Tứ phủ – Wikipedia tiếng Việt

Ban thờ Chư vị Tôn quan Tứ Phủ tại chùa Giác Hải ở Bình Tân. Hàng đầu tiên là các Ông Hoàng (gồm ông Hoàng Mười-áo vàng, ông Hoàng Bơ-áo trắng, ông Hoàng Bảy-áo chàm), hàng trên là Ngũ vị Tôn quan, và các hàng tiếp theo
Ban thờ Tam Tòa Thánh mẫu trong Phật điện của Tu viện Vĩnh Nghiêm thuộc Quận 12
Ban thờ Ngũ Hổ trong Miếu Bà tại Linh Phong Thiền tự Bà Nà

Tứ phủ công đồng (四府公同) hay Tứ phủ Vạn Linh (四府萬靈) là một khái niệm có quan hệ biện chứng mật thiết với tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam. Tứ phủ theo quan niệm miền Bắc bao gồm:

Tứ phủ theo ý niệm ở Huế gồm có :
Các vị thần khâm sai của tứ phủ được thờ tại hầu hết những đền, phủ, chùa chiền ở miền Bắc Nước Ta. Khi tăng trưởng về miền Trung được giao thoa phối thờ tại điện Hòn Chén ở Huế cùng với Mẫu Thiên Y A Na ( nguyên là một nữ thần của người Chăm của đạo Bà La Môn, được nhập vào mạng lưới hệ thống Tứ Phủ và thờ làm Mẫu Thiên Phủ [ 1 ] ). Trong khi đó, nhiều tư liệu ở miền Bắc đều khẳng định chắc chắn rằng Mẫu Thiên Phủ là Liễu Hạnh Công chúa .

Tam Tứ phủ[sửa|sửa mã nguồn]

Điện thờ Tam Tứ phủ ở chùa Giác Hải tại quận Bình Tân

Tứ phủ là khái niệm thường được đi liền với khái niệm tam phủ – hệ thống ba vị mẫu đệ nhất, đệ nhị và đệ tam (Thiên – Địa – Thoải), còn gọi là Tam phủ Công Đồng. Từ thời vua Lê Lợi mới ghép thêm phái Thanh Sơn vào hệ thống thờ thần linh tam phủ, hình thành hệ thống tứ phủ (Thiên – Địa – Thoải – Nhạc). Tuy nhiên, do các tín ngưỡng Việt Nam hầu như chỉ được gìn giữ từ đời này sang đời khác qua hình thức truyền khẩu mà không có tài liệu rõ ràng và ít được nghiên cứu. Do đó có sự đa dạng tùy theo từng vùng, và được giải thích theo nhiều hướng khác nhau.

Hệ thống thần linh Tứ Phủ còn gọi là Tứ Phủ Vạn Linh, gồm :

Quan Thế Âm Bồ Tát[sửa|sửa mã nguồn]

Còn gọi là Mẹ Quan Âm, tượng trưng cho Tam Bảo Phật Pháp .

Tứ Phủ Thánh Đế[sửa|sửa mã nguồn]

Quan Nam Tào – Bắc Đẩu[sửa|sửa mã nguồn]

Đây là hai vị phò tá cho Ngọc Hoàng thượng đế .
Tranh vẽ Mẫu Thượng Thiên trong trang phục nhà Lê thuộc dự án Thánh Nhan của trang Four Palaces – Tứ Phủ.

• Thiên Tiên Thánh Mẫu: Quan niệm phổ biến trong nhánh Tứ Phủ của Đạo Mẫu cho rằng Mẫu Liễu Hạnh chính là Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên, hoặc đang đại diện Mẫu Thiên Tiên trên cõi hạ giới. Ngoài ra, có quan điểm cho rằng Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên là Mẫu Cửu Trùng Thiên. Cũng có quan điểm khác cho rằng Thiên Phủ có Tam Tòa Thiên Tiên Thánh Mẫu là:
• Mẫu Cửu Trùng Thiên hay Mẫu Bán Thiên (Đế Thích Tôn Nữ Ca Nị Thiên Tinh Bán Hình Mão Dậu Công Chúa, Cửu Trùng Thanh Vân Vạn Hoa Vương Mẫu).
• Mẫu Cửu Thiên (Cửu Thiên Huyền Nữ).
• Mẫu Liễu Hạnh.
• Thượng Ngàn Thánh Mẫu: Mẫu Thượng Ngàn cai quản miền núi cao, rừng sâu, xuất phát từ hình ảnh Bà Chúa Thượng Ngàn của trong tín ngưỡng của các dân tộc miền núi. Có quan niệm cho rằng đứng đầu Nhạc Phủ có Tam Tòa Nhạc Tiên Thánh Mẫu là:
  • Thượng Ngàn sắc phong Lê Mại Đại Vương hiệu viết Bạch Anh trưởng Sơn Lâm Công Chúa.
  • Diệu Tín Thiền Sư Sơn Trang Công Chúa.
  • Diệu Nghĩa Tàng Hình Sơn Tinh Triều Mán Công Chúa.

