Tìm về lễ cúng rẫy
Mỗi năm 2 lần cúng rẫy
Vào tháng Ba, khi cái lạnh miệt rừng đã lui rồi nắng ấm trở lại, người ta đi chọn cánh rừng có độ dốc vừa phải phát rẫy. Đám nương thành hình thì chờ cây khô mà đốt rẫy. Cây chưa cháy hết được dọn đi là hoàn toàn có thể trỉa lúa. Lúc này người ta nghĩ đến việc làm lễ cúng rẫy, gọi là cúng rẫy đầu mùa hay cúng lần một. Có cúng đầu mùa ắt sẽ có cúng cuối mùa. Người ta cúng rẫy lần hai khi khởi đầu thu hoạch lúa. Đó là lễ cúng trả ơn ông thổ ông địa phù hộ cho mùa lúa bội thu .
Cúng rẫy đầu mùa khi vừa trỉa lúa xong. Người ta chọn một ngày tốt, nắng ráo làm lễ cúng xin với “ông trời” không cho cỏ mọc trên rẫy nhà mình. Họ chẻ lấy tám que nứa đan cài lại giống hình chiếc lưới mắt cáo cắm trên một chiếc cọc cũng bằng nứa. Vật này có tác dụng trừ tà đuổi ma và cũng là biểu tượng liên lạc với thế giới tâm linh (giống như cây hoa trong tín ngưỡng đồng bào Tây Bắc). Người Thái gọi nó là ta leo. Khi xong lễ cúng và trỉa những nắm hạt giống đầu tiên trên rẫy, chủ nhân của đám rẫy cắm chiếc ta leo lên một vị trí đã chọn rồi ngửa mặt lên trời khấn rằng: “Ơ, ông trời. Đây rẫy nhà tôi nhé. Đừng vãi cải (hạt cỏ) xuống rẫy nhà tôi nha.”
Bạn đang đọc: Tìm về lễ cúng rẫy
Sau lễ cúng và khấn, những người có rẫy ở gần nhau tụ họp tại chiếc chòi đã chọn tổ chức triển khai hội hè. Họ hát những điệu khắp, lăm nhuôn vốn rất quen thuộc. Chủ yếu là hát chúc tụng, ngợi ca những người có nhiều rẫy, nhiều ruộng. Căn chòi nhỏ cũng như chao nghiêng theo điệu hát :
Mừng quá đi thôi
Nhà anh có đám rẫy lớn, có đám ruộng rộng
Có lúa đầy cái lắc, xanh tươi
Có lúa đầy cái lạu mẩy bông …Sau lễ cúng lần đầu là chuỗi những ngày rảnh rỗi. Để chờ đến ngày làm cỏ lúa, đàn ông lên rừng săn bắn, đốn gỗ, phụ nữ tìm những đám rừng non, rừng cây bụi phát rẫy trồng bông hoặc đi hái măng, hái nấm.
Xin với chủ rừng
Lễ cúng rẫy cuối mùa được làm trước ngày thu hoạch vụ lúa còn gọi là lễ cúng rẫy khi lúa chín. Người ta dâng những vật phẩm lên “ đấng bề trên ” – những lực lượng siêu nhiên đã phù hộ cho mùa vụ – và khấn : “ Ăn cơm không dám quên ơn trên, nay sắp mâm cơm báo đáp ơn này ”. Vật phẩm để ma rẫy “ mang về nhà ” cũng được chuẩn bị sẵn sàng trước, gồm bốn hoặc sáu bó lúa chia làm hai phần, xỏ vào một cái đòn gánh để cống nạp cho chủ đất, chủ rừng .
Sau đó là thủ tục tung thẻ tre ( giống kiểu người ta tung đồng xu ) xin với chủ rừng dựng chiếc lắc ( chỗ cất lúa ). Người thầy cúng chủ buổi lễ sẽ làm thủ tục này. Hai chiếc thẻ nứa được tung lên, nếu chiếc sấp chiếc ngửa thì năm đó được phép dựng cái lắc cao hai sải tay. Nếu cả hai chiếc thẻ nứa cùng sấp, hoặc cùng ngửa thì năm đó coi như chưa được lòng thần linh nên chỉ được dựng chiếc lắc thấp hơn hai sải .
Mâm cúng rẫy đầu mùa và khi lúa chín cơ bản giống nhau và cũng khá đơn thuần. Những nhà có rẫy cạnh nhau góp mỗi nhà một mâm cúng gồm một con gà, một đĩa có năm miếng trầu têm sẵn ( cuộn lại thành miếng nhỏ chứ không để nguyên lá ), một chai rượu, một thẻ hương. Tất nhiên lễ cúng cuối vụ mùa có thêm những bó lúa mới gặt về. Trong bài cúng của mình, người chủ lễ ra mắt về mâm cúng của từng nhà : anh ta họ gì, anh ta đã phải khó khăn vất vả thức khuya dậy sớm mới có được những thứ đem cống nạp cho những ngài. Đấy là bài cúng báo công với những thế lực thần linh. Bài hát cúng khi bổng khi trầm giữa khoảng trống núi rừng u tịch càng thêm đậm vẻ rất thiêng .Xa rồi, những mùa cúng rẫy
Ngày nay không còn tục phát nương làm rẫy nữa, lễ cúng rẫy được đồng bào tây nam Nghệ An duy trì cùng với một hình thức khác là lễ cúng cuối vụ mùa, sau vụ thu hoạch lúa nước. Những bản có trồng mía ở huyện Con Cuông, có nhà còn tổ chức triển khai lễ cúng rẫy sau khi đón mía xong. Lễ cúng đầu vụ rẫy thì đã bỏ hẳn .
Bà Vi Thị Điện 70 tuổi, ở thôn Trung Đình ( Chi Khê, Con Cuông ) là một bà mo nổi tiếng, từng là chủ nhiều buổi lễ cúng rẫy suốt ba chục năm qua, cho biết : ngày trước cứ khi cúng rẫy là vui lắm. Cúng mời ma rẫy ăn xong là múa hát. Những năm được mùa, người ta còn vác những vò rượu cần lên rẫy ăn mừng. Nhớ nhất là cái năm nhà bà có rẫy ở Khe Nhù. Ăn thịt uống rượu xong là hát thi, trời tối khi nào không biết, những ông những bà lại đốt đuốc dắt nhau về bản .
Bà cụ ngồi tiếp chuyện chúng tôi, thi thoảng lại ngước mắt về những khoảng chừng rừng xa. Bây giờ rừng cũng đã lùi xa người, cũng như những mùa cúng rẫy đang dần xa mờ trong ký ức .
Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Nhà Cửa
