Bắc Ninh – Wikipedia tiếng Việt
Bắc Ninh là một tỉnh ở Việt Nam. Đây là tỉnh có diện tích nhỏ nhất cả nước, với vị trí nằm trong Vùng thủ đô Hà Nội, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng. Bắc Ninh là trung tâm của xứ Kinh Bắc xưa, với 44 làng quan họ cổ, là cái nôi của Dân ca Quan họ được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại sau nhã nhạc cung đình Huế, không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên và cùng đợt với ca trù. Tỉnh cũng nằm trong Vùng kinh tế trọng điểm Bắc bộ, Việt Nam.
Năm 2022, Bắc Ninh là đơn vị chức năng hành chính Nước Ta đông thứ 22 về số dân số, với 2 thành phố, 2 thị xã và 4 huyện tổng số 1.488.250 người, xếp thứ tám về Tổng sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ ba về GRDP trung bình đầu người. [ 4 ], GRDP đạt 248.376 tỉ Đồng ( tương ứng hơn 10,8 tỉ USD ), GRDP trung bình đầu người đạt 7.250 USD ( tương ứng với 167 triệu đồng ), vận tốc tăng trưởng GRDP 2022 đạt 7,39 %. [ 5 ]
Vị trí và chủ quyền lãnh thổ[sửa|sửa mã nguồn]
Vị trí và chủ quyền lãnh thổ[sửa|sửa mã nguồn]
Bắc Ninh tiếp giáp với vùng trung du Bắc bộ tại tỉnh Bắc Giang. Thành phố Bắc Ninh nằm cách trung tâm Thành phố TP.HN 30 km về phía đông bắc, có vị trí địa lý :
Bạn đang đọc: Bắc Ninh – Wikipedia tiếng Việt
Các điểm cực của tỉnh Bắc Ninh :[sửa|sửa mã nguồn]
- Điểm cực Tây tại: thôn Diên Lộc, xã Hòa Tiến, huyện Yên Phong
- Điểm cực Đông tại: thôn Cáp, xã Trung Kênh, huyện Lương Tài
- Điểm cực Bắc tại: thôn Phù Yên, xã Dũng Liệt, huyện Yên Phong
- Điểm cực Nam tại: thôn Ngọc Quan (hoặc làng Sen), xã Lâm Thao, huyện Lương Tài.
Trong quy hoạch kiến thiết xây dựng, tỉnh này thuộc vùng Thủ đô. Ngoài ra, Bắc Ninh còn nằm trên 2 hiên chạy kinh tế tài chính .
Bắc Ninh là tỉnh với dân ca quan họ. Bắc Ninh là TT xứ Kinh Bắc cổ xưa. Hiện nay trên địa phận tỉnh Bắc Ninh có khoảng chừng 41 tiệc tùng đáng chú ý quan tâm trong năm được duy trì. Trong đó có những liên hoan lớn như : hội chùa Dâu, Hội Lim, hội Đền Đô ( Đền Lý Bát Đế – thờ 8 vị vua nhà Lý ), hội đền Bà Chúa Kho [ 6 ]. Bắc Ninh được biết đến là vùng đất với nghề tơ tằm, gốm sứ, đúc đồng, khắc gỗ, làm giấy, tranh vẽ dân gian … điển hình nổi bật là những làn điệu dân ca quan họ [ 7 ] [ 8 ] [ 9 ] .
Điều kiện tự nhiên[sửa|sửa mã nguồn]
Địa hình của tỉnh không trọn vẹn là đồng bằng mà xen kẽ là những đồi thấp có hướng dốc hầu hết từ Bắc xuống Nam và từ Tây sang Đông, được biểu lộ qua những dòng chảy mặt phẳng đổ về sông Đuống và sông Tỉnh Thái Bình. Vùng đồng bằng thường có độ cao phổ cập từ 3-7 m, địa hình trung du ( thị xã Quế Võ và huyện Tiên Du ) có 1 số ít dải đồi thấp độ cao không quá 200 m. Diện tích đồi núi chiếm tỷ suất nhỏ ( chiếm 0,53 % ) so với tổng diện tích quy hoạnh, đa phần ở Quế Võ và Tiên Du .
Bắc Ninh có mạng lưới sông ngòi khá xum xê, tỷ lệ lưới sông khá cao, trung bình 1,0 – 1,2 km / km², có 3 sông lớn chảy qua gồm sông Đuống, sông Cầu và sông Tỉnh Thái Bình .
- Sông Đuống có chiều dài 42 km nằm trên đất Bắc Ninh, tổng lượng nước bình quân 31,6 tỷ m3. Mực nước cao nhất tại bến Hồ tháng 8/1945 là 9,64m, cao hơn so với mặt ruộng là 3 – 4 m. Sông Đuống có hàm lượng phù sa cao, vào mùa mưa trung bình cứ 1 m3 nước có 2,8 kg phù sa.
- Sông Cầu có chiều dài sông Cầu là 290 km với đoạn hữu ngạn chảy qua tỉnh Bắc Ninh dài 70 km, lưu lượng nước hàng năm khoảng 5 tỷ m3. Sông Cầu có mực nước trong mùa lũ cao từ 3 – 6 m, cao nhất là 8 m, trên mặt ruộng 1 – 2 m, trong mùa cạn mức nước sông lại xuống quá thấp (0,5 – 0,8 m).
- Sông Thái Bình thuộc vào loại sông lớn của miền Bắc có chiều dài 385 km, đoạn chảy qua tỉnh Bắc Ninh dài 17 km[10]. Do phần lớn lưu vực sông bắt nguồn từ các vùng đồi trọc miền đông bắc, đất đai bị xói mòn nhiều nên nước sông rất đục, hàm lượng phù sa lớn. Do đặc điểm lòng sông rộng, ít dốc, đáy nông nên sông Thái Bình là một trong những sông bị bồi lấp nhiều nhất. Theo tài liệu thực đo thì mức nước lũ lụt lịch sử sông Thái Bình đo được tại Phả Lại năm 1971 đạt tới 7,21 m với lưu lượng lớn nhất tại Cát Khê là 5000 m3/s.
