Mikhail Sergeyevich Gorbachyov – Wikipedia tiếng Việt
Mikhail Sergeyevich Gorbachyov[f][g] (chính tả tiếng Anh: Gorbachev; 2 tháng 3 năm 1931 – 30 tháng 8 năm 2022) là một chính khách Xô-viết người Nga và là nhà lãnh đạo thứ tám của Liên Xô từ năm 1985 cho đến khi quốc gia này sụp đổ vào năm 1991. Ông đảm nhận chức Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô từ năm 1985 và cương vị nguyên thủ quốc gia từ năm 1988, cùng các cương vị Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Xô viết Tối cao Liên Xô giai đoạn 1988-1989, Chủ tịch Xô viết Tối cao giai đoạn 1989-1990 và Tổng thống Liên Xô giai đoạn 1990-1991. Về ý thức hệ, tuy ban đầu kiên định chủ nghĩa Marx-Lenin, Gorbachyov sau ngả theo tư tưởng dân chủ xã hội hồi đầu thập niên 90.
Gorbachyov chào đời tại Privolnoye, Nga Xô viết, trong một mái ấm gia đình bần cố nông gốc gác Nga-Ukraina. Lớn lên dưới thời đại I. V. Stalin, ông hồi trẻ từng quản lý và vận hành những máy gặt đập phối hợp ở những nông trang tập thể trước khi gia nhập Đảng Cộng sản Liên Xô. Học tập tại Đại học Quốc gia Moskva, ông kết hôn với người đồng môn Raisa Titarenko vào năm 1953 và nhận văn bằng luật vào năm 1955. Chuyển tới sinh sống ở Stavropol, ông thao tác cho tổ chức triển khai thanh thiếu niên Komsomol. Sau khi Stalin qua đời, Gorbachyov ủng hộ những chủ trương phi Stalin hóa của nhà chỉ huy Nikita Khrushchev. Năm 1970, ông được chỉ định làm quản trị thứ nhất Khu ủy Stavropol, chịu nghĩa vụ và trách nhiệm giám sát dự án Bất Động Sản kênh đào Stavropol. Năm 1978, ông về Moskva và giữ chức Bí thư Ủy ban chấp hành Trung ương Đảng. Năm 1979, ông trở thành ủy viên Bộ Chính trị. Ba năm sau khi Leonid Brezhnev qua đời — theo sau những nhiệm kỳ gian đoạn của Yuri Andropov và Konstantin Chernenko — vào năm 1985, Bộ Chính trị đề cử cho Gorbachyov giữ chức Tổng Bí thư .
Tuy đã cam kết bảo tồn nhà nước Xô viết và tư tưởng Marx-Lenin, Gorbachyov tin rằng điều cấp thiết bấy giờ là một đợt cải cách triệt để. Ông cho rút quân khỏi Afghanistan, tham dự các hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Hoa Kỳ Ronald Reagan nhằm xoa dịu nguy cơ chiến tranh hạt nhân và hướng đến kết thúc Chiến tranh Lạnh. Về đối nội, chính sách glasnost của ông đã mở rộng đáng kể quyền tự do ngôn luận và tự do báo chí, còn chính sách perestroika đi đôi đã phi tập trung hóa ít nhiều nền kinh tế để nó có thể hoạt động trơn tru hơn. Các biện pháp dân chủ hóa của Gorbachyov và sự thành lập của Đại hội Đại biểu Nhân dân Liên Xô đã ảnh hưởng xấu đến chế độ độc đảng của nước này. Gorbachyov từ chối can thiệp quân sự vào các nước Khối Đông định từ bỏ chủ nghĩa Marx-Lenin trong giai đoạn 1989–1992. Ở nước nhà, sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc đã đe dọa trực tiếp đến sự tồn vong của Liên Xô; điều đã khiến phái kiên định chủ nghĩa Marx–Lenin liều lĩnh thực hiện cuộc đảo chính chống Gorbachyov vào năm 1991. Với cuộc chính biến bất thành ấy, Liên Xô rốt cuộc tan rã trái với nguyện vọng của Gorbachyov. Sau thời gian đó, ông thành lập Quỹ Gorbachyov, rồi trở thành nhân vật bất đồng chính kiến chỉ trích hai tổng thống Nga Boris Yeltsin và Vladimir Putin, đồng thời vận động phong trào dân chủ xã hội ở Nga.
Gorbachyov được coi là một trong những nhân vật cực kỳ có ảnh hưởng nửa sau thế kỷ thứ 20. Ông được phương Tây khen ngợi vì vai trò quan trọng trong việc chấm dứt Chiến tranh Lạnh, mở ra một thời kỳ chính trị mới ở Liên Xô, cũng như vai trò của ông đối với sự sụp đổ của các chính quyền theo chủ nghĩa Marx–Lenin ở Đông và Trung Âu, dẫn đến sự thống nhất của nước Đức. Ở nước nhà, ông thường bị chê trách vì đã khiến Liên Xô tan rã — sự kiện mà đã làm suy yếu đáng kể ảnh hưởng của Nga trên chính trường quốc tế và hối thúc sự sụp đổ của nền kinh tế Nga cùng các nước thân cận.
Bạn đang đọc: Mikhail Sergeyevich Gorbachyov – Wikipedia tiếng Việt
Những Nội Dung Chính Bài Viết
- Đầu đời và giáo dục[sửa|sửa mã nguồn]
- Bước đầu trong Đảng Cộng sản Liên Xô[sửa|sửa mã nguồn]
- Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương KPSS[sửa|sửa mã nguồn]
- Làm sụp đổ Liên bang Xô Viết[sửa|sửa mã nguồn]
- Hoạt động chính trị sau khi từ chức[sửa|sửa mã nguồn]
- Qua đời và di sản[sửa|sửa mã nguồn]
- Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Đầu đời và giáo dục[sửa|sửa mã nguồn]
Gorbachev chào đời ngày 2 tháng 3 năm 1931 tại làng Privolnoye, hồi ấy thuộc vùng Krai Bắc Kavkaz, Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga, Liên Xô. Hai sắc tộc lớn nhất ở vùng Privolnoye lúc bấy giờ là người Nga và người Ukraina. Phía nội của Gorbachev mang dòng máu Nga, di cư tới đây từ vùng Voronezh mấy thế hệ trước ; phía ngoại của ông mang dòng máu Ukraina, di cư tới đây từ vùng Chernihiv. Ông được đặt tên là Viktor lúc mới sinh, tuy nhiên theo mong ước của mẹ — một Fan Hâm mộ Chính thống giáo ngoan đạo — Gorbachev được rửa tội bí hiểm và được ban cho cái tên Kitô là Mikhail. Ông có quan hệ rất thân mật với phụ vương Sergey Andreyevich Gorbachev, tuy nhiên lại lạnh lẽo và xa cách thân mẫu Maria Panteleyevna Gorbacheva ( nhũ danh Gopkalo ). Cha mẹ Gorbachev đều sinh thành trong những mái ấm gia đình bần nông nghèo cùng ; hai người kết hôn vào năm 1928 khi còn là người trẻ tuổi. Theo phong tục địa phương, bắt đầu họ chung sống trong căn nhà tranh đắp vách gạch sống bên nội của Sergey rồi mới chuyển ra ở riêng .
