Buôn Ma Thuột – Wikipedia tiếng Việt

Buôn Ma Thuột (còn được viết là Ban Mê Thuột, Buôn Mê Thuột) là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Đắk Lắk, Việt Nam.

Đây là thành phố lớn nhất ở vùng Tây Nguyên và là đô thị miền núi có dân số đông nhất Nước Ta .
Không có buôn nào có tên riêng là Buôn Ma Thuột trong cùng thời kỳ khi người Pháp thiết kế xây dựng đô thị tại đây. Có nhiều luận chứng từ phía người Ê đê địa phương là ông ama Thuôt tên là Y – Druôt theo ghi chép của bà Linh Nga Niê Kdăm ghi lại từ già làng ở huyện C’mgar. Tư liệu Pháp được KTS. Nguyễn Thanh Hà tìm được, có ghi ( * : Un très gros village se trouve préciément à 54 kilomètres de là occupé par les Rhadés Kpa sous les orders de Methuot, c’est à 700 mètres plus au Sud-Est de ce dernier, au bord de l’Ea – Tam ) rồi tiến đến nơi đây xây dựng đô thị, chứng tỏ ông Mê Thuôt có sống sót nhưng ở Buôn Mê Thuột hay ở ngoài vùng thì không có thông tin vừa đủ. Theo KTS. Phạm Ngọc Cảnh là người đọc và dịch nội dung cơ bản trên 3 tấm map về Buôn Ma Thuột chấp thuận đồng ý về sự sống sót này khớp với những từ như sông Mê Kông, trại tù Mé Wall của Pháp ở C’mgar ( trại Mê Van ), và một cô gái Mé Sao là vợ của chánh sứ Sarbatier theo một bài báo, ông là người Pháp từng quản lí ở Buôn Ma Thuột trong thời kì Pháp Thuộc. Nhưng tên thật của ông Mé Thuột là gì thì chưa có tài liệu nào vật chứng đơn cử, và ông sống ở đâu. Người nổi tiếng trong tờ map về Buôn Ma Thuột 1918 là Khunjunop tên thật là Y Thu K’Nul. Các thông tin về Mê Thuột vẫn còn trong bế tắc. Để làm rõ nghĩa nên tìm kiếm và giải nghĩa tương đương của 4 từ Mé Kong – Mé Thuôt – Mé wall – Mé Sao ( 1 danh từ chỉ người 1 danh từ chỉ dòng sông lớn, 1 danh từ chỉ địa điểm trại tù, Mé Thuôt = ? ) có tương quan nhiều đến vùng hạ Lào, thuộc map Đàng Trong – Đàng Ngoài thời Trịnh Nguyễn. Tập tục của người Rhade thì phụ nữ là người giữ của cải, nhà cửa, rồi đón chồng về ở nhà phụ nữ. Phân biệt Nam và nữ là Y và H trong thời đại sau cách mạng giải phóng, nhiều năng lực Mé Thuột là một phụ nữ như người vợ Mé Sao của công sứ Sarbatier .

Ama Thuột có tên khai sinh là Y Mun H’Dơk. Y Mun H’Dơk sinh ra và lớn lên ở buôn Ky, nhưng lại được sắp đặt trong cương vị là khoa pin ea (người đứng đầu buôn) của buôn Ako Siêr, bởi vì, Y Mun H’Dơk đã được con gái của tù trưởng Ama Blơi (Y Ngut H’Dơk) mà thanh thế vang khắp vùng khi chưa có người Pháp đặt chân đến, cưới về làm chồng. Dòng họ H’Dơk của chàng ở buôn Ky cũng là chủ bến nước ở đây, nhưng luật tục không cho người con trai quyền thừa kế, nên Y Mun H’Dơk phải tuân theo luật tục của buôn làng và thế là chỉ có những người chị, em gái của chàng được thừa kế quyền đó. Thế nhưng, Y Mun H’Dơk vẫn là người mang trong mình dòng máu của dòng họ H’Dơk, giống như bố vợ và cũng là cậu của mình, khi về làm khoa pin ea cho dòng họ Niê Buôn Kmriêk của buôn Ako Siêr, thanh thế của những người đàn ông dòng họ H’Dơk trở nên lẫy lừng. Hai vợ chồng Y Mun không có con, không có người nối dõi, vì thế, họ đã nhận cháu mình là Y Thuột và H’tế thuộc dòng họ Niê Buôn Kmriêk của buôn Ako Siêr làm con nuôi, và cái tên Ama Y Thuột bắt đầu được dân làng gọi từ đây.

Bạn đang đọc: Buôn Ma Thuột – Wikipedia tiếng Việt

Những năm đầu Buôn Ma Thuột được xây dựng tại khu vực Buôn Kram, cạnh buôn Alê-A, Alê-B, ngày nay là thoải triền đồi khu vực ngõ cua đường Đinh Tiên Hoàng về nhánh suối Ea Tam. Thời kỳ Pháp đô hộ được đặt tên đô thị là Ban Mê Thuot, từ ” Ban” bao hàm một nghĩa rộng, ví như ”Ban” là đô thị các buôn, các buôn như khu khu vực nhỏ, ngang phường. Bản đồ thời kỳ 1905-1918-1930, ”Ban” và ”Buôn” được phân biệt rõ rệt qua tư liệu bản đồ lịch sử của người Pháp, qua thời Việt Nam Cộng hòa phiên âm thành Ban Mê Thuột, sau 1975 gọi thành Buôn Ma Thuột, nên nhiều người suy diễn là có vị tù trưởng ama Thuột, dẫn đến sự nhầm lẫn nghiêm trọng. Ngoài ra còn các cách gọi sai khác như Bản Mế Thuột – Bản Mế Thuật, Buôn Ma Thuộc – Buôn Ma Thuật, Ban Mê Thuộc – Ban Mê Thuật, đều là cách gọi sai lệch về thông tin của thành phố.