- Ngoài ra trên địa bàn tỉnh còn có các hệ thống sông ngòi nội địa như sông Ngũ huyện Khê, sông Dâu, sông Đông Côi, sông Bùi, ngòi Tào Khê, sông Đồng Khởi, sông Đại Quảng Bình.
Với mạng lưới hệ thống sông này nếu biết khai thác trị thủy và điều tiết nước sẽ đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới hệ thống tiêu thoát nước của tỉnh. Trong khi đó tổng lưu lượng nước mặt của Bắc Ninh ước khoảng chừng 177,5 tỷ m3, trong đó lượng nước hầu hết chứa trong những sông là 176 tỷ m3 ; được nhìn nhận là khá dồi dào. Cùng với tác dụng thăm dò địa chất cho thấy trữ lượng nước ngầm cũng khá lớn, trung bình 400.000 m3 / ngày, tầng chứa nước cách mặt đất trung bình 3 – 5 m và có bề dày khoảng chừng 40 m, chất lượng nước tốt. Toàn bộ nguồn nước này hoàn toàn có thể khai thác để Giao hàng chung cho cả sản xuất và hoạt động và sinh hoạt trong toàn tỉnh, trong đó có những hoạt động giải trí của đô thị .
Bắc Ninh nằm trong vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm, chia làm 4 mùa rõ ràng ( xuân, hạ, thu, đông ). Có sự chênh lệch rõ ràng về nhiệt độ giữa mùa hè nóng ẩm và mùa đông khô lạnh. Sự chênh lệch đạt 15-16 °C. Mùa mưa lê dài từ tháng 5 đến tháng 9 hàng năm. Lượng mưa trong mùa này chiếm 80 % tổng lượng mưa cả năm. Lượng mưa trung bình hàng năm : 1.400 – 1.700 mm. Nhiệt độ trung bình : 23,3 °C. Số giờ nắng trong năm : 1.530 – 1.776 giờ. Độ ẩm tương đối trung bình : 79 % .
| Dữ liệu khí hậu của Bắc Ninh | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tháng | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | Năm |
| Trung bình cao °C (°F) | 19.9 | 20.4 | 23 (73) |
27.4 | 31.8 | 33 (91) |
32.8 | 32.2 | 31.2 | 29 (84) |
25.6 | 22.1 | 27,37 |
| Trung bình ngày, °C (°F) | 16.5 | 17.4 | 20 (68) |
24 (75) |
27.7 | 29.2 | 29.2 | 28.8 | 27.7 | 25.2 | 21.6 | 18.5 | 23,82 |
| Trung bình thấp, °C (°F) | 13.2 | 14.4 | 17.1 | 20.6 | 23.7 | 24.6 | 25.5 | 25.4 | 24.2 | 21.4 | 17.7 | 14.9 | 20,23 |
| Lượng mưa, mm (inch) | 12 (0.47) |
33 (1.3) |
34 (1.34) |
87 (3.43) |
211 (8.31) |
245 (9.65) |
332 (13.07) |
337 (13.27) |
234 (9.21) |
98 (3.86) |
34 (1.34) |
23 (0.91) |
1.680 (66,14) |
| % độ ẩm | 71 | 74 | 77 | 78 | 79 | 80 | 81 | 85 | 81 | 75 | 72 | 68 | 76,8 |
| Số ngày mưa TB | 7 | 7 | 10 | 9 | 14 | 15 | 17 | 18 | 13 | 9 | 6 | 5 | 130 |
| Nguồn: climate-data.org[11] | |||||||||||||
Tài nguyên, tài nguyên[sửa|sửa mã nguồn]
Tài nguyên rừng không lớn, đa phần là rừng trồng. Tổng diện tích đất rừng là 661,26 ha phân bổ tập trung chuyên sâu ở Quế Võ ( 317,9 ha ) và Tiên Du ( 254,95 ha ). Tổng trữ lượng gỗ ước tính 3.279 m³, trong đó rừng phòng hộ 363 m³, rừng đặc dụng 2916 m³ .Bắc Ninh nghèo về tài nguyên tài nguyên, hầu hết chỉ có vật tư kiến thiết xây dựng như : đất sét làm gạch, ngói, gốm, với trữ lượng khoảng chừng 4 triệu tấn ở Quế Võ và Tiên Du, đất sét làm gạch chịu lửa ở thành phố Bắc Ninh, đá cát kết với trữ lượng khoảng chừng 1 triệu tấn ở Thị Cầu – Bắc Ninh, đá sa thạch ở Vũ Ninh – Bắc Ninh có trữ lượng khoảng chừng 300.000 m³. Ngoài ra còn có than bùn ở Yên Phong với trữ lượng 60.000 – 200.000 tấn .