Ngoài ra còn có chư vị Thánh Mẫu quản lý ở những cửa rừng là Mẫu Đông Cuông, Mẫu Tuần Quán, Mẫu Lục Ngạn, Mẫu Tam Kỳ, Mẫu Núi Dùm, Mẫu Ỷ La, Mẫu Bắc Lệ, Mẫu Bảo Lệ, Mẫu Bảo Thắng, Mẫu Bảo Hà, Mẫu Móng Sếu, Mẫu Mường và trấn Nam Việt Sơn Hà Đại Địa nhất thiết liệt vị Thánh Mẫu .

• Thoải Phủ Thánh Mẫu: Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ cai quản miền biển, đặc biệt là các con sông lớn, các vùng biển. Có quan niệm cho rằng Thoải Phủ có Tam Tòa Thoải Tiên Thánh Mẫu là:
  • Xích Lân Long Nữ Ngọc Bạch Hồ Trung Thủy Cung Công Chúa (Hoàng triều khâm mông gia tặng Hoàng Long Tĩnh Hành Đoan Trang Linh Thục Diệu Phu Nhân Thượng Đẳng Thần)
  • Động Đình Thần Nữ
  • Thủy Quốc Tiên Phi
• Địa Tiên Thánh Mẫu: Mẫu Địa trong Tứ Phủ chính là Mẫu Liễu Hạnh, vị thần chủ của Tứ Phủ. Ngài cai quản tất thảy miền đất nhân gian. (Khác Mẫu Địa Phủ cai quản địa ngục). Theo hầu cận Thánh Mẫu Liễu Hạnh là nhị vị Chầu Bà Quỳnh Hoa Công Chúa và Quế Hoa Công Chúa. Trước đây 3 vị này được thờ trong hệ thống Tam Tòa Vân Hương Thánh Mẫu:
  • Liễu Hạnh Công Chúa Lịch Triều sắc phong Chế Thắng Bảo Hòa Diệu Đại Vương tái cấp gia ban Mã Hoàng Bồ Tát.
  • Đệ Nhị Ngọc Nữ Quỳnh Cung Duy Tiên Phu Nhân
  • Đệ Tam Ngọc Nữ Quảng Cung Quế Anh Phu Nhân

Cần quan tâm rõ rằng Mẫu Địa Tiên không phải Mẫu Địa Phủ hay Phật Mẫu Diêu Trì ( Diêu Trì Địa Mẫu ) trong những tín ngưỡng khác, như nhiều người hay nhầm lẫn .

Ngũ Vị Tôn Quan[sửa|sửa mã nguồn]

Bức trướng ở miếu thờ Đức Thánh Cả tại Mỹ Đình, Hà Nội
Tượng thờ Chư vị Tôn quan tại chùa Giác Hải ở Bình Tân
Ngũ Vị Tôn Quan được xem là năm vị quan thuộc hàng Quan Lớn