Gorbachev và ông bà ngoại người Ukraina, chụp vào cuối thập niên 30
Liên bang Xô viết là một nhà nước độc đảng được quản lý bởi Đảng Cộng sản Liên Xô, và thời thơ ấu của Gorbachev nằm dưới thời đại của Joseph Stalin. Stalin cho khởi động dự án Bất Động Sản tập thể hóa nông trang diện rộng, hành vi thực tiễn mà theo chủ thuyết Marx – Lenin sẽ giúp xã hội Xô viết quá độ lên quy trình tiến độ xã hội chủ nghĩa. Ông ngoại của Gorbachev gia nhập Đảng Cộng sản và góp thêm phần kiến thiết xây dựng kolkhoz ( nông trang tập thể ) tiên phong của ngôi làng vào năm 1929, trở thành quản trị của nó. Nông trang này cách bên ngoài làng Privolnoye 19 kilômét ( 12 mi ). Năm lên ba, Gorbachev chia cách cha mẹ và chuyển tới sống ở kolkhoz cùng ông bà ngoại .Liên Xô trải qua nạn đói nghiêm trọng quy trình tiến độ 1930 – 1933, khiến hai cô chú bên nội của Gorbachev thiệt mạng. Ngay sau đó, Stalin khơi mào cuộc Đại thanh trừng, trong đó những người bị coi là ” quân địch của nhân dân “, gồm có những người có tình cảm với những dòng Marxist trái chiều như chủ nghĩa Trotsky, bị bắt và áp giải tới những trại lao động tập trung chuyên sâu, hoặc tệ hơn thì bị xử tử. Cả hai người ông của Gorbachev đều bị bắt giữ ( ngoại vào năm 1934 và nội vào năm 1937 ) và đưa tới những trại lao động Gulag. Sau khi được trả tự do vào tháng 12 năm 1938, ông ngoại của Gorbachev kể lại rằng mình đã bị tra tấn bởi lực lượng công an mật OGPU, câu truyện mà ám ảnh cậu bé Gorbachev suốt đời .Theo sau sự bùng nổ của Thế chiến thứ hai, Đức Quốc xã thực thi xâm lược Liên Xô vào tháng 6 năm 1941. Quân Đức chiếm đóng Privolnoye trong vòng bốn tháng rưỡi vào năm 1942. Khi ấy, cha của Gorbachev đã gia nhập Hồng quân, vào sinh ra tử tại Trận Kursk ; tuy chịu nhiều thương tích, ông sống sót trở lại và đoàn viên với mái ấm gia đình. Sau khi Đức Quốc xã bị vượt mặt, vào năm 1947, cha mẹ Gorbachev sinh hạ con trai thứ hai, đặt tên là Aleksandr .Ngôi trường làng nơi Gorbachev theo học đóng cửa suốt hầu hết đại chiến, chỉ Open lại vào mùa thu năm 1944. Gorbachev chán ngấy khi nghĩ đến ngày tựu trường, tuy nhiên một khi đi học thì điểm số trên lớp cực kỳ xuất sắc. Ông rất ham mê đọc sách, nào là tiểu thuyết phương Tây của Thomas Mayne Reid, nào là những tác phẩm của những văn hào Nga như Vissarion Belinsky, Alexander Pushkin, Nikolai Gogol, và Mikhail Lermontov. Năm 1946, ông gia nhập đoàn người trẻ tuổi Xô viết Komsomol, trở thành chỉ huy của một chi bộ địa phương, sau được tiến cử lên ủy ban Q. của Komsomol. Gorbachev học cấp ba ở Molotovskoye, thường trú hằng tuần ở đó và cuốc bộ 19 km ( 12 mi ) về nhà mỗi cuối tuần. Ông sôi sục tham gia hội kịch nghệ của trường, nhiệt huyết tổ chức triển khai những hoạt động giải trí thể thao xã hội, và tình nguyện làm lớp trưởng lớp thể dục buổi sáng. Suốt 5 đợt hè từ năm 1946 trở đi, ông về quê để giúp bố quản lý và vận hành những máy gặt đập phối hợp, có khi làm cật lực 20 tiếng mỗi ngày. Năm 1948, hai bố con đã thu hoạch tổng số 8.000 tạ thóc ; thành tích mà đã giúp Sergey được trao Huân chương Lenin và Gorbachev được trao Huân chương Cờ đỏ Lao động .
Tôi sẽ lấy làm vinh dự lớn khi được trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Bolshevik chân chất cách mạng, cực kỳ tân tiến. Tôi cam kết sẽ kiên trung với đại nghiệp của Lenin và Stalin, hiến dâng đời mình cho cuộc đấu tranh vì chủ nghĩa Cộng sản của Đảng .