Thành Bắc Ninh một trong 4 thành của
Thăng Long tứ trấn
Bắc Ninh hình thành truyền kiếp gắn liền với nền Văn minh sông Hồng. Luy Lâu từng là TT tôn giáo cổ xưa nhất của Nước Ta, ngoài những từng là trị sở Giao Chỉ. Từ hàng nghìn năm trước người Việt cổ đã cư trú và lập làng ở ven sông Cầu, sông Dâu, sông Đuống, sông Ngũ Huyện Khê, sông Tiêu Vương sống hầu hết bằng canh tác nông nghiệp tích hợp làm nghề thủ công bằng tay. Hàng loạt di vật như trống đồng, dao găm, rìu, giáo, tấm che ngực, mảnh giáp bằng đồng với những hoa văn độc lạ được tìm thấy ở những di tích lịch sử Lãng Ngâm, Đại Trạch, Quả Cảm, Đại Lai mảnh khuôn đúc trống đồng trong thành cổ Luy Lâu đã chứng tỏ người xứ Bắc rất tinh xảo trong nghề đúc đồng, chế tác những đồ trang sức đẹp, làm gốm. [ 12 ] Những giá trị niềm tin, tư tưởng được phản ánh qua những lịch sử một thời ông Đùng, bà Đùng, ông khổng lồ cắn nát núi, hút sạch rừng, băng ngang lũ ; về Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân, Âu Cơ. Cùng với lịch sử một thời truyền thuyết thần thoại là đậm đặc những di tích lịch sử tiêu biểu vượt trội như lăng mộ Kinh Dương vương, đền thờ Lạc Long Quân, Âu Cơ ở Thuận Thành .Thời kỳ Hồng Bàng, nước Văn Lang được chia làm có 15 bộ, bộ Vũ Ninh là vùng chủ quyền lãnh thổ thuộc phần nhiều tỉnh Bắc Ninh lúc bấy giờ. Trong thời Bắc thuộc, Giao Chỉ gồm có 10 huyện trong đó có huyện Luy Lâu. Luy Lâu đã từng là đô thị lớn, là TT thương mại trong suốt thời kỳ dài từ cuối thế kỷ thứ II đến thế kỷ IX-X. Xung quanh Luy Lâu là những làng nông nghiệp, làng thủ công bằng tay, làng kinh doanh tăng trưởng. Tại đây, tư tưởng Nho giáo và văn hóa truyền thống Hán Đường đã được truyền bá liên tục vào Nước Ta. Trung tâm Luy Lâu là nơi tiên phong có trường dạy chữ và văn hóa truyền thống Hán ở Nước Ta. Ngoài ra Luy Lâu còn là TT Phật giáo lớn và cổ xưa nhất của người Việt. Hệ thống di tích lịch sử, chùa tháp quần tụ đậm đặc ở đây với TT là chùa Dâu cùng nhiều nguồn di vật, tài liệu như tượng pháp, bia ký, bản khắc Cổ Châu Pháp Vân và lễ hội chùa Dâu – tiệc tùng Phật giáo lớn nhất trong đồng bằng Bắc Bộ với những nghi lễ Tân Phật, rước Tứ Pháp, rước nước chứng tỏ Luy Lâu là tổ đình của Phật giáo Nước Ta. Luy Lâu là khoảng trống nổi bật xen kẽ, hỗn dung tiếp xúc, đổi khác quy tụ và kết tinh văn hóa truyền thống Nước Ta cổ với văn hóa truyền thống Phật – Ấn, Nam Á và Trung Á, văn hóa truyền thống Nho Lão ( Nước Trung Hoa – Đông Á ) để rồi sinh thành truyền thống văn hóa truyền thống Kinh Việt. Đến thời Ngô Quyền, Giao Châu gồm những vùng phía nam sông Hồng và sông Đuống, thuộc Thành Phố Hà Nội, Bắc Ninh, một phần Hưng Yên .Thời loạn 12 sứ quân, địa phận Bắc Ninh là nơi chiếm đóng của 2 sứ quân Nguyễn Thủ Tiệp và Lý Khuê với những địa thế căn cứ ở Tiên Du và Thuận Thành. Các vua thời Lý lập Phủ Thiên Đức ( vốn là châu Cổ Pháp ). Bắc Ninh là đất phát tích nhà Lý – triều đại khai mở ra nền văn minh Đại Việt gắn liền với tên tuổi của những nhân vật lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống kiệt xuất như : Lý Công Uẩn, Lý Nhân Tông, Lê Văn Thịnh. Đây là nơi vang vọng bài thơ Nam quốc sơn hà – bản tuyên ngôn độc lập tiên phong của dân tộc bản địa Nước Ta .Cuối thời Trần, cả nước có 24 đơn vị chức năng hành chính. Lộ Bắc Giang bao trùm Bắc Ninh và một phần TP.HN, Bắc Giang ngày này, gồm có 3 châu, lộ trực tiếp quản trị 2 huyện Siêu Loại và Gia Lâm. Châu Gia Lâm gồm 3 huyện : An Định ( Gia Bình lúc bấy giờ ), Tế Giang ( Văn Giang lúc bấy giờ ), Thiện Tài ( Lương Tài lúc bấy giờ ). Châu Vũ Ninh gồm 5 huyện : Tiên Du ( Tiên Du lúc bấy giờ ), Vũ Ninh ( Võ Giàng lúc bấy giờ ), Đông Ngàn ( Từ Sơn và một phần Sóc Sơn thuộc TP. Hà Nội lúc bấy giờ ), Từ Sơn ( Quế Võ lúc bấy giờ ), Yên Phong ( Yên Phong lúc bấy giờ ). Châu Bắc Giang gồm 3 huyện Tân Phúc ( Đa Phúc cũ, một phần Sóc Sơn lúc bấy giờ ), Phật Thệ ( Hiệp Hòa thuộc Bắc Giang lúc bấy giờ ), Yên Việt ( Việt Yên lúc bấy giờ ) .Năm 1490, vua Lê Thánh Tông cho định lại map cả nước, gồm 13 ( đạo ) xứ thừa tuyên. Vùng đất Bắc Ninh thuộc trấn ( xứ ) Kinh Bắc .Thời Minh Mạng, cả nước được chia thành 31 đơn vị chức năng hành chính : phủ Thừa Thiên là TT, những trấn ( tên đơn vị chức năng hành chính thời Hậu Lê và Tây Sơn ) được đổi thành 30 tỉnh. Việc lập những tỉnh được thực thi trong 2 đợt. Đợt tiên phong vào năm 1831, Minh Mạng thực thi chia những trấn phía bắc làm 18 tỉnh. Tỉnh Bắc Ninh được xây dựng ( nay là Bắc Ninh và Bắc Giang, một phần đất Thành Phố Hà Nội và Vĩnh Phúc này nay ) .Bắc Ninh là cửa ngõ của cố đô Thăng Long, là vùng đất trung chuyển giữa kinh đô xưa với miền địa đầu giáp giới Trung Quốc. Do có đường quốc lộ lên ải Bắc chạy qua, nên vị trí quân sự chiến lược của Bắc Ninh cực kỳ hệ trọng. Chính cho nên vì thế, mùa xuân 1884, Pháp đánh thành Bắc Ninh hoàn thành xong gấp công cuộc thống trị và bảo lãnh Nước Ta .