• Quan Lớn Đệ Nhất Thượng Thiên
  • Tên đầy đủ: Đệ Nhất Thượng Thiên Hoàng thái tử Vương Quan
  • Tước phong: Phong danh hiệu: Dân gian gọi là Đức Thánh Cả, là Tôn quan đệ nhất. Tước phong Đào tiên đệ nhất – Điều thất hoàng thái tử Vương Quan thượng đẳng tối linh thần. Danh hiệu vua phong Tham nghị triều chính Vương Quan.
  • Nhiệm vụ: Ngài trực tiếp hầu cận bên phải đền vua cha Bát Hải Động Đình (đền Đồng Bằng) thay quyền và đại diện cõi nhân gian, thừa hành Tam giới, tâu đối tội phúc nhân danh cõi thượng thiên (trên trời).
  • Đền thờ chính: Ở quần thể đền Đồng Bằng.
  • Thân thế: Vốn là con trai cả của đức vua cha Bát Hải Động Đình, được gọi là ông Lớn, cai quản Thượng Thiên. Tương truyền, ông là Tôn quan đại thần trên Đế Đình Thiên Cung.
• Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn Giám Sát
  • Tước phong: Nhạc thần đại vương – Đô đài giám sát – Đệ nhị thượng ngàn giám sát đại vương thượng đẳng tối linh thần.
  • Nhiệm vụ: giám sát quản cai Sơn Lâm, Thượng Ngàn
  • Đền thờ chính: Đền Quan Giám – Hữu Lũng – Lạng Sơn và Phố Cát – Thanh Hóa.
  • Thân thế: Quan Lớn Đệ Nhị Thượng Ngàn. Hay còn gọi là Quan Đệ Nhị Giám Sát (có một số người gọi là Quan Thanh Tra Giám Sát). Quan lớn vốn là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình.
• Quan Lớn Đệ Tam Thoải Phủ
  • Tên đầy đủ: Đệ Tam Thượng thiên hoàng thái tử vương quan
  • Tước phong: Thủy tào điển sứ – Đệ tam thủy thần nhạc đại vương thượng đẳng tối linh thần.
  • Nhiệm vụ: cai quản các thanh đồng đạo quan
  • Đền thờ chính: Quan Lớn Đệ Tam được lập tại Đền Xích Đằng, đền Lảnh Giang, đền Quan Đệ Tam ở gần Đền Đồng Bằng, Đền Quan Lớn Phủ Dầy.
  • Thân thế: Theo thần tích lưu trữ tại đền Lảnh Giang
• Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai
  • Tên đầy đủ: Quan lớn Khâm Sai quyền cai tứ phủ
  • Tước phong: Thiên Hựu đại vương thượng đẳng tối linh thần.
  • Nhiệm vụ: trấn giữ đồng bằng địa linh và không giáng trần.
  • Đền thờ chính: Đền thờ Ngài ở đền Mẫu Sinh và đền Thánh Hóa. Đền thờ Ngài còn ở sau đền Đồng Bằng phía đường 10 đi Hải Phòng.
  • Thân thế: Quan Lớn Đệ Tứ Khâm Sai là quan lớn đứng hàng thứ tư trong Ngũ vị Tôn Ông, Ngự trên Thiên Đình, biên chép sổ sách sinh tử cùng với Nam Tào, Bắc Đẩu.
• Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh
  • Tên đầy đủ: Quan Đệ Ngũ Tuần Tranh
  • Tước phong: Đệ ngũ tôn quan thượng đẳng tối linh thần – Cao Lỗ đại vương – Đệ ngũ Tuần Tranh.
  • Nhiệm vụ: Ngọc Hoàng ban cho Ngài thống lĩnh thiên địa binh, thay quyền tam tứ phủ đại diện cho con người (nhân vi chúa tể), thu chấp kim ngân tài mã, giải oan nghiệp sớ cho trần gian.
  • Đề thờ chính: Đền Ngài được lập ở đền Kỳ cùng Lạng Sơn, Đền Ninh Giang Hải dương và các cửa sông vùng duyên hải.
  • Thân thế: Quan Lớn Đệ Ngũ Tuần Tranh, hay còn gọi là Ông Lớn Tuần Tranh. Ông là con trai thứ năm của Vua Cha Bát Hải Động Đình. Ông cũng giáng dưới thời Hùng Định Vương (Hùng Triều Thập Bát), trong một gia đình ở phủ Ninh Giang (nay là Hải Dương), ông cũng là vị tướng quân tài ba kiêm lĩnh thủy bộ, được giao quyền trấn giữ miền duyên hải sông Tranh

Lục Phủ Tôn Quan[sửa|sửa mã nguồn]

Tượng thờ Chư vị Tôn quan Tứ Phủ tại chùa Giác Hải ở Bình Tân
Đây là 6 tôn ông : gồm ngài đệ nhất, đệ nhị, đệ tam giám sát, đệ tam thủy phủ, đệ ngũ, đệ nhị ngoại, ở Huế thường hay cúng con Ngựa màu đỏ dùng cho cho tôn ông ngự giá, chu du, hành đạo, òn ngựa trắng là để thờ những cậu ngoại càng ( quan thần nhỏ )

