hiệp thiên đài, Cửu trùng đài đặt hai chức thượng phẩm, thượng sanh giữa hộ pháp và thập nhị thời quân). Khi đạo Cao đài bắt đầu phát triển mạnh, nhất là thời kỳ dưới chế độ Sài Gòn, những người lãnh đạo đạo Cao đài Tây Ninh còn cho lập ra nhiều tổ chức như: Hội phước thiện làm nhiệm vụ từ thiện xã hội; Ban thế đạo, Cơ thánh vệ, Cơ bảo mật, Cơ bảo thể, Cơ bảo phòng… làm nhiệm vụ an ninh trật tự, bảo mật và các cơ quan văn hóa xã hội như: báo chí, nhà xuất bản, nhà in, hệ thống giáo dục từ Tiểu học đến đại học, đài Phát thanh, bệnh viện, cô nhi viện, viện dưỡng lão và các cơ sở y tế, công thương nghiệp… Việc duy trì quyền lực của lãnh đạo Giáo hội đạo Cao đài được duy trì và thực hiện theo chế độ “tam viên” là: Hội nhơn sanh, Hội thánh và Thượng hội, trong đó: Hội Nhơn sanh bao gồm đại biểu tín đồ được cử từ các Họ đạo; Hội Nhơn sanh họp mỗi năm một lần vào rằm tháng bảy; Hội thánh bao gồm phẩm chức sắc từ Giáo hữu đến Chánh phối sư của Cửu trùng đài và các chức phẩm tương đương của Hiệp thiên đài; Hội thánh mỗi năm họp một lần vào rằm tháng mười; Thượng hội gồm các chức sắc từ phẩm Đầu sư trở lên của Cửu trùng đài và các chức phẩm tương đương của Hiệp Thiên đài. Thượng hội mỗi năm họp một lần vào rằm tháng giêng. Bên cạnh đó còn có Hội Vạn linh gồm đại biểu của Hội Nhơn sanh, Hội thánh và Thượng hội. Hội vạn linh họp bất thường để giải quyết những công việc trọng đại của đạo và bầu giáo tông (nếu khuyết). Hội Vạn linh được coi là ngang quyền với Đức chí tôn tại thế.
Các yếu tố từ những tôn giáo khác[sửa|sửa mã nguồn]
Nghi lễ Cao Đài
Các tín đồ Cao Đài hành lễ ở Trong Thánh Thất
Cao Đài là một tôn giáo lớn tuy đã hơn 100 năm hình thành và tăng trưởng, tuy nhiên lại được xem là một tôn giáo ” trẻ ” do có tính dung hợp những tôn giáo lớn và truyền kiếp tại Nước Ta, mà hầu hết là Tam giáo. Nhiều khái niệm cũng như hình thức của những tôn giáo lớn đều hoàn toàn có thể thấy bộc lộ một phần tại triết lí giáo của Cao Đài .Khác với hầu hết những tôn giáo có nguồn gốc lâu đời thường phủ nhận những tôn giáo khác, những Fan Hâm mộ Cao Đài đồng ý có tôn giáo khác và những tôn giáo đó hình thành nền tôn giáo Cao Đài. Họ lý giải đấy chính là ý đồ của Thượng đế đã hình thành những tôn giáo khác nhau để tương thích với thời gian và khu vực đơn cử, và tôn giáo Cao Đài chính là ” tôn giáo duy nhất do Thượng đế lập ra ở lần thứ 3 và là lần ở đầu cuối ” để phổ độ cho chúng sinh, không còn phân biệt tôn giáo, dân tộc bản địa hay ở bất kể nơi nào trên quốc tế nữa. Chính thế cho nên, điểm đặc biệt quan trọng trong tôn giáo Cao Đài là sự tôn trọng tín ngưỡng và phong tục, không ép buộc Fan Hâm mộ phải từ bỏ hoặc hạn chế những hoạt động giải trí tương quan đến tín ngưỡng hay phong tục truyền thống của mình .Tuy nhiên, với tư cách là một tôn giáo bảo vệ truyền thống cuội nguồn, Cao Đài là một tôn giáo có những lao lý rất ngặt nghèo, cứng rắn. Tuy được xem là một tôn giáo trẻ và tăng trưởng rất nhanh ở quá trình khai đạo, Cao Đài lại có những nhu yếu khắc nghiệt về tính truyền thống cuội nguồn, ít có sự cải sửa đổi khác nhằm mục đích bảo vệ tối đa những nét đặc trưng của tôn giáo mình. Chính điều này đã làm cho Cao Đài trở thành một trong 2 tôn giáo đặc trưng của vùng Nam Bộ .Phật giáo là một tôn giáo lớn tại Việt Nam nên có ảnh hưởng lớn đến tôn giáo Cao Đài. Một số nhân vật Phật giáo cũng được tôn thờ trong đạo Cao Đài như Phật Nhiên Đăng Cổ, Phật Thích Ca, Phật Di Lặc. Pháp môn Tuyển độ của chi phái Chiếu Minh Tam Thanh Vô Vi chịu ảnh hưởng rất lớn từ pháp môn Thiền của Phật giáo Thiền tông.