Bản đồ tỉnh Bắc Ninh năm 1891Năm 1895, tách phủ Lạng Giang ra lập tỉnh Bắc Giang. Năm 1903, tách những huyện Đông Anh, Kim Anh, Đa Phúc nhập vào tỉnh Vĩnh Yên ( từ năm 1977, 2 huyện Kim Anh và Đa Phúc hợp nhất thành huyện Sóc Sơn ). Ngày 28 tháng 11 năm 1948, huyện Gia Lâm sáp nhập vào tỉnh Hưng Yên [ 13 ] nhưng đến ngày 7 tháng 11 năm 1949 lại sáp nhập trở lại tỉnh Bắc Ninh. [ 14 ] Năm 1960, huyện Văn Giang của Bắc Ninh được tách sang tỉnh Hưng Yên .Ngày 20 tháng 4 năm 1961, Quốc hội phát hành nghị quyết về việc lan rộng ra thành phố TP. Hà Nội. Theo đó, tách hàng loạt huyện Gia Lâm gồm 15 xã : Giang Biên, Phúc Lợi, Thạch Bàn, Cự Khối, Trung Thành, Tiền Phong, Quyết Tiến, Quyết Thắng, Toàn Thắng, Quyết Chiến, Tân Hưng, Đại Hưng, Thừa Thiên, Quang Minh, Kim Lan ) nhập vào thành phố TP. Hà Nội. [ 15 ] .Ngày 31 tháng 5 năm 1961, tách thị trấn Yên Viên và 5 xã : Dương Hà, Đình Xuyên, Ninh Hiệp, Quang Trung, Tiền Phong thuộc huyện Từ Sơn ; 2 xã Phù Đổng, Trung Hưng thuộc huyện Tiên Du ; 2 xã Đức Thắng, Chiến Thắng thuộc huyện Thuận Thành để nhập vào huyện Gia Lâm, thành phố TP.HN. Cùng vói đó, tách 5 xã Liên Hà, Vân Hà, Dục Tú, Đông Hội, Mai Lâm của huyện Từ Sơn nhập vào huyện Đông Anh, thành phố TP. Hà Nội .Vào năm 1963, tỉnh Bắc Ninh được sáp nhập với tỉnh Bắc Giang thành tỉnh Hà Bắc ; cùng lúc đó, 2 huyện Tiên Du và Từ Sơn hợp nhất thành huyện Tiên Sơn, 2 huyện Quế Dương và Võ Giàng hợp nhất thành huyện Quế Võ. Mặc dù không còn vị trí tỉnh lỵ như trước đây ( lúc đó Bắc Giang trở thành tỉnh lỵ của tỉnh Hà Bắc ), nhưng thị xã Bắc Ninh vẫn là một TT kinh tế tài chính – xã hội quan trọng của Hà Bắc, nhất là trong mối quan hệ giao lưu với Thành Phố Hà Nội TP. Hà Nội. [ 16 ] .Ngày 1 tháng 1 năm 1997, tỉnh Bắc Ninh chính thức được tái lập theo Nghị quyết của Quốc hội khóa IX, kỳ họp thứ 10 ngày 06 tháng 11 năm 1996. [ 17 ] Khi vừa tái lập, tỉnh Bắc Ninh có 6 đơn vị chức năng hành chính gồm thị xã Bắc Ninh ( tỉnh lỵ ) và 5 huyện Gia Lương, Quế Võ, Thuận Thành, Tiên Sơn, Yên Phong .Ngày 9 tháng 8 năm 1999, chia huyện Tiên Sơn thành hai huyện Tiên Du và Từ Sơn ; chia huyện Gia Lương thành 2 huyện Gia Bình và Lương Tài. [ 18 ]Ngày 26 tháng 1 năm 2006, chuyển thị xã Bắc Ninh thành thành phố Bắc Ninh. [ 19 ]Ngày 24 tháng 9 năm 2008, chuyển huyện Từ Sơn thành thị xã Từ Sơn. [ 20 ]Ngày 25 tháng 6 năm năm trước, thành phố Bắc Ninh được công nhận là đô thị loại II [ 21 ] và đến ngày 25 tháng 12 năm 2017 được công nhận là đô thị loại I thường trực tỉnh Bắc Ninh [ 22 ] .Ngày 1 tháng 11 năm 2021, chuyển thị xã Từ Sơn thành thành phố Từ Sơn. [ 23 ]Ngày 10 tháng 4 năm 2023, chuyển hai huyện Thuận Thành và Quế Võ thành hai thị xã có tên tương ứng. [ 24 ]Tỉnh Bắc Ninh có 2 thành phố, 2 thị xã, 4 huyện như lúc bấy giờ .
Tỉnh Bắc Ninh có dân số năm 2021 là 1.462.945 người với 8 đơn vị hành chính cấp huyện, bao gồm 2 thành phố, 2 thị xã và 4 huyện với 126 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 52 phường, 4 thị trấn và 70 xã,[24] tỷ lệ đô thị hóa năm 2023 đạt 60,34% – nằm trong top đầu các tỉnh phía Bắc[cần dẫn nguồn]
| Danh sách các đơn vị hành chính trực thuộc tỉnh Bắc Ninh | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Nguồn: Cục thống kê tỉnh Bắc Ninh | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Năm 1997,
- khi tái lập tỉnh, Bắc Ninh có cơ cấu nông nghiệp chiếm 45,1%, dịch vụ 31,1%, công nghiệp-xây dựng 23,8%, thu ngân sách 164 tỷ đồng, GDP đầu người 144 USD/năm; có bốn doanh nghiệp FDI với tổng vốn đăng ký 117 triệu USD, kết cấu hạ tầng yếu kém, công nghiệp chỉ có các cơ sở sản xuất nhỏ, giá trị sản xuất công nghiệp trên địa bàn đạt 569 tỷ đồng.[25] Sau năm 1997 kinh tế Bắc Ninh đã phát triển[9]. Giai đoạn 2006-2010 GDP tăng trưởng trung bình 15,3% trong đó có năm 2010 tăng trưởng tới 17.86% (cao nhất từ trước tới nay của tỉnh).