• Quan Lớn Đệ Lục: Thượng Đẳng Tối Linh Thần (上等最靈神). Ngài tên thật là Phùng Hưng, người là thủ lĩnh cầm đầu cuộc khởi nghĩa chống lại sự cai trị của Nhà Đường, Ngài đánh đuổi giặc phương Bắc. Xuất thân từ dòng dõi quý tộc ở Đường Lâm, Sơn Tây, Ngài sinh ngày 25 tháng 11, xuất thân cao quý, dung nghi tươi sáng, đặc biệt khí phách hơn người. Ngài ngự áo đai mạng màu đen chỉ khai quang và ngự tửu, phụ trách công việc cho vua Địa phủ.
• Quan Lớn Đệ Thất Đào Tiên: Quan lớn Điều Thất còn gọi là Quan Điều Đào Tiên, ngài là thủ phủ đền Đồng Bằng, là con trai thứ bảy của Đức Vua Cha Bát Hải. Ngài là vị văn quan được giao nhiệm vụ biên sổ, coi giữ kho tàng ở Thủy cung, trông coi nội điện của Vua Cha. Khi xưa Ngài theo đức Vua Cha phù giúp Hùng Vương đánh giặc, khi hoàn thành nhiệm vụ Ngài liền hóa ngay. Quan Điều Thất không giáng trần nhưng Ngài vẫn thường hiển linh phù giúp dân nước nên nhân dân lập đền thờ, các triều đại có sắc phong, Đền Ngài là đền Công Đồng (hay còn gọi là đền Quan Điều Thất) ở Thái Bình gần đền Đức Vua Cha Bát Hải.
• Quan Lớn Đệ Bát Đồng Bằng Sông Diêm: Là Quan lớn thứ tám nhưng ít ai biết đến Ngài. Ngài được coi sóc nội phủ của Vua Cha Nhạc phủ. Hiện thân là một nhân vật lịch sử xuất hiện khá muộn, là danh tướng và nhà khai khẩn thời Nguyễn. Ngài tên là Thạch Duồng (Duông) người Khơ me Trà Vinh, dưới thờ chúa Nguyễn Phúc Khoát. Thời trẻ Ngài được xung vào làm gia thân cho phủ Chúa Nguyễn, Chúa Nguyễn thương lắm nên cho họ Chúa, đặt tên là Nguyễn Văn Tồn. Ngài cùng Nguyễn Ánh bình định Thiên hạ. Khi Nguyễn Ánh lên ngôi, Ngài được trao phó làm Trưởng quản thủy quân và trấn giữ luôn hai vùng Trà Vinh và Mân Thít, giúp dân khai khẩn đất hoang, cấy cầy làm lụng,
• Quan Lớn Đệ Cửu: Quan lớn Bắc Quốc: Quan Bắc Quốc là người Trung Quốc họ Tống, ông sinh vào cuối thời nhà Minh đầu thời nhà Thanh. Khi nhà Thanh cướp ngôi của nhà Minh, Ngài theo phong trào “Phản Thanh phục Minh”. Khi phong trào này bị dập tắt, Ngài chạy sang vùng Lào Cai Bảo Hà cùng quân dân Đại Việt đánh giặc Thanh. Theo như Thần tích thì Ngài là con trai thứ 8 của Vua Cha Bát Hải giáng sinh bên Tàu nhưng lại về Việt Nam phù dân cứu quốc. Ông được thờ ở đền Trình Vua Cha Bát Hải. Khi ngự đồng ông mặc áo dài kiểu Tầu, tóc búi tó. Ông cũng rất ít khi giáng đồng.
• Quan Lớn Đệ Thập Triệu Tường: Ngài tên thật là Nguyễn Hoàng, người làng Gia Miêu, Tống Sơn, Thanh Hóa. Sinh ngày Bính Dần, tháng 8 năm Ất Dậu. Cha Ngài là Nguyễn Kim người có công lập Lê Trang Tông khởi đầu của nhà Lê Trung Hưng. Khi triều đình rối ren, anh trai bị hãm hại, thấy tình hình vậy cùng với tài trí nhìn nhận, Ngài mới nói với Trịnh Kiểm xin Vua Lê cho Ngài vào trấn thủ vùng Thuận Hóa. Vua đồng ý, về Thuận hóa Ngài chiêu binh mộ sĩ, vỗ về quân dân, thu dùng hào kiệt, giảm thuế giảm sưu, dân chúng ai cũng mến phục. Vua Lê phong cho làm Thái Úy Đoan Quốc công, Ngài còn giúp nhà Lê đánh đuổi nhà Mạc lên tận Cao Bằng. Ngài và các thế hệ con cháu của mình đã liên tục mở rộng bờ cõi về phương Nam. Các vị Quan hay được hầu là Quan Đệ Nhất, Quan Đệ Nhị, Quan Đệ Tam, Quan Đệ Tứ, Quan Đệ Ngũ

Tứ Phủ Thánh Bà[sửa|sửa mã nguồn]