Từ những năm 2005, 1 số người có thói quen dùng từ BMT để nói về Buôn ma Thuột ! Càng về sau, từ bmt càng trở nên quen thuộc hơn, nói bmt là mọi người hiểu ngay đó là Buôn ma Thuột.

Bản đồ Ban Mê Thuột
thời Pháp thuộc năm 1905

Bản đồ Ban Mê Thuột
thời Pháp thuộc năm 1918
Bản đồ Ban Mê Thuột
thời Pháp thuộc năm 1930
Bản đồ Ban Mê Thuột
thời VNCH năm 1960
Nguyên xưa, nơi đây là vùng đất cư trú của người Ê Đê, với nhiều nhà dài Ê Đê nằm dọc theo suối Ea Tam, xuôi theo dòng đổ ra sông ( Sêrêpôk ). Các buôn được quản lý bởi già làng cho mỗi buôn. Những buôn làng được ghi nhận tiên phong trên địa phận thành phố Buôn Ma Thuột ngày này gồm có Buôn Kram, Buôn Alê, Buôn Păn Lăn, Buôn Kosier, Buôn Enao, Buôn Akõ Dhông, Buôn Dung .Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20, người Pháp tổ chức triển khai nhiều chuyến thám hiểm nhằm mục đích mục tiêu tiếp cận và tìm cách tìm hiểu và khám phá vùng cao nguyên phía Tây Nước Ta, quan trọng nhất với những chuyến thám hiểm của bác sĩ Alexandre Yersin và của Henri Maitre. Các chuyến thám hiểm đến vùng cao nguyên Darlac được tiếp cận theo hướng sông Mê Kông đi vào sông Sêrêpôk, tới Buôn Đôn. Nhờ những vị vua săn voi ở Buôn Đôn, người Pháp tìm được nhánh suối Eanao – EaTam, nơi những buôn làng người Ê Đê sinh sống với tỷ lệ lớn và gần nhau .

Trước năm 1905, do các thương lái miền xuôi thường xuyên nhũng nhiễu, và bóc lột cạn kiệt vật phẩm của người Thượng dẫn đến người Thượng thường tràn xuống vùng Khánh Hòa ngày nay cướp lương thực. Do vậy người Pháp quyết định thành lập trung tâm hành chính Ban – Mê – Thuôt và tỉnh DarLac ở vùng Tây Nguyên. Dẫn đến việc hình thành một trung tâm hành chính mới với tên gọi Ban Mê Thuột, với lực lượng lao động chính là người Ê Đê bản địa, trong công cuộc khai thác thuộc địa thời kỳ đầu của người Pháp ở Darlac.

Năm 1905, map quy hoạch tiên phong về Ban Mê Thuôt được ấn bản. Tư liệu này ngày này vẫn còn để so sánh. Buôn tiên phong được ghi nhận trong địa phận thành phố ngày này là buôn Kram. Cùng thời kỳ này những đồn điền được lập dựa theo sự phân bổ dân cư tự nhiên của những dân tộc bản địa nơi đây ở trên toàn tỉnh Darlac. Các thầy giáo người Huế, người Tỉnh Bình Định, những công nhân người Phú Yên, Khánh Hòa, Nha Trang được thực dân Pháp đưa lên Tây Nguyên để hướng dẫn người Ê Đê những phương thức sản xuất cơ bản, như trồng lúa, trồng cây công – nông nghiệp, khai thác gỗ rừng …Năm 1918, map thứ 2 được ấn bản. Xuất hiện ngôi làng An Nam ( làng người Trung Kỳ ) được sắp xếp bên cạnh buôn Kram tại Ban Mê Thuôt. Tư liệu hình ảnh ghi nhận đã có những ngôi trường dạy người Ê Đê những phương thức sản xuất mới. Thời kỳ này chữ quốc ngữ phiên âm theo tiếng Ê Đê được thực dân Pháp phổ cập dần trên Darlac, sử thi Đam San được ghi chép lại bởi công sứ Sabatier. Bản đồ 1918 ghi nhận thêm một buôn lớn về phía Tây Nam thành phố ngày này là buôn Alê A và Alê B .Năm 1930, ấn bản tờ map ghi nhận thành phố An Nam, thành phố của người Trung Kỳ riêng không liên quan gì đến nhau, thời nay là khu TT của thành phố, nơi tọa lạc đình Lạc Giao, chùa Sắc Tứ Khải Đoan. Và thành phố Tây của người Pháp ở phía Đông thành phố nay là khu vực đường Nguyễn Công Trứ – Đinh Tiên Hoàng – Hùng Vương và khu bảo tàng, khu vực người Êđê cũng được tách riêng không liên quan gì đến nhau không phối hợp vào khu người Trung Kỳ .Cuối thời kỳ Pháp thuộc, Bảo Đại, vị nhà vua sau cuối của Nước Ta, liên tục cùng mái ấm gia đình đến Tây Nguyên nghỉ mát. Tại Ban Mê Thuôt, những khu công trình được thiết kế xây dựng gắn với tên tuổi ông như dinh Bảo Đại, Biệt thự hồ Lăk gắn với tên người vợ ông Nam Phương Hoàng Hậu, chùa Sắc Tứ Khải Đoan gắn với Đoan Huy Hoàng Thái Hậu. Trong thời kỳ Thế chiến thứ hai, quân Nhật tiến vào Đông Dương, nắm toàn quyền trấn áp vùng đồng bằng Đông Dương dù vẫn duy trì cỗ máy của thực dân Pháp. Tuy nhiên, do thiếu thốn nhân lực, người Nhật vẫn để vùng núi xa xôi ít dân, trong đó có cả đất Tây Nguyên, gồm có cả vùng DarLac, cho người Pháp quản trị cho đến tận năm 1945, trước khi Nhật hòn đảo chính Pháp tại Đông Đương .Sau khi tái trấn áp được phần đông Đông Dương, người Pháp xây dựng Quốc gia Nước Ta, đưa Bảo Đại lên làm Quốc trưởng. Riêng vùng đất Tây Nguyên, người Pháp đặt riêng thành Hoàng triều Cương thổ mà ở đó Bảo Đại vẫn giữ vị thế của một Hoàng đế trên danh nghĩa .Với thất bại ở trận Điện Biên Phủ, người Pháp buộc phải ký kết Hiệp định Genève, 1954, chấm hết quy trình thuộc địa Đông Dương. Tân thủ tướng Quốc gia Nước Ta là Ngô Đình Diệm, với sự hậu thuẫn can đảm và mạnh mẽ của người Mỹ, công bố phế truất vị quốc trưởng bù nhìn Bảo Đại, xây dựng chính thể Nước Ta Cộng hòa trên phần chủ quyền lãnh thổ miền Nam Nước Ta, xóa bỏ Hoàng triều Cương thổ và sáp nhập vào chủ quyền lãnh thổ Nước Ta. Cơ cấu hành chính tỉnh Darlac bấy giờ được chia thành những Q., Q. Lạc Thiện, Q. Phước An, Q. Buôn Hồ, Q. Ban Mê Thuột, với thị xã là Lạc Giao ( 樂郊 ). Thời kỳ này những thị xã thị tứ trong bước đầu được đô thị hóa ở Đarlac, những phương tiện đi lại cơ giới ở Darlac tăng vọt, không riêng gì cơ giới ở phương tiện đi lại giao thông vận tải, mà những máy móc Giao hàng nông nghiệp cũng Open, những trường bay được kiến thiết xây dựng, riêng Ban Mê Thuột có đến 2 trường bay trong thời kỳ này, một trường bay cho trực thăng gọi là phi trường Lạc Giao, một trường bay cho những máy bay lớn là phi trường Phụng Dực ( phi trường này được xây từ những gói viện trợ của Mỹ cho Pháp trong trước năm 1950, nay là trường bay Buôn Ma Thuột ) cũng trong thời kỳ này tổng thống Ngô Đình Diệm cũng Open nhiều ở Ban Mê Thuột, ông ăn tết ở Ban Mê Thuột năm 1957 và đồng thời tổ chức triển khai tiệc tùng kinh tế tài chính khi ông ăn tết ở đây .Tết Mậu Thân năm 1968 lưu lại những cuộc cuộc chiến tranh về cách mạng, quyền hạn, dân chủ trong sản xuất, cho người nông dân – công nhân, Ban Mê Thuột cũng chính thức nằm trong những vùng chiến sự. Cuộc chiến lê dài đến ngày 10 tháng 3 năm 1975, Quân Giải Phóng Miền Nam chính thức kết thúc đại chiến tại Ban Mê Thuột, trong chiến dịch Hồ Chí Minh, giải phóng quốc gia, vượt mặt Quân lực Nước Ta Cộng hòa .Sau năm 1975, thị xã đổi tên thành Buôn Ma Thuột, gồm 8 phường : Tân An, Tân Lập, Tân Thành, Tân Tiến, Thắng Lợi, Thành Công, Thống Nhất, Tự Do và 16 xã : Buôn Trấp, Cư ÊBur, Cư Jút, Cư Suê, Ea Bông, Ea Kao, Ea Nuôl, Ea Tam, Ea Tiêu, Ea Tu, Hòa Đông, Hòa Khánh, Hòa Phú, Hòa Thắng, Hòa Thuận, Hòa Xuân .Năm 1977, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh phát hành những quyết định hành động kiểm soát và điều chỉnh lại địa giới hành chính 1 số ít phường, xã như sau :