— Thư Gorbachev gửi Đảng Cộng sản năm 1950, tạm dịch theo Taubman ( 2017 : 42 )
Tháng 6 năm 1950, Gorbachev trở thành ứng viên Đảng Cộng sản. Ông cũng nộp đơn vào trường Luật của Đại học Quốc gia Moskva ( MSU ), cơ sở ĐH Gianh Giá nhất ở Liên Xô lúc bấy giờ. Ông được nhận mà không cần thi đầu vào, có lẽ rằng vì chiếu cố cho gia cảnh nghèo khó và nhờ tấm Huân chương Cờ đỏ Lao động do ông được trao tặng. Lựa chọn học luật của ông khá không bình thường, bởi lẽ ngành này không được coi trọng mấy trong xã hội Xô viết lúc đó. Năm 19 tuổi, ông bắt tàu hỏa lên Moskva ; đây cũng là lần tiên phong ông rời khỏi quê nhà .Ở Moskva, Gorbachev sống chung với những sinh viên MSU trong kí túc xá tại Quận Sokolniki. Ông và những sinh viên vùng quê cảm thấy lạc lõng khi sống trên thành phố, tuy nhiên cũng nhanh gọn làm quen được với môi trường tự nhiên xung quanh. Những người đồng môn kể rằng Gorbachev rất cần mẫn, hay thức khuya để học. Ông trở nên nổi tiếng với vai trò người hòa giải trong những cuộc cãi cự, được biết vì tính tình bộc trực, tuy nhiên một số ít quan điểm thực sự thì chỉ giữ trong lòng và giãi bày khi trò chuyện riêng ; ví dụ điển hình, ông nói riêng với những bạn học rằng, mình phản đối tiêu chuẩn pháp lý của Liên Xô lúc bấy giờ, theo đó thì tòa án nhân dân chỉ cần một lời thú tội là đã quy kết bị cáo mà không cần chăm sóc rằng lời thú ấy có bị ép buộc hay không .Bước đầu trong Đảng Cộng sản Liên Xô[sửa|sửa mã nguồn]
Gorbachev ủng hộ chính sách phi-Stalin hóa của cựu lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev
Tháng 8 năm 1955, Gorbachev mở màn công tác làm việc tại văn phòng biện lý Stavropol, tuy nhiên vì chán nản việc làm mà chuyển sang làm cho Komsomol nhờ mối quan hệ rộng. Ông được cho giữ chức phó giám đốc của sở tuyên truyền và kích động của Komsomol địa phương, có trách nhiệm đi thăm những làng mạc và nỗ lực cải tổ đời sống hoạt động và sinh hoạt của bà con tại đó ; ông đã cho xây dựng một hội luận bàn tại làng Gorkaya Balka để nông dân địa phương tiện giao du .Mikhail Gorbachev và người vợ Raisa khởi đầu thuê một nhà ở nhỏ ở Stavropol ; họ thường dạo phố vào mỗi buổi chiều và đi bộ đường trường ở vùng ngoại ô vào cuối tuần. Tháng 1 năm 1957, Raisa sinh con gái đầu lòng tên là Irina. Năm 1958, mái ấm gia đình họ chuyển tới sống trong một căn căn hộ chung cư cao cấp hai phòng. Năm 1961, Gorbachev mở màn học lấy văn bằng hai về sản xuất nông nghiệp ; ông theo khóa giáo dục từ xa của Viện Nông nghiệp Stavropol, và rồi được trao chứng từ vào năm 1967. Vợ ông cũng theo đuổi văn bằng hai, trở thành Tiến sĩ ngành xã hội học tại Đại học Sư phạm Quốc gia Moskva vào năm 1967. Trong những năm tháng ở Stavropol, Raisa cũng gia nhập Đảng Cộng sản Liên Xô .Sau khi Stalin mất, lãnh tụ mới của Liên Xô là Khrushchev tố cáo chính sách cũ và tục sùng bái cá thể Stalin trong bài diễn văn bí hiểm vào tháng 2 năm 1956, rồi ngay lập tức thực thi chủ trương phi Stalin hóa mọi mặt đời sống xã hội Liên Xô. Nhà nghiên cứu và điều tra tiểu sử William Taubman cho rằng Gorbachev ” là hiện thân ” của ” ý thức cải lương ” dưới thời đại Khrushchev. Ông thuộc trong số những người tự coi mình là ” Marxist chính danh ” hoặc ” Leninist chính danh ” ; những người chống đối tư tưởng Stalinist mà họ coi là đồi bại. Gorbachev nhiệt tình tham gia tuyên truyền thông điệp tiêu diệt Stalin ở Stavropol ; tuy nhiên trong quy trình công tác làm việc, ông vẫn gặp nhiều người tôn vinh Stalin như anh hùng hoặc ủng hộ những cuộc thanh trừng do Stalin khơi mào .Gorbachev thăng quan tiến chức nhanh gọn trong nội bộ chính quyền sở tại địa phương, và giới chức cũng rất an toàn và đáng tin cậy ông về mặt chính trị. Với kĩ năng chính trị khôn khéo của mình, một số ít đối thủ cạnh tranh đồng cấp đã rất đố kị với thành công xuất sắc của Gorbachev. Tháng 9 năm 1956, ông được bầu làm Bí thư thứ nhất của Komsomol Stavropol, chịu nghĩa vụ và trách nhiệm điều hành quản lý nó ; vào tháng 4 năm 1958, ông trở thành phó trưởng của Komsomol toàn khu vực. Tới lúc này thì ông đã được nhà nước chuyển giao cho một căn hộ cao cấp khang trang hơn : có hai phòng ngủ, một phòng nhà bếp, một phòng vệ sinh, và một phòng tắm riêng. Ở Stavropol, ông xây dựng một hội nhóm luận bàn cho người trẻ tuổi, và kêu gọi những người trẻ tham gia vào những chiến dịch tăng trưởng nông nghiệp của Khrushchev .
Gorbachev trong một chuyến thăm Đông Đức vào năm 1966