Tranh vẽ Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên trong dự án Thánh Nhan của trang Four Palaces – Tứ Phủ.
Tranh vẽ Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn trong dự án Thánh Nhan của trang Four Palaces – Tứ Phủ.
Tứ phủ Thánh Bà ( hàng Chầu Bà )

• Chầu Đệ Nhất Thượng Thiên (Quế Hoa Công Chúa)
• Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn (Đông Quang Công Chúa)
• Chầu Đệ Tam Thoải Phủ
• Chầu Đệ Tứ Khâm Sai (Chiêu Dung Công Chúa)
• Chầu Năm Suối Lân (Suối Lân Công Chúa)
• Chầu Lục Cung Nương (Lục Cung Công Chúa )
• Chầu Bảy Kim Giao ( Mỏ Bạch Công Chúa )
• Chầu Bát Ngàn (Chầu Bát Đông Cuông, Chầu Bát Mỏ Ba, Chầu Bát Sơn Trang, Bát Ngàn Công Chúa)
• Chầu Chín Cửu Tỉnh (Quỳnh Hoa Công Chúa)
• Chầu Mười Đồng Mỏ (Mỏ Ba Công Chúa)
• Chầu Bé Bắc Lệ (Bắc Lệ Công Chúa)
• Chầu Bản Đền, Bản Cảnh

Các vị Chầu phổ cập hay hầu bóng gồm Chầu Đệ Nhị, Chầu Năm, Chầu Lục, Chầu Mười, Chầu Bé. Ngoài ra có người hầu giá Chúa Thác Bờ sau giá Chầu Đệ Tam. Cũng có người hầu giá Chầu Tám Bát Nàn ( còn gọi là Chầu Bát Tiên La, Chầu Bát Tỉnh Thái Bình, tức bà Vũ Thị Thục – nữ tướng của Hai Bà Trưng ) thay cho giá Chầu Bát Ngàn .

Tứ Phủ Thánh Hoàng[sửa|sửa mã nguồn]

Tứ phủ Thành Hoàng ( hàng Ông Hoàng, Quan Hoàng )

• Ông Hoàng Cả
• Ông Hoàng Đôi Thượng Ngàn
• Ông Hoàng Bơ Thoải Phủ
• Ông Hoàng Tư Địa Phủ
• Ông Hoàng Năm Mán Tộc
• Ông Hoàng Sáu Thanh Hà
• Ông Hoàng Bảy Bảo Hà
• Ông Hoàng Bát Nùng
• Ông Hoàng Chín Cờn Môn
• Ông Hoàng Mười Nghệ An

Ngoài ra còn có Ông Hoàng Báo Đông Cuông ; Ông Hoàng Lục An Biên ; Ông Bảy Đá Thiên ; Ông Hoàng Bắc Quốc ( Ông Hoàng Bát Quốc ), Ông Hoàng Bát Đồng Bằng Sông Diêm ; Ông Chín Thượng Ngàn .

Tứ Phủ Thánh Cô[sửa|sửa mã nguồn]

Tranh vẽ Cô Đệ Nhất Thượng Thiên trong dự án Thánh Nhan của trang Four Palaces – Tứ Phủ.
Tứ phủ Thánh Cô ( hàng Cô )

• Cô Cả Thượng Thiên (Cô Cả Thượng Thiên)
• Cô Đôi Thượng Ngàn
• Cô Bơ Thoải Cung (Cô Bơ Hàn Sơn, Cô Bơ Bông)
• Cô Tư Địa Phủ (Cô Tư Tứ Tổng Tây Hồ, Cô Tư Tây Hồ)
• Cô Năm Suối Lân
• Cô Sáu Sơn Trang
• Cô Bảy Kim Giao (Cô Bảy Mỏ Bạch, Cô Bảy Tân La)
• Cô Tám Đồi Chè
• Cô Chín Cửu Tỉnh (Cô Chín Sòng Sơn, Cô Chín Giếng)
• Cô Mười Đồng Mỏ (Cô Mười Mỏ Ba)

Ban thờ Cô Bé ở Đền thờ Đức Thánh Trần

• Cô Bé
  • Cô Bé Thượng Ngàn
  • Cô Bé Đông Cuông
  • Cô Bé Sa Pa
  • Cô Bé Suối Ngang
  • Cô Bé Minh Lương
  • Cô Bé Thạch Bàn
  • Cô Bé Chín Tư
  • Cô Bé Bắc Nga
  • Cô Bé Cây Xanh
  • Cô Bé Chí Mìu
  • Cô Bé Tân An
  • Cô Bé Suối Ngang
  • Cô Bé Đen
  • Cô Bé Đèo Kẻng
  • Cô Bé Nguyệt Hồ
  • Cô Bé Mỏ Than
  • Cô Bé Thoải Phủ (Cô Bé Thủy Cung)
  • Cô Bé Đen
  • Cô Bé Tây Hồ
  • Cô Bé Đồng Đăng