• Sáp nhập hai phường Tự Do và Tân An thành phường Tự An
• Chia xã Buôn Trấp thành 4 xã Buôn Trấp, Ea Bông, Ea Na và Quảng Điền
• Chuyển xã Cư Suê về huyện Krông Búk quản lý.

Ngày 23 tháng 10 năm 1978, xây dựng xã Cuôr Knia tại vùng kinh tế mới Cuôr Knia. [ 5 ]Ngày 19 tháng 9 năm 1981, Hội đồng Bộ trưởng phát hành Quyết định 75 – HĐBT [ 6 ]. Theo đó, tách 5 xã : Buôn Trấp, Ea Bông, Ea Na, Quảng Điền, Ea Tiêu để xây dựng huyện Krông Ana .Ngày 26 tháng 1 năm 1989, chia xã Cư Jút thành 3 xã : Nam Dong, Ea Pô và Ea T’Ling .Ngày 14 tháng 9 năm 1989, chia xã Ea T’Ling thành 3 xã : Ea T’Ling, Tâm Thắng và Trúc Sơn .Ngày 19 tháng 6 năm 1990, Hội đồng Bộ trưởng phát hành Quyết định 227 – HĐBT [ 7 ]. Theo đó, tách 5 xã : Ea T’Ling, Tâm Thắng, Trúc Sơn, Ea Pô, Nam Dong thuộc thị xã Buôn Ma Thuột ( gồm 36.400 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên và 18.379 người ) và 35.100 ha diện tích quy hoạnh tự nhiên ( hàng loạt là đất lâm nghiệp ) của xã Đắk Lao, huyện Đắk Mil để xây dựng huyện Cư Jút .Sau khi kiểm soát và điều chỉnh địa giới hành chính, thị xã Buôn Ma Thuột còn lại 7 phường : Tân Lập, Tân Thành, Tân Tiến, Thắng Lợi, Thành Công, Thống Nhất, Tự An và 12 xã : Cư Êbur, Cuôr Knia, Ea Kao, Ea Nuôl, Ea Tam, Ea Tu, Hòa Đông, Hòa Khánh, Hòa Phú, Hòa Thắng, Hòa Thuận, Hòa Xuân .Ngày 29 tháng 8 năm 1994, xây dựng xã Ea Bar trên cơ sở tách một phần diện tích quy hoạnh và dân số của những xã Cuôr Knia và Cư ÊBur .Cuối năm 1994, thị xã Buôn Ma Thuột có 7 phường : Tân Lập, Tân Thành, Tân Tiến, Thắng Lợi, Thành Công, Thống Nhất, Tự An và 13 xã : Cư Êbur, Cuôr Knia, Ea Bar, Ea Kao, Ea Nuôl, Ea Tam, Ea Tu, Hòa Đông, Hòa Khánh, Hòa Phú, Hòa Thắng, Hòa Thuận, Hòa Xuân .Ngày 21 tháng 1 năm 1995, nhà nước phát hành Nghị định 08 / CP [ 1 ]. Theo đó :