Phái Thái, một trong 3 phái trong tổ chức triển khai Nam phái của Hội Thánh Cao Đài, được xem là tượng trưng của Phật đạo trong Đại đạo Cao Đài, với đạo phục màu vàng tượng trưng cho áo cà sa của những nhà sư .
Chịu tác động ảnh hưởng rất lớn từ Minh Sư đạo, một nhánh của Thiên Sư đạo, hoàn toàn có thể nói thiên hà quan của Cao Đài gần sát với ngoài hành tinh quan của Lão giáo. Phương pháp cơ bút để những đấng vô hình dung truyền dạy, những số lượng rất thiêng như 1 ( Thiên Nhãn ), 2 ( Lưỡng nghi ), 3 ( Tam giáo ), 4 ( tứ tượng ), 5 ( Ngũ chi ), 8 ( Bát Quái ), 9 ( Cửu Trùng ), 12 ( Thời Quân ), … đều chịu tác động ảnh hưởng rất lớn từ Lão giáo. Một số nhân vật trong Lão giáo cũng được tôn thờ như Lão Tử …Trong tổ chức triển khai Hội Thánh, vị trí Bát Quái Đài là khu vực thiêng liêng nhất, chỉ dành cho những vị tiên trưởng vô hình dung, được xem như là nơi lập pháp của đạo. Hầu hết những văn bản pháp lý đạo, được những Fan Hâm mộ tin là được giáng cơ từ Bát Quái Đài. Trong tổ chức triển khai Nam phái, cách đặt tên những phái cũng chịu tác động ảnh hưởng từ Tam Thanh trong Lão giáo với biến cải đôi chút ; thậm chí còn, phái Thượng, một trong 3 phái của Nam phái, cũng được xem là đại diện thay mặt cho Lão giáo, với đạo phục màu xanh tượng trưng cho y phục những đạo sĩ. Vai trò của phái Thượng còn được tôn vinh khi trong tổ chức triển khai Hội Thánh Cửu Trùng Đài, chức phẩm của phái Thượng được xem là cao hơn so với 2 phái còn lại. Người giữ ngôi vị Thượng Chưởng pháp được pháp luật hoàn toàn có thể đại diện thay mặt cho chức vị Giáo tông để chủ trì việc làm của Cửu Trùng Đài .
Thần giáo là một tôn giáo tại Nhật Bản và Trung Hoa là một trong những cấp bậc trong tôn giáo Cao Đài. Đức Khương Thượng Tử Nha đứng đầu và lập ra Thần Giáo bên Trung Quốc .