Trong 12 vị Thánh Cô thì có 4 vị thánh cô tiếp tục ngự đồng là :

• Cô Đôi Thượng Ngàn
• Cô Bơ Thoải Cung
• Cô Chín Sòng Sơn
• Cô Bé Đông Cuông

Ngoài ra còn có Cô Cả Vân Đình, Cô Cả TP Bắc Ninh, Cô Đôi Cam Đường, Cô Bơ Tây Hồ .

Tứ Phủ Thánh Cậu[sửa|sửa mã nguồn]

Ban thờ Cậu Bé ở Đền thờ Đức Thánh Trần
Tứ Phủ Thánh Cậu ( hàng Cậu ) hay ở Huế còn gọi là cậu ngoại càng thuộc nhóm quan nhỏ, thường được thờ ngựa trắng

• Cậu Hoàng Cả (cậu Quận Phủ Dày)
• Cậu Hoàng Đôi (cậu Quận Đồi Ngang)
• Cậu Hoàng Bơ Thoải Phủ
• Cậu Hoàng Tư Địa Phủ
• Cậu Quận Đồi Ngang
• Cậu Bé Hoàng
• Cậu Bé Bản Đền

Ngoài ra còn có Cậu Bé Lệch ở gần đền Trần .

Hàng Quan Ngũ Hổ, Ông Lốt[sửa|sửa mã nguồn]

Ban thờ Ngũ Hổ (Quan lớn Tuần Dinh) trong Miếu Bà tại Linh Phong Thiền tự Bà Nà
Thờ Ngũ Hổ ở Hạ Ban tại Đền thờ Đức Thánh Trần ở Tân Phú

Tức là năm ông hổ (quan Ngũ Hổ) tượng trưng ngũ hành và ông Lốt (mãng xà) gồm Thanh Xà và Bạch Xà. Trong quan niệm dân gian hổ là vị chúa cai quản rừng núi, hình tượng hổ biểu tượng cho sức mạnh thiêng liêng, diệt trừ tà ma, trấn giữ các phương, trong tín ngưỡng thờ tự hổ, hổ cũng được thờ phụng như một vị nhiên thần, đại diện của quyền lực tự nhiên, hoặc trở thành hầu cận, tùy giá của các Thánh thần và được gọi là “Quan lớn tuần dinh” (hay Quan năm dinh) để tôn vọng hổ[2], quan ngũ hổ được thờ ở Hạ Ban hoặc thờ trong ban thờ riêng.

Quan Ngũ Hổ[sửa|sửa mã nguồn]

Quan Ngũ Hổ gồm 05 vị là :

• Đông Phương Giáp Ất Mộc Đức Thanh Hổ Thần Quan
• Nam Phương Bính Đinh Hỏa Đức Xích Hổ Thần Quan
• Trung ương Mậu Kỷ Thổ Đức Hoàng Hổ Thần Quan
• Tây Phương Canh Tân Kim Đức Bạch Hổ Thần Quan
• Bắc Phương Nhâm Quý Thủy Đức Hắc Hổ Thần Quan

Quan Hổ được vẽ 5 ông hổ sắc tố khác nhau, tương ứng với Ngũ hành ” kim, mộc, thủy, hỏa, thổ ” :

• Hoàng hổ (màu vàng) trấn khu trung tâm (địa khu)
• Hắc hổ (màu đen) trấn phương bắc (thủy khu)
• Bạch hổ (màu trắng) trấn phương tây (kim khu)
• Xích hổ (màu đỏ) trấn phương nam (hỏa khu)
• Thanh hổ (màu xanh) trấn phương đông (mộc khu)

• Thanh Xà Đại tướng Quân
• Bạch Xà Đại tướng Quân

Các Thánh Bản Cảnh[sửa|sửa mã nguồn]

Các Thánh Bản Cảnh ( Chúa Bản Cảnh ) là thần linh bản cảnh của những địa phương, những vị không thuộc Tứ phủ, nhưng do rất linh nên cũng thường được con nhang đệ tử bắc giá hầu, được xếp ngang hàng với giá Chầu Bà .