• Chuyển thị xã Buôn Ma Thuột thành thành phố Buôn Ma Thuột
• Chuyển xã Ea Tam thành phường Ea Tam
• Thành lập phường Khánh Xuân trên cơ sở tách một phần diện tích và dân số của các xã Hòa Khánh và Hòa Xuân
• Chuyển 3 xã: Cuôr Knia, Ea Nuôl và Ea Bar về huyện Ea Súp quản lý (nay 3 xã này thuộc huyện Buôn Đôn)
• Chuyển 3 xã: Hòa Phú, Hòa Xuân và Hòa Khánh về huyện Cư Jút quản lý
• Chuyển xã Hòa Đông về huyện Krông Pắc quản lý.
• Thành phố Buôn Ma Thuột có 9 phường: Ea Tam, Khánh Xuân, Tân Lập, Tân Thành, Tân Tiến, Thắng Lợi, Thành Công, Thống Nhất, Tự An và 5 xã: Cư Êbur, Ea Kao, Ea Tu, Hòa Thắng, Hòa Thuận.

Ngày 18 tháng 11 năm 1996, nhà nước phát hành Nghị định 71 – CP [ 8 ]. Theo đó :

• Chia phường Tân Lập thành 3 phường: Tân Lập, Tân Hòa và Tân An
• Chia phường Thắng Lợi thành 2 phường: Thắng Lợi và Tân Lợi
• Chia phường Thống Nhất thành 2 phường: Thống Nhất và Thành Nhất.

Ngày 26 tháng 11 năm 2003, Quốc hội phát hành Nghị quyết 22/2003 / QH11 chia tỉnh Đắk Lắk thành hai tỉnh Đắk Lắk và Đắk Nông [ 9 ], thành phố Buôn Ma Thuột ( tỉnh lỵ ) của tỉnh Đăk Lăk, gồm có 13 phường : Ea Tam, Khánh Xuân, Tân An, Tân Hòa, Tân Lập, Tân Lợi, Tân Thành, Tân Tiến, Thắng Lợi, Thành Công, Thành Nhất, Thống Nhất, Tự An và 5 xã : Cư Êbur, Ea Kao, Ea Tu, Hòa Thắng, Hòa Thuận .Ngày 2 tháng 1 năm 2004, nhà nước phát hành Nghị định 04/2004 / NĐ-CP [ 10 ]. Theo đó, sáp nhập 3 xã : Hòa Phú, Hòa Khánh và Hòa Xuân thuộc huyện Cư Jút ( sau khi chuyển huyện Cư Jút về tỉnh Đắk Nông mới xây dựng ) trở lại thành phố Buôn Ma Thuột .Thành phố Buôn Ma Thuột có 13 phường và 8 xã thường trực như lúc bấy giờ .Ngày 28 tháng 2 năm 2005, Thủ tướng nhà nước phát hành Quyết định 38/2005 / QĐ-TTg công nhận thành phố Buôn Ma Thuột là đô thị loại II. [ 11 ]Ngày 9 tháng 2 năm 2010, Thủ tướng nhà nước phát hành Quyết định 228 / QĐ-TTg công nhận thành phố Buôn Ma Thuột là đô thị loại I. [ 2 ]
Thành phố Buôn Ma Thuột nằm ở khu vực TT của Tây Nguyên, độ cao trung bình 500 m, cách TP.HN khoảng chừng 1300 km, cách Thành phố Hồ Chí Minh 350 km, cách TP. Đà Nẵng khoảng chừng 647 km, có vị trí địa lý :

Thành phố Buôn Ma Thuột có diện tích 377,18 km², dân số năm 2019 là 375.590 người[3], mật độ dân số đạt 996 người/km².

Xem thêm: Sửa điện lạnh tại Thành phố Hồ Chí Minh ở đâu tốt nhất?

Dữ liệu khí hậu của Buôn Ma Thuột
Tháng	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	Năm
Cao kỉ lục °C (°F)	34.1	36.6	37.6	39.4	37.0	35.1	32.9	32.5	32.7	33.1	32.6	32.4	39,4
Trung bình cao °C (°F)	27.8	30.3	32.8	33.6	32.0	29.9	29.4	29.0	29.1	28.6	27.4	26.4	29,7
Trung bình ngày, °C (°F)	20.9	22.4	24.5	26.0	25.6	24.7	24.2	24.0	23.8	23.4	22.3	21.0	23,6
Trung bình thấp, °C (°F)	17.6	18.4	19.7	21.5	22.0	21.8	21.3	21.3	21.1	20.5	19.4	18.1	20,2
Thấp kỉ lục, °C (°F)	9.1	12.0	12.3	16.7	14.4	17.9	18.4	14.4	13.4	14.9	10.7	7.4	7,4
Giáng thủy mm (inch)	5 (0.2)	5 (0.2)	19 (0.75)	86 (3.39)	237 (9.33)	248 (9.76)	255 (10.04)	310 (12.2)	288 (11.34)	222 (8.74)	96 (3.78)	25 (0.98)	1.796 (70,71)
% độ ẩm	77.5	73.8	71.1	72.4	80.3	84.9	86.6	87.7	88.5	87.0	84.6	82.0	81,4
Số ngày giáng thủy TB	1.1	1.0	3.2	8.3	19.5	22.4	24.6	25.3	24.2	17.7	11.0	5.6	163,7
Số giờ nắng trung bình hàng tháng	250	247	273	252	225	183	181	162	155	167	173	194	2.460
Nguồn: Vietnam Institute for Building Science and Technology[12]