- Năm 2020 [26]
- Tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) năm 2020 tuy không đạt mức tăng theo kế hoạch đề ra nhưng có kết quả tăng trưởng dương GRDP (theo giá so sánh 2010) cả năm ước đạt 124.975 tỷ đồng, tăng 3,31%; theo giá hiện hành ước đạt 209.227 tỷ đồng, tăng 4,58%. Kết quả này phản ánh những nỗ lực rất lớn của tỉnh, đặc biệt trong 4 tháng cuối năm.
- Khu vực công nghiệp xây dựng, ngành công nghiệp ước đạt 88.404 tỷ đồng duy trì mức tăng 5,0% (năm 2019 giảm 0,2%), đóng góp 3,5 điểm phần trăm vào mức tăng chung. Cùng với xu hướng của cả nước, công nghiệp của Bắc Ninh chuyển dịch theo hướng phát triển các ngành công nghiệp có giá trị tăng cao và qui mô xuất khẩu lớn.
- Trong khu vực dịch vụ, đóng góp của một số ngành dịch vụ thị trường có tỷ trọng lớn vào mức tăng chung như sau: Bán buôn bán lẻ tăng 2.8%, đóng góp lớn nhất vào mức tăng chung 0,12 điểm phân trăm, hoạt động tài chính, ngân hàng và bảo hiểm tăng 8,3%, đóng góp 0,14 điểm phần trăm hoạt động kinh doanh tăng 3,9% đóng góp 0,049 điểm phần trăm, hoạt động giáo dục và đào tạo tăng 40%, đóng góp 0,06 điểm phần trăm.
- Tổng thu NSNN trên địa bàn năm 2020 là 30.731 tỷ đồng, tăng 1,1% so với năm 2019. Trong đó, thu hải quan 6.375 tỷ đồng, tăng 5,5%; thu nội địa 24.356 tỷ đồng, tăng nhẹ +0,04%. Về cơ cấu thụ, năm 2020 thu hải quan chiếm 20,7% tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bản (tăng 0,9% so với năm 2019); thu nội địa chiếm 79,3%.
- Chi ngân sách địa phương là 24.053 tỷ đồng, giảm 13% so với năm 2019. Trong đó, chi đầu tư phát triển là 11.811 tỷ đồng, tăng 24,3%; chỉ thường xuyên là 8.560 tỷ đồng, tăng 2,8%.
- Tổng dư nợ tín dụng thời điểm cuối năm 2020 ước đạt 101.094 tỷ đồng, tăng 12,9%.
- Năm 2021
- Quy mô kinh tế (GRDP): 227.615 tỷ đồng [TOP 8]
- Chỉ số sản xuất công nghiệp IIP tăng 9,67%
- Giá trị sản xuất công nghiệp (giá so sánh 2010): 1.284.569 tỷ đồng; tính theo giá hiện hành là 1.500.000 tỷ đồng
- Tăng trưởng GRDP (giá hiện hành): 8,8%
- Tăng trưởng GRDP (giá so sánh 2010): 6,9%
- GRDP bình quân đầu người: 6.738 USD [TOP 4]
- Thu nhập bình quân đầu người: 71,8 triệu VNĐ [TOP 5]
- Thu ngân sách: 33.052 tỷ đồng; trong đó thu nội địa: 25.327 tỷ đồng [TOP 9]
- Dân số: 1.462.945 người
- Tỷ lệ đô thị hóa: 38%
- Xuất khẩu: 46,408 tỷ USD
- Nhập khẩu: 41,260 tỷ USD
- Tổng nguồn vốn huy động trên địa bàn đạt 196.200 tỷ đồng
- Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ: 61.903 tỷ đồng
- Số doanh nghiệp thành lập mới: 2.344 tổng vốn 28.622 tỷ đồng
- Thút đầu tư FDI (tính đến 20/12/2021): 1,663 tỷ USD; lũy kế 21,243 tỷ USD
- Thu hút đầu tư trong nước (tính đến 20/12/2021) 27.543 tỷ VNĐ
- Tổng vốn đầu tư phát triển năm 2021: 58,2 nghìn tỷ đồng
- Tỷ lệ huyện đạt chuẩn nông thôn mới: 100%
- Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều: 0,85%
| Lịch sử phát triển dân số |
|||||||
| Năm | Dân số | ||||||
| 2000 | 950.600 | ||||||
| 2001 | 958.900 | ||||||
| 2002 | 967.600 | ||||||
| 2003 | 975.300 | ||||||
| 2004 | 983.200 | ||||||
| 2005 | 991.100 | ||||||
| 2006 | 999.800 | ||||||
| 2007 | 1.009.400 | ||||||
| 2009 | 1.024.472 | ||||||
| 2015 | 1.218.539 | ||||||
| 2017 | 1.297.762 | ||||||
| 2018 | 1.337.345 | ||||||
| 2019 | 1.378.592 | ||||||
| 2020 | 1.419.126 | ||||||
| Nguồn:[27] | |||||||
Năm 2022, dân số Bắc Ninh là 1.488.250 người, chiếm 1,4 % dân số cả nước và đứng thứ 22/63 tỉnh, thành phố, trong đó nam 732.045 người và nữ 756.205 người ; khu vực thành thị 763.770 người, chiếm 51,32 % dân số toàn tỉnh và khu vực nông thôn 724.480 người, chiếm 48,68 %. Mật độ dân số Bắc Ninh năm 2022 đã lên tới 1.809 người / km², gần gấp 5 lần tỷ lệ dân số trung bình của cả nước và là địa phương có tỷ lệ dân số cao thứ 3 trong số 63 tỉnh, thành phố, chỉ thấp hơn tỷ lệ dân số của TP.HN, thành phố Hồ Chí Minh. [ 28 ] [ 29 ] .Bắc Ninh có lực lượng lao động là 789.420 người, chiếm 53,04 % tổng dân số. Tính đến năm 2022 Bắc Ninh có 60,34 % dân số sống tại những đô thị ( I, III, IV, V ) với 898.010 người và 39,66 % với 590.240 người sống ngoài đô thị. Mục tiêu của Bắc Ninh tương thích với tiêu chuẩn đô thị loại I thường trực TW. [ 30 ]