Tháng 3 năm 1961, Gorbachev trở thành Bí thư thứ nhất của Komsomol địa phương, cố gắng nỗ lực thả lỏng bầu cử để nhiều phụ nữ có thời cơ lên giữ chức thị trưởng hoặc quận trưởng hơn. Năm 1961, Gorbachev tiếp đón đoàn đại biểu Ý tới dự Ngày hội Thanh niên Thế giới ở Moskva ; tháng 10 cùng năm, ông dự Đại hội lần thứ 22 Đảng Cộng sản Liên Xô. Tháng 1 năm 1963, ông giữ chức trưởng nhân sự của ủy ban nông dân địa phương. Tháng 9 năm 1966, ông trở thành Bí thư thứ nhất Tổ chức Đảng Khu ủy Stavropol ( ” Gorkom ” ). Tới năm 1968, ông khởi đầu nản chí so với việc công chức — hầu hết vì ông nhận thấy rằng, những cải cách của Khrushchev đang ngưng trệ và bị đảo ngược — và xem xét bỏ nghiệp chính trị để theo nghiệp học thuật. Tuy nhiên, vào tháng 8 năm 1968, ông được bầu làm Bí thư thứ hai của Kraikom Stavropol, tức là cấp phó của Bí thư thứ nhất Leonid Yefremov và là quan chức hạng sang thứ hai ở Stavrapol. Năm 1969, ông trở thành phó chức Xô viết Tối cao Liên Xô và trở thành ủy viên Ủy ban Thường trực về Bảo vệ môi trường tự nhiên .Được tự do chuyển dời giữa những nước Khối Đông, Gorbachev cùng đoàn đại biểu Liên Xô sang thăm Đông Đức vào năm 1966, và Bulgaria vào năm 1969 và 1974. Tháng 8 năm 1968, Liên Xô xâm lược Tiệp Khắc để dập tắt cuộc biến loạn Mùa xuân Prague chống chủ nghĩa Marx – Lenin. Tuy Gorbachev công khai minh bạch ủng hộ chiến dịch quân sự chiến lược, thực ra thì ông giữ kín mối quan ngại về yếu tố này. Tháng 9 năm 1969, ông tham gia đoàn đại biểu Xô viết tới Tiệp Khắc, nhận thấy rằng nhân dân nơi đây không mấy thân thiện so với ông. Cùng năm đó, chính quyền sở tại Xô viết ra lệnh cho ông kỷ luật Fagim B. Sadykov ( ru ), giáo sư triết học của học viện chuyên nghành nông nghiệp Stavropol, vì bộc lộ tư tưởng chống đối chủ trương nông nghiệp của nhà nước ; Gorbachev đành sa thải Sadykov, tuy nhiên khước từ vận dụng chế tài xử phạt nặng hơn so với ông này. Gorbachev về sau san sẻ rằng ông ” đã bị tác động ảnh hưởng thâm thúy ” bởi biến cố này ; giãi bày rằng ” lương tâm dằn vặt tôi ” vì đã đào thải Sadykov .Đứng đầu Khu ủy Stavropol : 1970 – 1977[sửa|sửa mã nguồn]
Tháng 4 năm 1970, Yefremov lên công tác làm việc ở TP. hà Nội Moskva và Gorbachev nối gót làm Bí thư thứ nhất của Kraikom Stavropol. Các nhà chỉ huy ở Kremlin đã dò xét kĩ lưỡng sơ yếu lý lịch của Gorbachev để trao cho ông vị trí này. Mới 39 tuổi, ông trẻ hơn đáng kể so với người nhiệm kỳ trước đó. Với tư cách là người đứng đầu Khu ủy Stavropol, ông tự động hóa trở thành ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô ( khóa 24 ) vào năm 1971. Theo lời nhà viết tiểu sử Zhores Medvedev, Gorbachev ” bấy giờ đã gia nhập lớp siêu tinh hoa của Đảng Cộng sản “. Ở địa phương, Gorbachev khởi đầu quy kết những sai lầm đáng tiếc kinh tế tài chính cho ” sự không hiệu suất cao và trình độ kém cỏi của những cán bộ, những thiếu sót trong cấu trúc quản trị, hoặc những kẽ hở trong lập pháp “, tuy nhiên rốt cuộc phải thú nhận rằng chúng là hậu quả của sự tập trung chuyên sâu hóa quá mức quyết định hành động ở Moskva. Trong thời hạn này, Gorbachev khởi đầu đọc những tác phẩm Marxist Tây phương của những văn sĩ như Antonio Gramsci, Louis Aragon, Roger Garaudy, và Giuseppe Boffa, vậy nên chịu tác động ảnh hưởng tư tưởng của họ .
Một phần con kênh Stavropol được xây dựng nhờ sự lãnh đạo của Gorbachev
Nhiệm vụ chính của Gorbachev ở địa phương, nâng cao sản lượng nông nghiệp, bị cản trở bởi hai đợt hạn hán nghiêm trọng liên tục vào năm 1975 và 1976. Gorbachev giám sát công tác làm việc thiết kế xây dựng Kênh đào Stavropol nhằm mục đích lan rộng ra mạng lưới hệ thống tưới tiêu ở nơi đây. Vì kỳ tích Q. Ipatovsky bội thu ngũ cốc, vào tháng 3 năm 1972, ông được trao tặng Huân chương Cách mạng Tháng Mười bởi Brezhnev trong một lễ liên hoan ở Moskva. Gorbachev luôn tìm cách chiếm được lòng tin của Brezhnev ; với tư cách khu ủy trưởng, Gorbachev liên tục khen ngợi Brezhnev trong những bài diễn văn, từng có lần ví ông ta như thể ” vị chính khách điển hình nổi bật của thời đại tất cả chúng ta “. Gorbachev và vợ giành kỳ nghỉ đi thăm thú Moskva, Leningrad, Uzbekistan, và Bắc Kavkaz. Ông cũng nhân ngày ấy để kết thân với thủ trưởng KGB, Yuri Andropov, người mà rất có thiện cảm với ông và về sau trở thành một người chống sống lưng đắc lực cho Gorbachev. Gorbachev cũng có mối quan hệ hòa hảo với nhiều nhân vật quan trọng như thủ tướng Liên Xô Alexei Kosygin, và đảng viên kỳ cựu Mikhail Suslov .Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương KPSS[sửa|sửa mã nguồn]
Gorbachev tại hội nghị thượng đỉnh Geneva, Thụy Sĩ, tháng 11 năm 1985
Ngày 10 tháng 3 năm 1985, Chernenko qua đời. Gromyko đề bạt cho Gorbachev giữ chức Tổng Bí thư ; với tư cách là đảng viên hạng sang, lời gợi ý của Gromyko cực kỳ có khối lượng trong Ủy ban Chấp hành Trung ương Đảng. Gorbachev kỳ vọng sẽ có nhiều phản đối về việc ông được bầu lên chức Tổng Bí thư, tuy nhiên hóa ra phần đông Bộ Chính trị ủng hộ ông. Ít lâu sau cái chết của Chernenko, Bộ Chính trị nhất trí cho Gorbachev tiếp sau, chính thức trở thành nhà chỉ huy thứ 8 của Liên Xô. Ít người trong chính phủ nước nhà tin rằng ông sẽ là một người cải lương triệt để như nổi tiếng đã định. Dân tình Liên Xô, tuy không biết nhiều về Gorbachev, cảm thấy nhẹ nhõm khi hay tin nhà chỉ huy mới không già nua hay bệnh tật. Lần Open tiên phong của Gorbachev trước công chúng trên cương vị Tổng Bí thư là tại lễ quốc tang của Chernenko ở Quảng trường Đỏ, được cử hành vào ngày 14 tháng 3 năm 1985. Hai tháng sau khi được tiến cử, ông tới Leningrad và phát biểu trước nhân dân của thành phố. Ông liên tục đi Ukraina vào tháng 6, Belarus vào tháng 7, và Tyumen Oblast vào tháng 9, khuyến khích những đảng ủy ban ngành có nghĩa vụ và trách nhiệm hơn trong công tác làm việc khắc phục những yếu tố địa phương .