1.Cư Êbur 2.Tân Lợi 3.Tân An 4.Ea Tu 5.Hòa Thuận 6.Thành Nhất 7.Thành Công 8.Thắng Lợi 9.Thống Nhất 10.Tân Tiến 11.Tân Thành 12.Tự An 13.Tân Lập 14.Tân Hòa 15.Khánh Xuân 16.Ea Tam 17.Hòa Thắng 18.Hòa Xuân 19.Hòa Phú 20.Hòa Khánh 21.Ea Kao
Thành phố Buôn Ma Thuột có 21 đơn vị chức năng hành chính cấp xã thường trực, gồm có 13 phường : Ea Tam, Khánh Xuân, Tân An, Tân Hòa, Tân Lập, Tân Lợi, Tân Thành, Tân Tiến, Thắng Lợi, Thành Công, Thành Nhất, Thống Nhất, Tự An và 8 xã : Cư Êbur, Ea Kao, Ea Tu, Hòa Khánh, Hòa Phú, Hòa Thắng, Hòa Thuận, Hòa Xuân .Đặc biệt có 7 buôn ( làng ) nội thành của thành phố với gần chục nghìn người Êđê, họ vẫn giữ kiến trúc nhà ở và lối sản xuất riêng ngay trong lòng thành phố .Kết quả phân định 3 khu vực của thành phố Buôn Ma Thuột theo quyết định hành động số 03/2009 / QĐ-UBND của Ủy Ban Nhân Dân Tỉnh Đắk Lắk ngày 13/01/2009 như sau :

• Khu trung tâm, gồm 8 phường: Tân Tiến, Thắng Lợi, Thống Nhất, Thành Công, Tân Lợi, Tự An, Tân Lập, Tân Thành.
• Khu cận trung tâm, gồm 4 phường:Tân Hòa, Thành Nhất, Ea Tam, Tân An;
• Khu ven nội, gồm 9 phường, xã: Khánh Xuân, Cư Êbur, Hòa Thắng, Hòa Khánh, Hòa Thuận, Ea Tu, Ea Kao, Hòa Phú, Hòa Xuân.

Những Nội Dung Chính Bài Viết

• Kinh tế – xã hội[sửa|sửa mã nguồn]
  • Thủ phủ cafe[sửa|sửa mã nguồn]
  • Danh sách những Học viện trường Đại học – Cao đẳng tại Buôn Ma Thuột[sửa|sửa mã nguồn]
• Văn hóa – du lịch[sửa|sửa mã nguồn]
  • Kho tàng văn hóa truyền thống phi vật thể Tây Nguyên[sửa|sửa mã nguồn]
  • Lễ hội Cà phê[sửa|sửa mã nguồn]
  • Ngã 6 Ban Mê[sửa|sửa mã nguồn]
  • Cây Kơnia còn sót lại[sửa|sửa mã nguồn]
  • Buôn AKô Đhông[sửa|sửa mã nguồn]
  • Danh lam thắng cảnh[sửa|sửa mã nguồn]
  • Đường hàng không[sửa|sửa mã nguồn]
  • Tên đường phố Buôn Ma Thuột trước 1975[sửa|sửa mã nguồn]

Kinh tế – xã hội[sửa|sửa mã nguồn]

Thủ phủ cafe[sửa|sửa mã nguồn]

Tuy cây cafe đã được gia nhập vào Nước Ta từ rất sớm ( 1870 ) nhưng được trồng đại trà phổ thông ở Đắk Lắk chỉ từ những năm sau 1930 trong những đồn điền của những nhà tư bản Pháp như CADA, … nhưng do vùng đất đất đỏ bazan này đặc biệt quan trọng tương thích với việc canh tác cafe nên việc tăng trưởng diện tích quy hoạnh trồng ở đây đã tăng lên ; hiện tại, theo số liệu thống kê, Đắk Lắk có đến hơn 175.000 ha cafe ( thực tiễn có đến trên 200.000 ha vì một số ít diện tích quy hoạnh không được tính do không trong quy hoạch ). Đắk Lắk cũng chính là nơi được xem là nơi có hiệu suất cafe thu hoạch cao nhất quốc tế và góp thêm phần chính trong việc đưa sản lượng cafe Nước Ta lên vị trí số 2 ( riêng cafe robusta chiếm vị trí số 1 ) của những vương quốc xuất khẩu cafe. Ở Đắk Lắk gần như huyện nào cũng có trồng cafe, nhưng cafe Buôn Ma Thuột vẫn luôn được nhìn nhận là có chất lượng cao nhất và có mùi vị đặc trưng nhất, chính vì thế tên thương hiệu Cà phê Buôn Ma Thuột được quốc tế biết đến và địa điểm Buôn Ma Thuột được nhiều người ví như ” thủ phủ cafe ” .
Ban Mê Thuột năm 1969
Ban Mê Thuột năm 1969
Chợ Ban Mê Thuột năm 1969
Sân vận động
Ban Mê Thuột năm 1969
Chợ Buôn Ma Thuột năm 2016
Sân vận động
Buôn Ma Thuột năm 2016
Buôn Ma Thuột đạt chuẩn một thị xã từ năm 1960 và công bố trên tư liệu map của lính Mĩ, hơn ba chục con đường nhựa tại khu Ngã 6 TT được ghi chụp lại không ảnh trong những năm 1969 .Chợ được xếp loại chợ TW trong thời Nước Ta Cộng hòa, công nghiệp chưa có, ngành nông nghiệp với những cây công nghiệp, như cao su đặc, cafe đã tăng trưởng bùng cháy rực rỡ và xuất khẩu đi những thị trường quốc tế từ những năm 1932 .Nay Buôn Ma Thuột đã trở thành thành phố năng động và tăng trưởng nhanh nhất Tây Nguyên, năm 2010 trở thành đô thị loại 1 thường trực tỉnh. Buôn Ma Thuột được chính phủ nước nhà công nhận là thành phố có quy hoạch tương đối tốt trong một thời hạn ngắn. [ 13 ]Cùng với thành phố TP Bắc Ninh, Đà Lạt, Hòa Bình, Huế, Thái Nguyên, Sơn La, Vinh, Việt Trì, TP. Hà Nội, Buôn Ma Thuột đã được chọn là 10 đô thị sạch trên cả nước và được tuyên dương trong lễ kỷ niệm Ngày đô thị Nước Ta ( 8/11/2009 ). [ 14 ]