Trên địa bàn tỉnh hiện có nhiều dân tộc sinh sống, trong đó Kinh chiếm tuyệt đối đại đa số từ ngàn đời nay. Dưới đây là 3 dân tộc đông dân nhất là:[31]
| Dân tộc | Dân số (người) |
Tỉ lệ DS toàn tỉnh (%) |
Dân số đô thị (người) |
Tỉ lệ DS dân tộc(%) |
Dân số nông thôn (người) |
Tỉ lệ DS dân tộc(%) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kinh | 1.021.061 | 99,67% | 249.305 | 24,42% | 781.276 | 75,58% |
| Tày | 1.484 | 0,14% | 540 | 36,39% | 944 | 63,61% |
| Nùng | 789 | 0,08% | 253 | 32% | 536 | 68% |
Cũng giống như hầu hết những tỉnh khác tại Miền Bắc Nước Ta, Bắc Ninh có đại đa số dân cư ” không tôn giáo “. Theo thống kê năm 2019, số người theo có tôn giáo tại tỉnh Bắc Ninh là 43.573 người, tức chiếm 3,7 % tổng dân số của tỉnh. [ 31 ] Hiện nay, Bắc Ninh có 7 tôn giáo hoạt động giải trí là Phật giáo, Công giáo, Tin Lành, Hồi giáo, Minh Lý đạo, Phật giáo Hòa Hảo và Cao Đài. Bắc Ninh có 40 xứ đạo Công giáo hoạt động giải trí và toàn bộ những hoạt động giải trí Công giáo ở Bắc Ninh đều do Tòa Giám mục Giáo phận Bắc Ninh chỉ huy. [ 32 ]
Y tế – Phúc lợi xã hội[sửa|sửa mã nguồn]
Theo Tổng cục Thống kê Nước Ta thì năm 2010, Bắc Ninh có 217 cơ sở khám chữa bệnh thường trực sở Y tế, trong đó có 19 bệnh viện, 10 phòng khám khu vực và 186 trạm y tế. [ 33 ]. Cùng với mạng lưới hệ thống y tế của nhà nước, cũng có một mạng lưới hệ thống bệnh viện, phòng khám tư nhân đang dần tăng trưởng. Bắc Ninh hiện có những bệnh viện sau :
- Bệnh viện Đa khoa Bắc Ninh
- Bệnh viện Quân y 110
- Bệnh viện Y học cổ truyền – Phục hồi chức năng tỉnh Bắc Ninh
- Bệnh viện sức khỏe Tâm thần Bắc Ninh
- Bệnh viện Da liễu tỉnh Bắc Ninh
- Bệnh viện Sản nhi tỉnh Bắc Ninh
- Bệnh viện Mắt tỉnh Bắc Ninh
- Bệnh viện Phổi tỉnh Bắc Ninh
- Bệnh viện đa khoa Kinh Bắc II
- Bệnh viện Mắt Sông Cầu
- Bệnh viện đa khoa Hồng Phúc
- Bệnh viện đa khoa Ngã Tư Hồ
- Hệ thống trung tâm y tế các huyện, thị xã, thành phố của tỉnh.
Phúc lợi xã hội[sửa|sửa mã nguồn]
Bắc Ninh là một trong những tỉnh đi đầu cả nước về chủ trương phúc lợi, phúc lợi xã hội. Nổi bật là chủ trương tương hỗ người cao tuổi từ đủ 65 tuổi trở lên ; tương hỗ điện chiếu sáng cho thôn, thành phố ; lan rộng ra đối tượng người tiêu dùng thụ hưởng chương trình Sữa học đường đến khối lớp 1 và lớp 2 … góp thêm phần nâng cao đời sống của dân cư, tỷ suất hộ nghèo giảm dần qua những năm, năm 2017 giảm hộ nghèo xuống còn 2,06 % .
Tượng Thủ khoa Minh kinh bác học Lê Văn Thịnh
Trong lịch sử vẻ vang, Bắc Ninh là tỉnh có nhiều Trạng nguyên nhất Nước Ta mặc dầu diện tích quy hoạnh nhỏ nhất trong nước. Khoa thi tiên phong là khoa Minh kinh bác học, và khoa thi Nho học với tên gọi Trạng nguyên chính thống lần đầu thì người khai khoa đều là người Bắc Ninh. Trong những kỳ thi Đình dưới những triều đại phong kiến, cả nước chọn được 47 Trạng nguyên và 2991 Tiến sĩ thì riêng Kinh Bắc đã có tới 17 Trạng nguyên và 622 Tiến sĩ. Riêng thôn Tam Sơn có 2 Trạng nguyên. Có 2 vị được đi sứ dự thi cùng những Nho sĩ Trung Quốc, được đỗ đầu trở thành Lưỡng quốc Trạng nguyên. Bắc Ninh là mảnh đất địa linh, nhân kiệt với câu vè mang tính ước lệ nói về những vị tài danh xứ Kinh Bắc : ” Một giỏ ông Đồ / Một bồ ông Cống / Một đống ông Nghè / Một bè Tiến sỹ / Một bị Trạng nguyên / Một thuyền Bảng nhãn ” .Có những vị vừa là Thủ khoa Nho học vừa là Tể tướng như Nguyễn Đăng Đạo ( Trạng nguyên – Tham tụng ), Vũ Miên ( Hội nguyên – Tham tụng, Quốc tử giám Tế tửu, Quốc sử quán Tổng tài ). Có những dòng họ lưu giữ được truyền thống cuội nguồn nhiều đời : dòng họ Vũ làng Lương Xá ( Vũ Kính, Vũ Giới … ), họ Vũ làng Xuân Lan ( Vũ Miên, Vũ Tú … )Các Trạng nguyên người Bắc Ninh gồm có
Riêng bảng nhãn, thám hoa, tiến sỹ có rất nhiều. Đặc biệt Làng Kim Đôi có 25 vị trong đó, họ Nguyễn có 18 vị, họ Phạm có 7 vị ( Theo Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa Nước Ta ). Làng Tam Sơn là làng duy nhất của cả nước có đủ ( Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa ) [ 34 ] .