Phong cách chỉ huy của Gorbachev hoàn toàn có thể coi là rất độc lạ so với những người nhiệm kỳ trước đó. Ông thường dừng chân để trò chuyện với công dân trên đường phố, ngoài những còn cấm tuyệt việc tọa lạc ảnh chân dung của mình tại liên hoan 1985 trên Quảng trường Đỏ, đồng thời khuyến khích những ủy viên đàm đạo cởi mở hơn tại những phiên họp của Bộ Chính trị. Phương Tây nhìn nhận Gorbachev như một nhà chỉ huy Liên Xô nhân nhượng và hiền hòa hơn ; một số ít nhà phản hồi phương Tây cho rằng đây là mưu kế của Liên Xô nhằm mục đích đánh lừa chính phủ nước nhà của họ. Vợ ông là cố vấn thân cận nhất của ông ; bà được ca tụng không chính thức là ” đệ nhất phu nhân ” trong những chuyến công du quốc tế. Các cố vấn thân cận khác của ông cũng gồm có Georgy Shakhnazarov và Anatoly Chernyaev .Gorbachev nhận thức rõ rằng Bộ Chính trị có quyền không bổ nhiệm ông, và chỉ một mình thì không hề trải qua những chủ trương cải cách triệt để hơn, mà cần sự ủng hộ của hầu hết ủy viên trong Bộ Chính trị. Ông bèn tìm cách vô hiệu 1 số ít thành viên kì cựu trong Bộ Chính trị, cố gắng nỗ lực thuyết phục Grigory Romanov, Nikolai Tikhonov, và Viktor Grishin nghỉ hưu. Ông chỉ định Gromyko làm thủ tướng, một chức vụ hình tượng không có mấy sức ảnh hưởng tác động, và cho người liên minh Eduard Shevardnadze thế chỗ Gromyko để lo công tác làm việc đối ngoại. Những liên minh khác được ông chỉ định gồm có Yakovlev, Anatoly Lukyanov, và Vadim Medvedev. Đáng chú ý quan tâm, Boris Yeltsin cũng thuộc trong số những người được Gorbachev trọng dụng, và được phó thác chức Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 26 vào tháng 7 năm 1985. Hầu hết những nhân vật này đều là quan chức có tri thức, tuyệt vọng với thời kỳ Brezhnev. Trong năm tiên phong, 14 trên 23 trưởng ban trong Ban Bí thư bị sửa chữa thay thế. Bằng cách này, Gorbachev đã củng cố đáng kể quyền lực tối cao so với Bộ Chính trị chỉ trong vòng một năm, nhanh hơn hẳn những nỗ lực trước đó của Stalin, Khrushchev, hoặc Brezhnev .Chính sách đối nội[sửa|sửa mã nguồn]
Gorbachev đứng tại Cổng Brandenburg vào tháng 4 năm 1986, trong chuyến thăm Đông Đức
Gorbachev liên tục nhấn mạnh phải tiến hành perestroika, khẩu ngữ được dùng lần đầu tiên vào tháng 3 năm 1984. Ông nhìn nhận perestroika là sự bao hàm của một loạt các chính sách cải cách nhằm tái cơ cấu kinh tế xã hội. Ông cảm thấy e ngại trước tình hình tiêu cực của Liên Xô lúc bấy giờ: sản lượng tụt hậu, đạo đức làm việc khốn cùng, hàng hóa kém chất lượng tràn làn; giống nhiều nhà kinh tế học khác, ông lo sợ Liên Xô sẽ trở thành một đất nước hạng hại trên chính trường quốc tế. Theo Gorbachev, giai đoạn đầu tiên của perestroika là uskoreniye (“tăng tốc”), một khẩu ngữ cửa miệng được ông dùng thường xuyên trong hai năm đầu cầm quyền. Liên Xô bấy giờ yếu kém hơn Hoa Kỳ ở nhiều lĩnh vực sản xuất, song Gorbachev khẳng định rằng uskoreniye sẽ đẩy mạnh đáng kể đầu ra công nghiệp và giúp Liên Xô sánh ngang với Hoa Kỳ vào năm 2000. Kế hoạch Năm năm giai đoạn 1985–1990 đặt ra chỉ tiêu mở rộng công xưởng nhà máy từ 50 đến 100%. Để kích thích sản lượng nông nghiệp, ông hợp nhất năm bộ ngành và một ủy ban nhà nước thành một cơ quan duy nhất gọi là Agroprom, tuy nhiên vào năm 1986 thì ông thú nhận đây là một sai lầm lớn.
Mục đích của cải cách là tương hỗ nền kinh tế tài chính kế hoạch hóa tập trung chuyên sâu — chứ không nhằm mục đích chuyển sang nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa. Tại cuộc họp với những bí thư hoạch định kinh tế tài chính trong ban chấp hành TW của những đảng cộng sản Đông Âu vào mùa hè năm 1985, Gorbachev đã nói : ” Đa số quý vị tìm thấy giải thuật cho những yếu tố của mình nhờ phương kế cơ chế thị trường sửa chữa thay thế hoạch định trực tiếp. Một số quý vị coi thị trường là đấng cứu tinh cho nền kinh tế tài chính của mình. Tuy nhiên, những chiến sỹ, những vị không nên nghĩ về đấng cứu tinh mà phải nghĩ về con thuyền, và con thuyền đó là chủ nghĩa xã hội. ” [ 114 ] Chính sách perestroika của Gorbachev cũng [ 115 ] kéo theo những nỗ lực nhằm mục đích từ bỏ sự quản trị mang tính kĩ trị so với nền kinh tế tài chính bằng cách tăng cường lực lượng lao động tham gia vào sản xuất công nghiệp. Ông cho rằng, một khi nền kinh tế tài chính đã thoát khỏi sự trấn áp của những nhà kế hoạch tập trung chuyên sâu, những doanh nghiệp do nhà nước chiếm hữu sẽ hoạt động giải trí như những tác nhân thị trường. Gorbachev và những chỉ huy Liên Xô cho rằng chủ trương perestroika sẽ không vấp phải phản đối quá nóng bức ; theo diễn giải Marxist của họ, một quốc gia theo chủ nghĩa xã hội như Liên Xô thì sẽ không sống sót ” xích míc đối kháng ” .
Chính sách đối ngoại[sửa|sửa mã nguồn]
Gorbachev gặp gỡ Tổng thống Hoa Kỳ Reagan tại Iceland vào năm 1986
Tháng 5 năm 1985, trong bài phát biểu gửi cho Ngoại trưởng Liên Xô — lần tiên phong một chỉ huy Liên Xô trực tiếp trao đổi với đại diện thay mặt ngoại giao của nước nhà — Gorbachev đã đề cập đến một ” sự tái cơ cấu tổ chức triệt để ” chủ trương ngoại giao. Một yếu tố nhức nhối so với nhiệm kỳ chỉ huy của Gorbachev là sự nhúng chàm của Liên Xô trong cuộc Nội chiến Afghanistan đã lê dài 5 năm ròng. Suốt quy trình cuộc chiến tranh, Lục quân Xô viết đã chịu nhiều tổn hại và chiến dịch này bấy giờ cũng đang mất dần sự ủng hộ của công chúng và tướng lĩnh trong quân đội. Ngay khi lên nắm quyền, Gorbachev nhận thức rõ rằng ưu tiên lúc này là rút quân khỏi Afghanistan. Tháng 10 năm 1985, ông gặp mặt thủ lĩnh Marxist Afghanistan Babrak Karmal, thôi thúc vị này tiến đến một thỏa hiệp san sẻ quyền lực tối cao với những thế lực đối địch. Tháng đó, Bộ Chính trị chuẩn y quyết định hành động rút quân khỏi Afghanistan của Gorbachev, tuy nhiên phải tới tận tháng 2 năm 1989 thì dư quân mới rời hết khỏi chủ quyền lãnh thổ ngoại bang .Làm sụp đổ Liên bang Xô Viết[sửa|sửa mã nguồn]
Trong làn sóng cách mạng 1989, phần đông những vương quốc Marxist – Leninist ở Đông và Trung Âu tổ chức triển khai những cuộc bầu cử đa đảng, dẫn đến sự biến chuyển thể chế chính trị. Ở hầu hết những nước, ví dụ điển hình như Ba Lan và Hungary, việc này diễn ra trong độc lập, tuy nhiên ở Rumani, cuộc cách mạng trở nên đấm đá bạo lực, dẫn đến việc Ceaușescu bị lật đổ và hành quyết .