• Tốc độ tăng trưởng hàng năm bình quân: 13.5% (2018)
• Tổng thu ngân sách nhà nước: gần 2.500 tỷ đồng, trong đó thu ngân sách theo phân cấp: 1.502 tỷ đồng
• Tổng chi ngân sách nhà nước: gần 1.183 tỷ đồng
• Huy động tổng vốn đầu tư toàn xã hội: 9.086 tỷ đồng
• Giá trị sản xuất công nghiệp – TTCN: 9.109 tỷ đồng
• Thu nhập bình quân đầu người: 78 triệu /người/năm.
• Tổng mức bán lẻ hàng hóa doanh thu dịch vụ: 37.191 tỷ đồng
• Tỷ trọng các ngành: 44.87% công nghiệp-xây dựng, 49.81% thương mại-dịch vụ, 5.32% nông-lâm nghiệp.
• Giao thông: 98% đường nội thành được nhựa hóa, là đầu mối giao thông cấp vùng và quốc gia.
• Tỷ lệ hộ nghèo: 0.85%
• Tỷ lệ cây xanh đô thị: 8.88 m²/người
• Cấp điện: 100% đường phố chính và 80% đường hẻm đã được chiếu sáng
• Cấp-thoát nước: 80% dân số được dùng nước sạch với định mức 137 lít/người/ngày. Ngoài ra Buôn Ma Thuột có hệ thống xử lý nước thải do chính phủ Đan Mạch tài trợ được đánh giá tiên tiến nhất Việt Nam hiện nay mà chưa có thành phố nào ở Việt Nam đạt được.
• Văn hóa-giáo dục: đã có 21/21 xã, phường hoàn thành phổ cập trung học cơ sở. Bình quân cứ 2,5 người thì có một người đi học.Năm 2015 ngành giáo dục của thành phố tiếp tục được đầu tư một cách toàn diện cả về cơ sở vật chất và nguồn lực con người. 100% các trường học trên địa bàn được xây dựng kiên cố khang trang, gần 100 % số giáo viên có trình độ đạt chuẩn trong đó có 56% giáo viên có trình độ trên chuẩn. Chất lượng giáo dục toàn diện không ngừng được nâng lên.Tuy nhiên bạo lực học đường với nam và nữ sinh vẫn xảy ra, tỉ lệ bạo lực ở nữ sinh có xu hướng tăng mạnh. Toàn thành phố có 59 trường được công nhận chuẩn Quốc gia.
• Y tế: 21/21 Xã, Phường đều đã có y, bác sĩ túc trực.
• Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên: 1,3%.

Trên địa phận thành phố có nhiều mạng lưới hệ thống ẩm thực ăn uống và TT thương mại lớn đến từ nhiều nơi khác nhau như Vincom, MM Mega, Go, Nguyễn Kim, Coopmart … phân phối như cầu shopping của dân cư .Hiện nay thành phố đang tiến hành kiến thiết xây dựng khu đô thị Bắc Tân Lợi nằm trên địa phận phường Tân Lợi .

Danh sách những Học viện trường Đại học – Cao đẳng tại Buôn Ma Thuột[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1994, Trường Trung học phổ thông chuyên Nguyễn Du, Đắk Lắk được xây dựng. Đây là một trong những ngôi trường chuyên tiên phong ở khu vực Tây Nguyên. Sau 25 năm thiết kế xây dựng và tăng trưởng, trường đã đạt nhiều thành tích nổi trội như : 4 năm liền đứng vị trí số 1 khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ và Tây Nguyên trong kì thi Học sinh giỏi Quốc gia, luôn giữ được vị trí cao trong những cuộc thi Olympic 30/4, Olympic 10/3 ( thuộc tỉnh nhà ), Olympic chuyên Khoa học tự nhiên, Học sinh giỏi Quốc Gia, quốc tế và khu vực. Huân chương lao động hạng Nhì 3 lần, đạt Huân chương lao động hạng Nhất vào năm 2022, … Đóng vai trò quan trọng, đào tạo và giảng dạy học viên năng khiếu sở trường, góp thêm phần vào công cuộc Công nghiệp hóa, hiện đại hóa của khu vực Tây Nguyên, cũng như chất lượng huấn luyện và đào tạo mũi nhọn của tỉnh nhà nói riêng và khu vực Tây Nguyên nói chung .

Văn hóa – du lịch[sửa|sửa mã nguồn]

Kho tàng văn hóa truyền thống phi vật thể Tây Nguyên[sửa|sửa mã nguồn]

Nhà thờ chính tòa
Giáo phận Ban Mê Thuột
Chùa Khải Đoan
Không gian văn hóa truyền thống cồng chiêng Tây Nguyên được bộc lộ qua ngôn từ, phong thái diễn tấu, … riêng không liên quan gì đến nhau và độc lạ, chính cho nên vì thế đã được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu và Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của quả đât .Loại hình văn học dân gian truyền miệng cũng là di sản văn hóa truyền thống phi vật thể phong phú và đa dạng của những dân tộc bản địa Tây Nguyên, trong đó sử thi Đam San .Tượng gỗ dân gian Tây Nguyên, đa phần là tượng nhà mồ một yếu tố không hề thiếu trong đời sống tâm linh của người Ê Đê. Dù mang nhiều hình dáng nhưng chúng gặp nhau ở một điểm là đều lấy cảm hứng từ đời sống hoạt động và sinh hoạt, lao động sản xuất và đời sống tâm linh gắn với phong tục tập quán của mỗi tộc người .Ngoài những giá trị tiêu biểu vượt trội nêu trên, Tây Nguyên còn có kho tàng di sản văn hóa truyền thống phi vật thể khác, đó là kiến trúc nhà dài truyền thống cuội nguồn … của những dân tộc bản địa Bắc Tây Nguyên, kiến trúc nhà dài của dân tộc bản địa Êđê ; nghề dệt và phục trang. Đồng bào Tây Nguyên có nhiều hình thức tiệc tùng tương quan đến chu kỳ luân hồi canh tác nương rẫy ; lễ nghi vòng đời người ; tiệc tùng hội đồng, …