Sự nghiệp giáo dục – giảng dạy tăng trưởng tổng lực theo hướng vững chắc. Công tác phổ cập giáo dục ở những cấp học liên tục được chăm sóc và công nhận triển khai xong phổ cập giáo dục – xóa mù chữ những cấp học ở mức độ cao nhất cả nước. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được góp vốn đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, đồng nhất, văn minh .Tỉnh Bắc Ninh đã và đang quy hoạch 3 làng Đại học :
- Làng Đại học I có diện tích khoảng 200 ha tại Võ Cường (TP. Bắc Ninh) và xã Liên Bão (Tiên Du).
- Làng Đại học II quy hoạch theo hướng “Công viên các trường Đại học” với diện tích tổng thể khoảng 1.300 ha tại các phường Hạp Lĩnh (TP. Bắc Ninh), xã Lạc Vệ, Việt Đoàn, Minh Đạo, Tân Chi (Tiên Du).
- Làng Đại học III hiện tỉnh Bắc Ninh đang xúc tiến quy hoạch và lập dự án đầu tư quy mô 1000 ha[35].
Năm 2008, toàn tỉnh có 18.293 học viên tốt nghiệp Trung học đại trà phổ thông, thì có 19.380 lượt học viên dự thi ĐH, với tổng điểm trung bình 3 môn thi ĐH là 12,85. Bắc Ninh xếp thứ 6 toàn nước về tổng điểm trung bình 3 môn thi
Bắc Ninh là tỉnh có mạng lưới hệ thống giao thông vận tải phong phú, gồm cả đường đi bộ, đường tàu và đường sông. Trong đó, mạng lưới hệ thống đường đi bộ được nhìn nhận là tương đối đồng nhất so với những tỉnh khác trong cả nước .
Hệ thống đường nội bộ những khu đô thi mới, khu công nghiệp trên đia bàn toàn tỉnh được đồng nhất văn minh thích ứng được với quy trình đô thị hóa nhanh của những địa phương trong tỉnh, những tuyến này cũng được link với nhau nhằm mục đích tạo lập mạng lưới hệ thống giao thông vận tải liên hoàn để việc luân chuyển sản phẩm & hàng hóa thuận tiện hơn giảm áp lực đè nén giao thông vận tải cho những quốc lộ, tỉnh lộ trên địa phận .
Bắc Ninh hiện có hàng trăm di tích lịch sử lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống với nhiều đình, chùa, tiệc tùng và những làn điệu dân ca Quan họ. Bề dày lịch sử vẻ vang, văn hóa truyền thống đã tạo cho Bắc Ninh tiềm năng tăng trưởng du lịch văn hóa truyền thống. [ 36 ]. Bắc Ninh có 3 khu du lịch là : Khu du lịch văn hóa truyền thống Quan họ Cổ Mễ ( thành phố Bắc Ninh ) ; khu du lịch văn hóa truyền thống Đền Đầm ( thành phố Từ Sơn ) ; khu du lịch văn hóa truyền thống Phật Tích ( huyện Tiên Du ). Bên cạnh đó, theo dự kiến sẽ có 3 khu du lịch khác là : Khu du lịch lâm viên Thiên Thai ( huyện Gia Bình ) ; khu du lịch văn hóa truyền thống lịch sử dân tộc Như Nguyệt ( huyện Yên Phong ) ; khu du lịch tâm linh Hàm Long – Núi Dạm ( thành phố Bắc Ninh ) và lựa chọn 22 điểm di tích lịch sử quy hoạch tăng trưởng thành điểm du lịch làm động lực cho những tuyến du lịch khép kín, liên hoàn và mê hoặc trên địa phận. Trong đó có một số ít di tích lịch sử lịch sử dân tộc – văn hóa truyền thống tiêu biểu vượt trội để hình thành những điểm, những tuyến du lịch mê hoặc như Văn Miếu Bắc Ninh, chùa Phật Tích, lăng Kinh Dương Vương, chùa Dâu, chùa Bút Tháp, đền Đô, đền thờ Lê Văn Thịnh, Đền, chùa Cổ Lũng ( xã Nội Duệ ), Chùa Lim. Ngoài ra, còn có du lịch hội đồng tại làng gốm Phù Lãng ( thị xã Quế Võ ), khu vực chùa Bút Tháp ( thị xã Thuận Thành ), làng Quan họ Viêm Xá ( Thành phố Bắc Ninh ), làng gỗ mĩ nghệ Đồng Kỵ [ 37 ] .
Liền chị quan họ
Hội Lim – Bắc Ninh
Bắc Ninh có một nền văn hoá đặc sắc, một vùng quê có nhiều di tích lịch sử văn hoá, lễ hội dân gian, làng nghề truyền thống. Những dấu ấn lịch sử sống động truyền thống văn hoá Việt Nam, đậm đà bản sắc Kinh Bắc, được kết tinh trong những di sản văn hoá, các lễ hội dân gian. Bắc Ninh là địa phương thứ 3 xây dựng văn miếu có tầm cỡ, quy mô, trang trọng. Văn miếu Bắc Ninh với 677 vị đại khoa, chiếm 1/3 tổng số vị đại khoa của cả nước đã được vinh danh. Văn miếu Bắc Ninh với những trang lịch sử văn hóa, giáo dục còn lưu giữ được cho đến ngày nay là những cứ liệu vô cùng giá trị của nền văn minh ở vùng Kinh Bắc, nơi có thành cổ Luy Lâu, nơi Sĩ Nhiếp truyền bá Hán học. Chùa Dâu, Chùa Phật Tích, Chùa Bút Tháp là những nơi phát tích của Phật giáo Việt Nam, Chùa Dận. Bắc Ninh với các làn điệu quan họ, các làng nghề như làng tranh Đông Hồ, làng gốm Phù Lãng, gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ, rèn sắt Đa Hội, đúc đồng Đại Bái, dệt Hồi Quan. Các di tích lịch sử đáng kể có Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương – thờ Thủy Tổ Việt Nam, đền Đô – thờ tám vị vua triều Lý, đền Phụ Quốc, đình làng Đình Bảng, chùa Cổ Lũng v.v… Bắc Ninh có một số đặc sản như bánh phu thê Đình Bảng, bánh tẻ làng Chờ, bánh khúc làng Diềm, nem Bùi (Ninh Xá)[cần dẫn nguồn], rượu nếp làng Cẩm,[38] cháo cá Bắc Ninh,[39] tương Đình Tổ, bánh tro. Các nghề có truyền thống lâu đời như tơ tằm, gốm sứ, đúc đồng, khắc gỗ, làm giấy, tranh vẽ dân gian.