Tam vị Chúa Mường

Xem thêm: Khoa cúng Cúng Mẫu Hội Đồng Khoa – Việt Lạc Số

[sửa|sửa mã nguồn]

• Chúa Đệ Nhất Tây Thiên – Danh hiệu: Tây Thiên Quốc Mẫu, Chúa Bói Đệ Nhất – Màu đại diện: màu đỏ.
• Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ – Danh hiệu: Chúa Bói Đệ Nhị, Chúa Nguyệt Hồ – Màu sắc đại diện: màu xanh lá.
• Chúa Đệ Tam Lâm Thao – Danh hiệu: Chúa Lâm Thao, Chúa Bói Đệ Tam – Màu sắc đại diện: màu trắng.

Tứ Vị Mường Tiên[sửa|sửa mã nguồn]

• Đệ Nhất Vân Phong (Chúa Mọi)
• Đệ Nhị Đông Cuông (Chúa Mán)
• Đệ Tam Thác Bờ (Chúa Mường)
• Đệ Tứ Bói Then (Chúa Then)

Tứ Tính Thổ Lang[sửa|sửa mã nguồn]

Tứ Tính Thổ Lang ( Tứ Tính Tổ Mường ) là 4 chúa đại diện thay mặt cho bốn họ Đinh – Quách – Bạch – Hà của người Mường, lần lượt là :

• Bà Chum
• Bà Chóe
• Bà Né
• Bà Cời (Bà Bờ)

Tam Tòa Tổ Bói[sửa|sửa mã nguồn]

• Tổ Bói Đệ Nhất Đá Nhân: Tổ Bói Đệ Nhất (chúa Nhất)
• Tổ Bói Đệ Nhị: Chúa bà Đông Cuông Lê Mại Đại Vương
• Tổ Bói Đệ Tam: Vân Phong Động Chủ – Chúa Then

Tam Vị Chúa Mường ( Chúa Bói )[sửa|sửa mã nguồn]

• Chúa Đệ Nhất Tây Thiên
• Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ
• Chúa Đệ Tam Lâm Thao

Bà Ngũ Hành[sửa|sửa mã nguồn]

Bàn thờ Ngũ Hành Nương Nương trong chính thất Miếu Ngũ Hành Nương Nương
Ngũ Hành Nương Nương ( Chúa Bà Ngũ Hành, Bà Ngũ Hành ) cũng là những Bà được thờ cúng phổ cập trong đạo mẫu ở miền Nam Nước Ta. Màu sắc : 5 màu gồm xanh, đỏ, vàng, trắng, đen .

• Đệ Nhất Chúa Bà Kim Tinh Thần Nữ
• Đệ Nhị Chúa Bà Mộc Tinh Thần Nữ
• Đệ Tam Chúa Bà Thủy Tinh Thần Nữ
• Đệ Tứ Chúa Bà Hỏa Phong Thần Nữ
• Đệ Ngũ Chúa Bà Thổ Đức Thần Nữ

Các vị Chúa Bà và nữ thần khác[sửa|sửa mã nguồn]

• Chúa Bà Cà Phê – Màu sắc đại diện: màu đen, một số ít nơi là màu xanh hoặc vàng.
• Chúa Bà Ba Nàng – Màu sắc đại diện màu chàm
• Chúa Bà Tộc Mọi – Màu sắc đại diện: màu đen hoặc chàm
• Chúa Bà Ngũ Phương – Màu sắc đại diện: thường là màu trắng.
• Chúa Bà Đá Đen
• Chúa Bà Thiên Thiên Uy Linh Công Chúa – Màu sắc đại diện: màu xanh
• Chúa Bà Thừa Thiên Công Chúa
• Bà Chúa Kho – Màu sắc đại diện: màu đỏ
  • Bà Chúa Kho (Việt Yên)
  • Bà Chúa Kho (Đền Phủ)
  • Bà Chúa Kho (Bắc Ninh)
  • Bà Chúa Kho (Hà Nội)
  • Bà Chúa Kho (Hưng Yên)
• Bà Lớn Tuần – Danh hiệu: Lẫm Sơn Công Chúa, Lẫm Sơn Công Chúa Khâm Sai – Màu sắc đại diện: màu đỏ
• Nữ Tướng Lê Chân
• Công chúa Lê Ngọc Hân
• Lộc Hoa Công Chúa – Danh hiệu: Bà Chúa Lộc
• Bà Chúa Vực
• Công Chúa Lân Ngọc

Ban Sơn Trang[sửa|sửa mã nguồn]

Ban thờ Bà Chúa Sơn trang ở chùa Giác Hải
Tượng Cô hầu đồng tại chùa Giác Hải
Các Thánh miền Thượng Ngàn chia làm Sơn Lâm Bộ ( rừng cây trên núi cao ), Sơn Trang Bộ ( thung lũng có điều kiện kèm theo để sinh sống ), Sơn Tinh Bộ ( mạng lưới hệ thống những thần rừng ), chia ra quản lý Thượng Ngàn .