Nhiệm kỳ tổng thống Liên Xô : 1990 – 1991[sửa|sửa mã nguồn]
Gorbachev phát biểu trước Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc vào năm 1988. Trong đó, ông tuyên bố sự cắt giảm đơn phương lực lượng quân sự Xô viết ở Đông Âu.
Tháng 2 năm 1990, cả hai phái tự do hóa và kiên trì chủ nghĩa Marx – Lenin ngày càng tăng sức ép lên Gorbachev. Một cuộc diễu hành ủng hộ phái tự do hóa được tổ chức triển khai ở Moskva nhằm mục đích chỉ trích Đảng Cộng sản Liên Xô ; trong khi một cuộc họp của Ban Chấp hành Trung ương Đảng cũng được triệu tập, trong đó thì người theo phái kiên trì Vladimir Brovikov cáo buộc Gorbachev đã đưa Liên Xô theo con đường ” vô chính phủ ” và ” bài hoại “, theo đuổi những giá trị Tây phương mà quên đi quyền lợi của Liên Xô cũng như lý tưởng Marx – Lenin. Gorbachev nhận thức rõ rằng Ban Chấp hành Trung Ương Đảng vẫn có quyền loại ông khỏi chức Tổng Bí thư, vậy nên ông quyết định hành động lập ra chức Tổng thống như thể nguyên thủ vương quốc cao nhất mà Đảng không có quyền can thiệp. Theo sự tái cơ cấu tổ chức này, vị trí tổng thống chỉ hoàn toàn có thể được bầu ra bởi Đại hội Đại biểu Nhân dân. Ông lựa chọn điều này thay vì một cuộc bầu cử công cộng bởi lẽ e sợ sự leo thang stress và dễ để mất chức vụ ; tuy nhiên một tìm hiểu năm 1990 đã hé lộ rằng ông vẫn là chính khách được lòng dân nhất .Vào tháng 3 cùng năm, Đại hội Đại biểu Nhân dân tổ chức cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên (và cũng là duy nhất) trong lịch sử Liên Xô, trong đó thì Gorbachev là ứng cử viên duy nhất. Ông nhận 1.329 phiếu thuận và 495 phiếu chống; 313 phiếu vô hiệu hoặc vắng mặt. Do vậy, ông đã trở thành Tổng thống Liên Xô đầu tiên. Một Hội đồng cố vấn tổng thống gồm 18 người trên danh nghĩa được lập ra để thay thế Bộ Chính trị. Tại cùng cuộc họp Đại hội đó, ông đề xuất thay thế Điều 6 của Hiến pháp Liên Xô, trong đó tuyên bố Đảng Cộng sản là “đảng thống trị” duy nhất ở Liên Xô. Đại hội thông qua cải cách trên và gây phương hại de jure đến nhà nước độc đảng bấy lâu nay.
Trong cuộc bầu cử Xô viết Tối cao Nga vào năm 1990, Đảng Cộng sản Liên Xô phải cạnh tranh đối đầu với một liên minh tự do hóa tự xưng là ” Nước Nga Dân chủ “. Yeltsin giành được một ghế nghị viện, điều mà khiến Gorbachev không mấy hài lòng. Cùng năm đó, những cuộc thăm dò ý kiến cho thấy Yeltsin đã hạ bệ Gorbachev với tư cách là chính khách được quý mến nhất ở Liên Xô. Gorbachev không hề hiểu được tại sao Yeltsin lại có được danh vọng như vậy, bình rằng : ” hắn ta uống như cá … hắn nói năng ú ớ, hẵn nghĩ ra đủ loại sáng tạo độc đáo có quỷ mới biết, hắn cứ như là bản ghi đã lỗi thời vậy “. Cơ quan Xô viết Tối cao Nga giờ đây nằm ngoài tầm trấn áp của Gorbachev. Vào tháng 6 năm 1990, Xô viết Tối cao Nga ra công bố rằng luật lệ của nó được ưu tiên trước những luật lệ của chính phủ nước nhà TW Xô viết. Vì làn sóng dân tộc bản địa chủ nghĩa Nga dâng cao lúc bấy giờ, Gorbachev đã phải bất đắc dĩ ủng hộ sự xây dựng của Đảng Cộng sản Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô viết Liên bang Nga như một nhánh thường trực của Đảng Cộng sản Liên Xô. Gorbachev tới dự đại hội tiên phong của nó vào tháng 6, tuy nhiên dần nhận ra rằng phần nhiều những người bên trong theo phái kiên trì, chống lại những cải cách của ông .
Tái thống nhất nước Đức và Chiến tranh Vùng Vịnh[sửa|sửa mã nguồn]
Tháng 1 năm 1990, Gorbachev đồng thuận riêng về sự tái thống nhất Đông Đức với Tây Đức, tuy nhiên phủ nhận quan điểm cho nước Đức giữ tư cách thành viên NATO của Tây Đức tiền thân. Ý tưởng cho Đức liên tục là thành viên của cả NATO và Khối Warszawa không lôi cuốn được mấy sự ủng hộ. Ngày 9 tháng 2 năm 1990, trong một cuộc điện đàm với James Baker, khi đó là Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ, ông bày tỏ lập trường ” một khu vực NATO lan rộng ra là điều không hề đồng ý được ” mà Baker cũng đồng ý chấp thuận. Tháng 5 năm 1990, ông tới thăm Hoa Kỳ để hội kiến với Tổng thống Bush ; tại đây, ông đồng ý chấp thuận rằng một nước Đức thống nhất có quyền tự được chọn liên minh với ai. Rốt cuộc ông bằng lòng với việc thống nhất hai miền nước Đức với điều kiện kèm theo binh lính NATO không được phép đóng ở phía Đông .
Tháng 9 năm 1990, Gorbachev liên tiếp gặp mặt Tổng thống Hoa Kỳ George Bush tại Hội nghị thượng đỉnh Helsinki.