Tính đến ngày 05/12/2015 Bắc Ninh đã nhận 3 thương hiệu UNESCO Nước Ta đó là :
- Dân ca Quan họ Băc Ninh.
- Ca trù.
- Trò chơi Kéo co truyền thống (kéo co được công nhận ngày 3/12/2015 – là hồ sơ đa quốc gia cùng với Hàn Quốc, Campuchia, Philippines).
Tượng vua Lý Thái Tổ
Hàng năm, trên địa phận tỉnh Bắc Ninh diễn ra hơn 300 liên hoan lớn nhỏ khác nhau. Một số tiệc tùng tiêu biểu vượt trội được liệt kê dưới đây ( Theo âm lịch ) :
- Có câu[41]:
- Mùng bảy hội Khám, mùng tám hội Dâu
- Mùng chín đâu đâu cũng về hội Gióng
- Lễ hội làng Diềm – Từ ngày mồng 5 đến ngày mồng 7 tháng 2 âm lich hằng năm – Tại làng Viêm Xá (còn gọi là làng Diềm), thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.
- Lễ hội kéo co thôn Hữu Chấp – Ngày mồng 4 – tháng giêng
Di tích, di sản văn hóa truyền thống[sửa|sửa mã nguồn]
Bắc Ninh có khoảng chừng 1600 di tích lịch sử lịch sử dân tộc văn hóa truyền thống, trong đó có 628 di tích lịch sử được xếp hạng ( trong đó có 203 di tích lịch sử xếp hạng cấp Quốc gia, 4 di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt quan trọng, 421 di tích lịch sử xếp hạng cấp tỉnh ). [ 42 ] Là tỉnh có nhiều di tích lịch sử cấp vương quốc chỉ sau thành phố TP. Hà Nội. Điều đặc biệt quan trọng ở Bắc Ninh là tín ngưỡng thờ Thánh Tam Giang rất thông dụng với vài trăm làng thờ, tập trung chuyên sâu nhiều ở những làng quan họ ven sông Cầu .Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể tiêu biểu vượt trội nhất ở Bắc Ninh là dân ca Quan họ Bắc Ninh [ 43 ] đã được Tổ chức Giáo dục đào tạo, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc xếp vào Kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể quả đât. [ 44 ]
Làng nghề truyền thống cuội nguồn[sửa|sửa mã nguồn]
Tranh Đông Hồ
Đám cưới chuột (Bắc NInh)
Bắc Ninh với nhiều làng nghề truyền thống lịch sử có tuổi đời hàng trăm năm, đã làm ra những mẫu sản phẩm bằng tay thủ công tinh xảo, độc lạ. Hiện nay, Bắc Ninh có 62 làng nghề, đa phần trong những nghành nghề dịch vụ như đồ gỗ mỹ nghệ xuất khẩu, sản xuất giấy, gốm, sắt, thép tái chế, đúc đồng. Các làng nghề đã góp thêm phần rất lớn trong việc xử lý công ăn việc làm cho nhân dân trong tỉnh ( trên 72.000 lao động liên tục và trên 10.000 lao động thời vụ ). [ 45 ]
Món ăn đặc trưng địa phương của tỉnh không có nhiều nhưng cũng ấn tượng : bánh đa thôn Đoài, bánh tro ( âm ) Đình Tổ, bánh khoai Thị Cầu, đậu gù Trà Lâm, bún tươi Khắc Niệm, tỏi An Thịnh, bánh xu xê Đình Bảng, gà Hồ, bánh tẻ Chờ, giò chả Tân Hồng, cà rốt Gia Lương, thịt chuột Đình Bảng, kẹo lạc, cháo thái Đình Tổ, khoai tây Quế Võ, rượu nếp làng Cẩm, phở gan cháy Đáp Cầu, kẹo cốm Lũng Giang, bánh đa nem Yên Phụ, mì gạo Tử Nê, bánh cuốn Mão Điền, rượu Đại Lâm, tương Đình Tổ, nem Bùi, bánh khúc làng Diềm .
Ô nhiễm thiên nhiên và môi trường làng nghề ở Bắc Ninh đang ở mức độ nghiêm trọng đặc biệt quan trọng ở 4 làng nghề trọng điểm là giấy Phong Khê, sắt thép Đa Hội, nhôm Văn Môn, đồng Đại Bái. [ 46 ] Ngoài ra, một số ít công ty trong những khu công nghiệp cũng gây ô nhiễm như công ty Kingmo New Materials ( khu công nghiệp Tiên Sơn ). [ 47 ] Ô nhiễm đang tác động ảnh hưởng lớn tới tới đời sống, sức khỏe thể chất của dân cư và công nhân việc ô nhiễm xảy ra ngay tại từng thôn xóm của Bắc Ninh. Tuy nhiên điều này vẫn chưa được những cấp chính quyền sở tại chăm sóc đúng mức .
Bắc Ninh có Câu lạc bộ bóng chuyền Kinh Bắc Bắc Ninh là đội bóng chuyên nghiệp đang tranh tài tại Giải vô địch bóng chuyền vương quốc Nước Ta .
-
Bịt mắt đập niêu
Hội Lim -
Bịt mắt bắt dê
Hội Lim -
Chùa Lim
-
Liền chị Quan họ
-
Bảo tàng Bắc Ninh
-
Thư viện Bắc Ninh
-
Mời trầu, Hội Lim
-
Chùa Bút Tháp
-
Sân đấu vật
Hội Lim -
Tháp Báo Nghiêm
chùa Bút Tháp -
Đánh đu, Hội Lim
-
Đền Lý Bát Đế (Đền Đô)
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Hỏi Đáp