Tam Vị Trưởng Quản Sơn Lâm[sửa|sửa mã nguồn]

Tam Vị Trưởng Quản Sơn Lâm ( cũng được gọi là Tam Vị Chúa Mường )

• Bạch Anh Trưởng Sơn Lâm Công Chúa (Mẫu Thượng Ngàn, Lê Mại Đại Vương)
• Diệu Tín Thiền Sư
• Diệu Nghĩa Thiền Sư

Bát Bộ Sơn Trang[sửa|sửa mã nguồn]

Theo tương truyền Mẫu Thượng Ngàn lấy ông họ Đỗ ở Đồng Đăng, hạ sinh được ông Đỗ Đống, Ông Đỗ Đống lấy bà Nguyễn Thị Tươi sinh ra 8 tướng phù giúp An Dương Vương, sau này hiển linh phù giúp Hai Bà Trưng và những đời Lý, Trần, Lê. Nhân dân ta gọi là 8 tướng sơn trang, Cai quản Các Lũng, Các Nương Núi Rừng, gồm :

• Đỗ Trinh
• Đỗ Triệu
• Đỗ Hiệu
• Đỗ Trung
• Đỗ Bích
• Đỗ Trương
• Đỗ Cường
• Đỗ Dũng

Thập Nhị Bộ Tiên Nàng Sơn Trang

Xem thêm: 7 Địa Chỉ Sửa Máy Lạnh Tại Bạc Liêu Uy Tín Nhất

[sửa|sửa mã nguồn]

Là 12 thánh cô sơn trang đi theo hầu Mẫu Thượng Ngàn :

• Cô Cả Núi Dùm (Cô Cả Núi Giùm, Cô Cả Sơn Tinh)
• Cô Đôi Bắc Lệ
• Cô Ba Tam Kỳ (Cô Bơ Tam Kỳ, Cô Bơ Thượng Ngàn)
• Cô Tư Ỷ La
• Cô Năm Đồng Tiền (Cô Năm Thái Nguyên)
• Cô Sáu Đồi Ngang
• Cô Bảy Tuyên Quang
• Cô Tám Thượng Ngàn
• Cô Chín Thượng Ngàn (Cô Chín Sơn Trang)
• Cô Mười Suối Ngang
• Cô Mười Một Đồng Nhân
• Cô Mười Hai Thượng Ngàn

Ban Thượng Thiên[sửa|sửa mã nguồn]

Dưới đây là Thập Nhị Tiên Cô Thượng Thiên được trích theo văn cổ do Maurince Durand sưu tầm, hiện nay không được nhắc đến nhiều, gồm có các cô:

• Cô Đệ Nhất Phủ Giầy
• Cô Hai Vân Cát
• Cô Ba Sòng Sơn
• Cô Tư Phố Cát
• Cô Năm Thượng Thiên – Hầu cận đức Vương Mẫu nơi Linh Tiêu chính điện.
• Cô Sáu Thượng Thiên – Chầu trực trong Quảng Hàn Cung.
• Cô Bảy Thượng Thiên – Tùy tòng Vương Mẫu khi ngài giáng về điện phủ, xem xét trong ngoài.
• Cô Tám Nghệ An
• Cô Chín Thượng Thiên – theo hầu cận đức Thánh Mẫu Cửu Trùng.
• Cô Mười Thượng Thiên. – Quản cai 10 thiên can .
• Cô Mười Một Thượng Thiên – Hầu cận Vương Mẫu.
• Cô Mười Hai Thượng Thiên – Quản cai 12 địa chi.

Các thần linh kể trên là những thần linh phổ cập nhất, được phần đông con nhang đệ tử công nhận thờ phụng, ngoài những còn một số ít vị khác ở địa phương, cũng được đưa vào hầu bóng. Tuy nhiên, hoạt động giải trí này có nhiều bừa bãi, khi mà nhiều ông đồng bà đồng ” bịa ” thêm vị thánh nào đó để hầu, hay có người hầu cả Ngọc Hoàng gây phản cảm và méo mó đạo Mẫu .

Liên kết ngoài[sửa|

sửa mã nguồn]

Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Nhà Cửa