Cũng như Phật giáo và Lão giáo, Nho giáo cũng được xem là có tác động ảnh hưởng rất lớn đến đạo Cao Đài. Nho giáo là nền đạo tiên phong trong đạo Cao Đài được đề xướng qua triết lý Nho tông chuyển thế. Nếu như Lão giáo tác động ảnh hưởng nhiều về mặt ngoài hành tinh quan và phương pháp tu tập thì Nho giáo tác động ảnh hưởng rất nhiều về phương pháp hành lễ. Đại diện cho Nho giáo là Khổng Tử và Mạnh Tử trong Bát Quái Đài .Trong tổ chức triển khai Hội Thánh Cao Đài, phái Ngọc, một trong 3 phái trong tổ chức triển khai Nam phái Cửu Trùng Đài, được xem là tượng trưng của Nho giáo, với đạo phục màu đỏ .Tín ngưỡng dân gian[sửa|sửa mã nguồn]
Có thể nói tín ngưỡng dân gian Nam Kỳ đã có tác động ảnh hưởng rất lớn đến đạo Cao Đài. Hầu hết những hoạt động giải trí tôn giáo của đạo Cao Đài chú trọng đến những nghi lễ trong mái ấm gia đình tương quan đến phong tục truyền thống cuội nguồn của người Việt ở Nam Kỳ như cưới hỏi, tang ma, cầu siêu … Những nghi lễ ấy mặc dầu được tổ chức triển khai theo nguyên tắc và triết lý của đạo Cao Đài, nhưng lại không quá lạ lẫm với phong tục truyền thống lịch sử của người Việt. Hơn nữa, những nghi lễ này đều được tổ chức triển khai quy củ, có sự tham gia phần đông của chức sắc, chức việc và đạo hữu, làm không khí trong những buổi lễ trở nên sang trọng và quý phái, tôn nghiêm [ 22 ]. Mặt khác, rất dễ nhận thấy nhạc lễ Cao Đài ( đặc biệt quan trọng là Đại đàn ) mang đậm văn hóa truyền thống truyền thống cuội nguồn Nước Ta với cung cách đi trò lễ, nhạc truyền thống trong những buổi lễ tại đình, miếu dân gian .
Ngũ chi Minh đạo[sửa|sửa mã nguồn]
Ngũ chi Minh đạo (chữ Hán: 五支明道) là một thuật ngữ trong tôn giáo Cao Đài dùng để chỉ các nhánh tôn giáo phát triển từ Minh Sư đạo, một tôn giáo có sự tương hợp gần nhất với đạo Cao Đài, có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành và phát triển của đạo Cao Đài.
Cao Đài Từ điển định nghĩa như sau :
“ “Ngũ Chi Minh Đạo là năm nhánh Đạo có tên khởi đầu bằng chữ MINH, có nguồn gốc từ nhà Minh bên Tàu.
Ngũ Chi Minh Đạo gồm: Minh Sư, Minh Đường, Minh Lý, Minh Thiện, Minh Tân.”
” — Nguyễn Văn Hồng, “Cao Đài Từ điển”, mục Ngũ Chi Minh Đạo Trong lịch sử dân tộc, 1 số ít nhánh của Ngũ chi Minh đạo sáp nhập vào với đạo Cao Đài như tông Phổ tế của Minh Sư, hoặc Minh Tân, Minh Đường. Một số không còn sống sót như Minh Thiện, hoặc vẫn tăng trưởng độc lập như Minh Sư đạo, Minh Lý đạo .
Thiên Chúa Giáo[sửa|sửa mã nguồn]
Thiên Chúa Giáo bấy giờ đã tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ ở Nước Ta dưới sự bảo lãnh của chính quyền sở tại thực dân Pháp và thực dân Anh đã từ bỏ việc lấn chiếm Nước Ta để chuyển hướng sang Xiêm, Nước Singapore. Người Anh thừa hiểu rằng dù Nước Ta ở góc nhìn Kinh tế, Chính trị, Quốc phòng thì Nước Ta luôn gắn liền với Trung Quốc. Tuy nhiên, với những Fan Hâm mộ Cao Đài tiên phong, vốn là những người có niềm tin dân tộc bản địa, sự dung nạp Cơ Đốc giáo biểu lộ một chừng mực không va chạm với truyền thống cuội nguồn. Chính thế cho nên, hình tượng Jesus của Cơ Đốc giáo được xem là biểu trưng của Thánh đạo, một chi đạo trong Ngũ chi Đại đạo .
Giai đoạn khai đạo Cao Đài cũng chính là quá trình Hồi giáo tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ trong những hội đồng dân tộc bản địa Người Champa, Người Khmer, Người Lào, Người Xiêm, Miến, Người Java và Người Ấn Độ ở cả Trung Kỳ lẫn Nam Kỳ, dưới sự bảo trợ của chính quyền sở tại thực dân. Mặc dù vậy, Hồi giáo lại không được nhắc đến trong đạo Cao Đài, và hiện hữu với tư cách là một tôn giáo có dung hợp từ Do Thái giáo và Cơ Đốc giáo, cũng thuộc chi Thánh đạo trong Ngũ chi Đại đạo .Thông linh học[sửa|sửa mã nguồn]
Thông linh học (Spiritisme) tuy chỉ mới từ châu Mỹ thâm nhập vào châu Âu nửa cuối thế kỷ XIX, tuy nhiên, với sự xuất tác phẩm “Cuốn sách của linh hồn” (tiếng Pháp: Le livre des esprits) ngày 1 tháng 4 năm 1857 bởi Allan Kardec, Thông linh học đã trở thành đối tượng tìm hiểu và nghiên cứu về tính chất triết lý của nó. Ngoài ra còn có quan điểm Thần giáo tự nhiên.