Hoạt động chính trị sau khi từ chức[sửa|sửa mã nguồn]
Gorbachev đã xây dựng Quỹ Gorbachev năm 1992. Năm 1993, ông cũng xây dựng Chữ thập xanh quốc tế, cùng với tổ chức triển khai này ông là một trong ba nhà hỗ trợ vốn cho Hiến chương Trái đất. Ông cũng là một thành viên Câu lạc bộ Rome .Năm 1995 Gorbachev được Đại học Durham trao bằng Tiến sĩ danh dự vì góp phần của mình cho ” sự nghiệp khoan dung chính trị và chấm hết xung đột kiểu cuộc chiến tranh lạnh “. Năm 1996, Gorbachev chạy đua chức Tổng thống Nga nhưng chỉ nhận được khoảng chừng 1 % phiếu bầu, có lẽ rằng vì sự thù ghét ông sau khi Liên bang Xô viết sụp đổ. Trong khi đi hoạt động tranh cử, ông đã bị một người đàn ông vô danh đấm vào mặt. Năm 1997, Gorbachev đóng vai trong một đoạn phim quảng cáo Pizza Hut tại Hoa Kỳ để kiếm tiền cho Perestroika Archives .Ngày 26 tháng 11 năm 2001, Gorbachev xây dựng Đảng Dân chủ Xã hội Nga — là một liên minh giữa nhiều đảng dân chủ xã hội ở Nga. Ông đã từ chức chỉ huy đảng tháng 5 năm 2004 sau khi có sự không tương đồng với quản trị đảng về đường lối chạy đua trong cuộc bầu cử tháng 12 năm 2003. Đầu năm 2004, Gorbachev ĐK thương hiệu loại rượu vang đỏ mang nhãn cái bớt của mình, sau khi một công ty vodka đưa cái bớt này lên nhãn một trong những loại mẫu sản phẩm của mình để tận dụng sự nổi tiếng của nó. Công ty này hiện không còn sử dụng mác đó nữa. [ 142 ]Tháng 6 năm 2004, Gorbachev đại diện thay mặt cho nước Nga tại lễ tang Ronald Reagan .Tháng 9 năm 2004, sau khi quân du kích Chechen tiến công nước Nga, Tổng thống Vladimir Vladimirovich Putin đưa ra ý tưởng sáng tạo thay thế sửa chữa những cuộc bầu cử thống đốc địa phương bằng một mạng lưới hệ thống chỉ định trực tiếp từ Tổng thống và được Hội đồng Lập pháp địa phương trải qua. Gorbachev cùng với Yeltsin chỉ trích hành vi của Putin, coi đó là một bước rời xa con đường dân chủ. [ 143 ]Năm 2005, Gorbachev được trao Trao Giải Point Alpha cho vai trò của mình trong việc ủng hộ thống nhất nước Đức. Ông cũng được Đại học Münster trao bằng Tiến sĩ danh dự [ 144 ] Ông từng là hội viên Câu lạc bộ Madrid .
Qua đời và di sản[sửa|sửa mã nguồn]
Ông qua đời ngày 30 tháng 8 năm 2022 tại Moskva sau 2 năm rưỡi chống chọi với tiểu đường và những yếu tố về thận [ 145 ] [ 146 ], hưởng thọ 91 tuổi, theo tổng thống Nga Vladimir Vladimirovich Putin thông tin. [ 147 ] [ 148 ] Tang lễ của ông theo nghi thức gần giống với Quốc tang sẽ được tổ chức triển khai vào ngày 3 tháng 9 năm 2022, và an táng chung người vợ của mình. [ 149 ]Ở phương Tây và những nước Đông Âu ngoài Liên Xô, Gorbachev thường có thiện cảm như là người góp thêm phần chấm hết Chiến tranh Lạnh. Ví dụ, tại Đức, ông được hoan nghênh vì đã chấp thuận đồng ý không can thiệp để sự thống nhất nước Đức diễn ra. Tuy nhiên, tại Nga và những nước thuộc Liên Xô cũ, ông mang tiếng xấu vì bị coi là kẻ làm sụp đổ quốc gia Liên Xô và chịu nghĩa vụ và trách nhiệm về cuộc khủng hoảng kinh tế diễn ra sau đó. Đa số người Nga lúc bấy giờ nhìn nhận Gorbachev rất xấu đi, có những người còn muốn truy tố ông ra tòa vì tội phản quốc. [ 150 ] [ 151 ]
Từ năm 1991 đến cuối thế kỷ XX, tổng giá trị sản xuất trong nước (GDP) của Nga giảm xuống 52% so năm 1990 (trong khi đó, vào thời kỳ chiến tranh từ năm 1941 đến năm 1945 chỉ giảm 22%). Sản xuất công nghiệp giảm 64,5%, sản xuất nông nghiệp giảm 60,4%. Vật giá tăng cao hơn 5.000 lần. Sự sụp đổ của Liên Xô sau này được tổng thống Nga Putin gọi là “thảm họa địa chính trị tồi tệ nhất thế kỷ XX. Đối với nước Nga, nó đã trở thành một bi kịch thực sự. Hàng triệu công dân và những người yêu nước của chúng ta bỗng nhiên thấy họ đang sống bên ngoài lãnh thổ Nga.”.[152]
Sau này vào tháng 5/1993, Gorbachev thăm Pháp đã trả lời phỏng vấn báo “Le Figaro” về khả năng “hỗ trợ bên ngoài” trong việc xóa bỏ chủ nghĩa cộng sản tại Liên Xô, Gorbachev lần đầu tiên công nhận rằng trong cuộc gặp với Tổng thống Mỹ Ronald Reagan tại Reykjavik, ông đã “trao Liên Xô vào tay Mỹ” (trong hồi ký của mình, Reagan nói rằng ông ta đã bị sốc vì vui mừng khi biết một bộ phận trong giới chính trị cấp cao Liên Xô lại có tư tưởng chống Cộng). Sau này, năm 1999, tại trường đại học Mỹ ở Thổ Nhĩ Kỳ, Gorbachev tự thú nhận: “Mục tiêu của toàn bộ đời tôi là tiêu diệt chủ nghĩa cộng sản. Chính vì để đạt được mục tiêu này tôi đã sử dụng địa vị của mình trong Đảng và trong Nhà nước… Và để đạt được nó, tôi đã phải thay đổi toàn bộ Ban lãnh đạo Đảng Cộng sản Liên Xô và Xô viết Tối cao cũng như Ban lãnh đạo ở tất cả các nước Cộng hoà. Tôi đã tìm kiếm những người ủng hộ để hiện thực hoá mục tiêu đó, trong số này đặc biệt có A. Yakovlev, Shevardnadze…“[153].