Lễ hội Cà phê[sửa|sửa mã nguồn]

Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột, hay Buôn Ma Thuột cafe Festival, là một liên hoan được tổ chức triển khai định kỳ 2 năm 1 lần ở thành phố Buôn Ma Thuột của tỉnh Đắk Lắk, đây là một tiệc tùng lớn ở Tây Nguyên [ 15 ]. Nhằm tôn vinh cây cafe, loài cây chiếm vị trí duy nhất trong cơ cấu tổ chức cây xanh ở đây và chiếm đến 60 % sản lượng cafe của Nước Ta, loài cây đã đem lại sự ấm no, phong phú cho mảnh đất vùng cao này. Lễ hội mới chỉ khởi đầu được tổ chức triển khai từ năm 2005 trong chương trình tiếp thị hình ảnh Thủ phủ cafe Buôn Ma Thuột. Bên cạnh những hoạt động giải trí trao đổi về, tiến trình, những thức, sản xuất, chế biến cafe. Các hoạt động giải trí văn hóa truyền thống, thể dục thể thao diễn ra sôi sục. Hình thức thanh toán giao dịch trực tuyến với thị trường quốc tế .

Ngã 6 Ban Mê[sửa|sửa mã nguồn]

Ngã sáu Buôn Ma Thuột nhìn từ trên cao
Ngã 6 Ban Mê là TT thành phố Buôn Ma Thuột. Ở đây có Tượng đài thắng lợi Buôn Ma Thuột được coi như hình tượng của thành phố .Trước đây, khi mới giải phóng nơi đây chỉ là một vòng xoay với một cột đèn ba ngọn. Sau này một tượng đài được dựng lên với điểm nhấn chính chiếc xe tăng bằng sắt thép đã mở màn trận đánh vào Buôn Ma Thuột. Đến những năm cuối thế kỷ trước thì tượng đài thắng lợi đã được thiết kế xây dựng hoàng tráng như lúc bấy giờ. Nơi đây từng có một chiếc xe tăng T-34 của Nga nhưng nó được đưa vào kho lưu trữ bảo tàng năm 1997 và sửa chữa thay thế vào đó là một chiếc xe quy mô .

Cây Kơnia còn sót lại[sửa|sửa mã nguồn]

Một cây Kơ Nia vẫn còn sót lại, hiện đang được chăm sóc và lưu giữ tại Trung tâm Văn hoá tỉnh Đắk Lắk, cách Ngã 6 vài trăm mét

Cây Kơnia, hay còn gọi là Cốc, là một loài cây thân gỗ lớn, cao 15–30 m, đường kính 40–60 cm, tên khoa học là Irvingia malayana, thuộc họ Irvingiaceae. Loài cây này mang ý nghĩa tâm linh rất lớn đối với người đồng bào dân tộc thiểu số, họ coi chúng là nơi trú ngụ của thần thánh, của vong linh những người đã khuất, rất ít khi họ đụng chạm đến chúng, chặt phá chúng; vì vậy trên nương rẫy của đồng bào thường có các cây Kơ nia cổ thụ được sử dụng như cây che mát mỗi lúc nghỉ giải lao, nghỉ trưa. Do bài hát Bóng cây Kơ-nia nổi tiếng vì vậy du khách khi đến Buôn Ma Thuột luôn muốn tìm xem tận mắt cây Kơ Nia. Ở trung tâm thành phố Buôn Ma Thuột có một cây Kơ nia cổ thụ nằm trong khuôn viên sân sau nhà văn hóa trung tâm tỉnh, cách ngã 6 Ban Mê vài trăm mét.

Buôn AKô Đhông[sửa|sửa mã nguồn]

Buôn AKô Đhông hay Buôn Cô Thôn, làng Ma Rin là một buôn làng người Ê Đê ở thành phố Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk. AKô Đhông theo tiếng Ê Đê có nghĩa là buôn đầu nguồn vì nó ở đầu nguồn một con suối lớn ở Buôn Ma Thuột là suối Ea Nuôl. Ở đây nguồn suối bắt đầu cũng chính là bến nước cũ của buôn, một bến nước rất đẹp nhưng hiện tại không còn được sử dụng do bị ô nhiễm vì ở ngay trung tâm thành phố.

Buôn nằm ở cuối đường Trần Nhật Duật – thành phố Buôn Ma Thuột. Đây là một buôn được quy hoạch rất đẹp và giữ được nhiều giá trị truyền thống cuội nguồn, hiện tại là một điểm du lịch mê hoặc của thành phố. Nằm trong quy hoạch khu tọa lạc lịch sử dân tộc của Buôn Ma Thuột .