Sự ảnh hưởng tác động của Thông linh học đã ảnh hưởng tác động không ít đến hoạt động và sinh hoạt tâm linh của những Fan Hâm mộ tiên phong, vốn có kiến thức và kỹ năng Tây học. Trong đó, quan trọng nhất là nhóm môn đồ Cao – Phạm, nền tảng hình thành Hội Thánh Cao Đài sau này .
Giáo lý cơ bản[sửa|sửa mã nguồn]
Tam kỳ phổ độ[sửa|sửa mã nguồn]
Các Fan Hâm mộ Cao Đài tin rằng Thượng đế là Đấng sáng lập ra ngoài hành tinh và hình thành nên những tôn giáo. Theo thời hạn, tùy theo địa phương, Thượng đế đã hình thành những tôn giáo khác nhau để tương thích với thời gian và khu vực, và được phân làm 3 kỳ phổ độ với ba nhánh khác nhau :
Tam giáo quy nguyên Cao Đài[sửa|sửa mã nguồn]
Khái niệm cơ bản, thể hiệp sự dung hợp các tôn giáo hình thành nên đạo Cao Đài được gọi là “Tam giáo quy nguyên” (Ba tôn giáo sẽ hợp về một mối). Theo họ, ở thời kỳ phổ độ lần thứ 3, các tôn giáo lớn sẽ hợp nhất giáo lý thành một nền Đại Đạo duy nhất và được truyền bá bằng tiếng Việt[23]
Bên cạnh đó, khái niệm “Ngũ chi phục nhất” (Năm nhánh đạo sẽ trở thành một nền đạo lớn) được đi kèm với “Tam giáo quy nguyên”, với cùng ý nghĩa. Theo đó, “Ngũ chi” hàm chỉ các tôn giáo trên toàn thế giới, kể cả Tam giáo, thực chất cũng chỉ là năm nhánh đạo (con đường) gồm Nhơn đạo, Thần đạo, Thánh đạo, Tiên đạo, Phật đạo. Năm nhánh này thể hiện năm nấc thang tiến hóa từ thấp lên cao trong quá trình tu tập của các tín đồ, dù theo hướng nào thì cũng quy về một mối.[24]
Bàn thờ thiên nhãn
Quan điểm của những Fan Hâm mộ Cao Đài thì Thiên Nhãn biểu trưng cho Thượng đế .Ngoài ra, biểu tượng Thiên nhãn còn ý thức Đại đồng, vì dù bất cứ quốc gia, chủng tộc, hoặc tôn giáo nào, thì biểu tượng Thiên nhãn đều giống nhau và không phản ảnh đặc tính phân biệt nào.
Những đặc thù khác[sửa|sửa mã nguồn]
Đạo Cao Đài nhấn mạnh vấn đề sự bình đẳng giữa những Fan Hâm mộ, giữa nam và nữ trong xã hội. Khi xưng hô với nhau, Fan Hâm mộ Cao Đài sử dụng những từ ” huynh ‘, ” đệ “, ” tỷ “, ” muội ” ( tức là anh chị em một nhà ), tùy theo giáo phẩm, tuổi tác, giới tính. Khi kính cẩn, họ còn thêm ” Hiền ” phía trước những đại từ nhân xưng trên ( ” hiền huynh “, ” hiền tỷ ” … ) .Một Tộc đạo Cao Đài có 2 khung hình thờ tự là ” Thánh thất ” và ” Điện thờ Phật Mẫu “. Mỗi Tộc đạo đều có chương trình truyền bá giáo lý .
Một số Fan Hâm mộ nổi tiếng[sửa|sửa mã nguồn]
- Lâm Văn Thời chức phẩm Quyền Thượng Đầu sư, Chưởng quản Hội đồng Chưởng quản Hội Thánh Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ Bến Tre
- Ngô Văn, Việt Nam 1920-1945. Montreuil: L’Insomniaque/Chuông rè, 2000.
- Nguyễn Văn Hồng, “Cao Đài Từ điển” 2003.
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Nhà Cửa