Chiến tranh tại Afghanistan đã khởi đầu từ cuối thập niên 1970, làm tiêu mòn những nguồn tài nguyên Xô viết. Cuộc chiến này và nhiều trào lưu cách mạng tại những nước vệ tinh của Xô viết ( được trợ cấp nhiều từ những chiến dịch bí hiểm của phương Tây ), ví dụ điển hình nổi bật nhất là Ba Lan và Afghanistan, khiến Liên bang Xô viết phải chi ra những khoản tiền lớn nhằm mục đích giữ không thay đổi trật tự và giúp những chính phủ nước nhà tại đó hoạt động giải trí. Một số người cho rằng cuộc chạy đua vũ trang của phương Tây cũng tạo sức ép khiến Liên Xô phải chịu những ngân sách lớn mà lẽ ra hoàn toàn có thể dùng để tăng trưởng kinh tế tài chính. Hạ tầng kinh tế tài chính Xô viết rơi vào thực trạng suy sụp kể từ năm 1985 ( khi Gorbachev lên nắm quyền ) và những sự kiện đó có ảnh hưởng tác động to lớn tới những quyết định hành động của Gorbachev về tự do hóa. Cuối cùng, những nỗ lực nhằm mục đích cải cách nền kinh tế tài chính Liên bang Xô viết là quá lờ đờ, những nước vệ tinh cũng phải chịu một phần nghĩa vụ và trách nhiệm, dẫn tới sự chấm hết sống sót của một tiến trình đối đầu dài 50 năm giữa Đông và Tây .Nhưng cũng có nhiều người khác, đặc biệt quan trọng những người lớn tuổi đã từng trải qua đời sống ở Liên Xô cũ, tin rằng Liên bang Xô viết không phải ở thực trạng khủng hoảng kinh tế tồi tệ như đã từng được công bố, và họ coi Gorbachev là một chính trị gia kém cỏi, người đã đưa ra những cải cách sai lầm đáng tiếc. Ông bị coi là phải chịu nghĩa vụ và trách nhiệm cho sự tan rã của Liên Xô, dẫn đến sự hỗn loạn kinh tế tài chính và chính trị ở Nga và khoảng trống hậu Xô viết trong những năm 1990 .Trong những năm cuối đời, Lazar Moiseyevich Kaganovich đã nói trong một cuộc phỏng vấn rằng thời kỳ cầm quyền của Gorbachev chính là sự tàn phá trực tiếp quốc gia. Năm 2012, tổ chức triển khai Liên minh những công dân Nga còn nộp đơn kiện Gorbachev với tội danh Phản bội Tổ quốc. [ 154 ]Những quan điểm khác cho rằng Gorbachev không đáng bị đổ lỗi trọn vẹn cho sự sụp đổ của Liên Xô. Năm 2011, có 42 % người Nga được hỏi cho rằng Gorbachev có vai trò chính trong sự tan rã Liên Xô, trong khi 37 % cho rằng sự tan rã của Liên Xô đa phần là do nhiều yếu tố khách quan, còn Gorbachev không phải là nguyên do chính. Cuốn ” Lịch sử tân tiến của Nga ? Sách tìm hiểu thêm dành cho giáo viên ” do Filipov chủ biên cho rằng : ” Sự nghiệp chính của Gorbachev là đạt được dân chủ hóa sâu rộng quốc gia. Chính ông đã xóa bỏ mạng lưới hệ thống kiểm duyệt và đưa ra chính sách bầu cử giống như Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc, biến những quyền công dân vốn chỉ có trên sách vở thành hiện thực. Không ngoa khi nói rằng Gorbachev đã trao tự do cho dân cư Liên Xô, nhưng cái giá phải trả quả thực là quá lớn ” [ 155 ] .
Giáo sư người Trung Quốc Zuo Fenrong, chuyên gia về Nga và Liên Xô thuộc Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (Đảng Cộng sản Trung Quốc) cho rằng dù không có Gorbachev thì Liên Xô vẫn sẽ khó tồn tại nếu không có cải cách hợp lý. Quá trình trì trệ của Liên Xô đã tích tụ từ 20 năm trước đó, và đến khi Gorbachev lên nắm quyền, những cải cách mang tính mày mò không còn hữu ích nữa. Khi lựa chọn con đường cải cách chính trị, Gorbachev đã tiến hành cải cách dựa trên nguyên tắc “trao lại toàn bộ quyền lực cho Xô Viết tối cao (Quốc hội Liên Xô)”. Việc bầu cử đại biểu nhân dân đã trở thành khởi đầu cho sự hỗn loạn và thảm họa của Liên Xô. Vấn đề không phải là trao cho người dân quyền lựa chọn, mà là kế hoạch “giao toàn quyền cho Xô viết Tối cao” của Gorbachev là vô cùng phản khoa học. Đến năm 1990, Gorbachev phải chuyển sang chế độ tổng thống – đa đảng – tam quyền phân lập, các nước cộng hòa thành viên cũng bầu ra tổng thống và Xô viết Tối cao cho riêng họ. Kết quả là giới lãnh đạo chính trị và lực lượng ly khai địa phương được kết hợp, tạo ra các thế lực ly khai làm tan rã Liên Xô. Gorbachev giống như một thuyền trưởng lái con thuyền nhỏ trong giông bão, nhưng lại thiếu kỹ năng điều khiển nên đã khiến con thuyền bị lật úp trước khi đến đích. Chính cuộc đấu tranh của Boris Yeltsin (Tổng thống Nga đầu tiên) với Gorbachev đã trở thành một nhân tố quan trọng dẫn đến sự tan rã của Liên Xô. Tất nhiên, Gorbachev, người đang nắm quyền, vẫn phải chịu trách nhiệm về sự tan rã của Liên Xô: Ông ấy không phải là một nhà lãnh đạo sáng suốt, ông ấy không thành lập đội ngũ lãnh đạo cải cách, và cũng ích kỷ khi không bổ nhiệm những quan chức không đúng thành tích của họ.[155].
Có những chính trị gia Nga ngày nay vẫn có thiện cảm với Gorbachev, mặc dù Gorbachev thường chỉ trích họ, bởi dù sao thì ông cũng là lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô, một đất nước mà Nga kế thừa rất nhiều di sản. Vào ngày 2 tháng 3 năm 2011, Thủ tướng Medvedev cũng ký lệnh trao tặng Huân chương Thánh Andrew, huân chương cao quý nhất của nhà nước Liên Bang Nga cho Gorbachev, và phát biểu: “Tôi nghĩ rằng đây là một đánh giá thích hợp về khối lượng công việc mà ông đã thực hiện với tư cách là nguyên thủ quốc gia, trong những thời điểm phức tạp và đặc biệt khó khăn… Đây cũng là một biểu hiện của sự tôn trọng đối với đất nước mà ông từng lãnh đạo, quê hương chung của chúng ta, Liên Xô.” [155].
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Hỏi Đáp