Danh lam thắng cảnh[sửa|sửa mã nguồn]

Biệt điện Bảo Đại
ở Buôn Ma Thuột
Do Buôn Ma Thuột là nơi tiên phong người Kinh lưu lạc đến lập nghiệp để kiến thiết xây dựng Đăk Lăk thời điểm ngày hôm nay nên ở đây tập trung chuyên sâu hầu hết những di tích lịch sử có ý nghĩa lịch sử dân tộc của Đăk Lăk như :
Đặc biệt, thành phố Buôn Ma Thuột có 05 di tích lịch sử lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống được công nhận cấp vương quốc và cấp tỉnh, trong đó có 04 di tích lịch sử cấp vương quốc, gồm : Nhà đày Buôn Ma Thuột, Đình Lạc Giao, Biệt Điện Bảo Đại số 04 Nguyễn Du, Bia tưởng niệm 100 chiến sỹ Nam tiến và 01 di tích lịch sử cấp tỉnh là di tích lịch sử Tượng đài Mậu thân 1968. Đây là những chứng tích hào hùng của truyền thống cuội nguồn lịch sử vẻ vang lập nước, giữ nước của những dân tộc bản địa tỉnh Đắk Lắk nói chung và thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng. Các di tích lịch sử văn hóa truyền thống lịch sử dân tộc của thành phố Buôn Ma Thuột đều có giá trị Giao hàng du lịch cao. Những di tích lịch sử lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống nêu trên, tuy chưa phải là toàn bộ, tuy nhiên cũng đủ để chứng tỏ rằng, giá trị nhân văn được bộc lộ đậm nét qua những di tích lịch sử lịch sử vẻ vang, văn hóa truyền thống và hoàn toàn có thể khai thác một cách có hiệu suất cao trong việc ship hàng du lịch của thành phố Buôn Ma Thuột [ 16 ] .Du khách cũng hoàn toàn có thể đến với làng văn hóa truyền thống buôn AKô Đhông, ngắm cây Kơ nia cổ thụ giữa lòng thành phố sát Ngã 6 Ban Mê, chiêm ngưỡng và thưởng thức mùi vị cafe Ban Mê, …Với vị trí TT và giao thông vận tải thuận tiện Buôn Ma Thuột cũng chính là TT du lịch lớn nhất của Đăk Lăk nối những điểm du lịch quan trọng trong tỉnh như Bản Đôn, Hồ Lắk, cụm thác Đray Sáp … Về cơ bản dịch vụ du lịch còn yếu kém và hạn chế, bên cạnh đó rừng bị tàn phá ồ ạt, phá vỡ cảnh sắc chung .
Bến xe khách phía Nam thành phố Buôn Ma Thuột về đêm.

Đường hàng không[sửa|sửa mã nguồn]

Sân bay Buôn Ma Thuột ( mã trường bay IATA : BMV, mã trường bay ICAO : VVBM ) là một trường bay hỗn hợp dân sự và quân sự chiến lược tại thành phố Buôn Ma Thuột. Trước năm 1975, trường bay này vốn là trường bay quân sự chiến lược Hòa Bình hay còn gọi là Phi trường Phụng Dực do VNAF quản trị. [ 17 ] Sân bay có đường sân bay dài 3.000 m, rộng 45 m hoàn toàn có thể tiếp đón những máy bay tầm ngắn như ATR72, F70, tầm trung như A320, A321, B767 và có đèn chiếu sáng ship hàng bay đêm, trong khi đó hiệu suất phong cách thiết kế nhà ga 1.900.000 lượt hành khách / năm. Đến năm 2030 Giao hàng 3.000.000 hành khách / năm. Các tuyến bay gồm có :
Với tổng mức góp vốn đầu tư khoảng chừng 1.200 tỷ đồng, nhà ga hành khách Cảng hàng không Buôn Ma Thuột chính thức được khánh thành 24/12/2012. Nhà ga mới có hiệu suất cung ứng đến năm 2020 là 1,9 triệu hành khách / năm. Cảng hàng không Buôn Ma Thuột nằm tại địa phận Thôn 8 xã Hòa Thắng, TP. Buôn Ma Thuột ( tỉnh Đắk Lắk ) – là một trong 8 cảng hàng không quốc tế địa phương thường trực Tổng công ty Cảng hàng không miền Nam. Việc lan rộng ra tăng cấp cảng hàng không quốc tế Buôn Ma Thuột là dự án Bất Động Sản thiết yếu góp thêm phần thôi thúc tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội, bảo vệ bảo mật an ninh quốc phòng khu vực Tây Nguyên. Theo như Quy hoạch chung thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk – tầm nhìn đến năm 2025, Cảng Hàng không Buôn Ma Thuột sẽ được tăng cấp lên Cảng Hàng không quốc tế, tăng cường tăng trưởng tỉnh Đắk Lắk nói riêng và khu vực Tây Nguyên nói chung .
Dự án tuyến đường tàu Tuy Hòa – Buôn Ma Thuột đã được Xí nghiệp Tư vấn phong cách thiết kế khu công trình giao thông vận tải sắt bộ thuộc Công ty Tư vấn phong cách thiết kế giao thông vận tải vận tải đường bộ phía Nam thiết kế xây dựng hoàn hảo. Toàn tuyến đường tàu có chiều dài 160 km, đi qua 8 ga, xuất phát từ ga Phú Hiệp và điểm cuối là ga Buôn Ma Thuột. Nhưng so với nền khoa học và kinh tế tài chính, cùng quản trị nước nhà thì đây chỉ là viễn cảnh xu thế đề ra không biết khi nào mới thành hiện thực ( đã có chủ trương tạm hoãn, đưa ra khỏi quy hoạch ) .Theo quy hoạch, Buôn Ma Thuột là TT của mạng lưới hệ thống đường tàu Tây nguyên trong tương lai [ 18 ] ; ga đầu mối nối những tuyến đi Gia Lai, Kon Tum, Đắk Nông và Lâm Đồng, ship hàng đắc lực cho công cuộc tăng trưởng kinh tế tài chính và quốc phòng khu vực Tây nguyên to lớn .

Tên đường phố Buôn Ma Thuột trước 1975[sửa|sửa mã nguồn]

Ngoài việc thay đổi tên cho một số tuyến đường và các tên đường cũ bao gồm: Hàm Nghi, Lê Lợi, Phan Đình Phùng, Nguyễn Du, Cao Thắng, Nguyễn Tri Phương, Tôn Thất Thuyết và Nguyễn Thái Học vẫn được sử dụng để đặt tên cho các tuyến đường nhỏ và vừa ở các phường ở thành phố Buôn Ma Thuột.

Xem thêm: Sửa điện lạnh tại Hưng Yên ở đâu tốt nhất hiện nay?

Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Hỏi Đáp