Tranh luận thế nào cho sang? Cần tránh 20 lỗi ngụy biện này

Ngụy biện là gì ? Trong tiếp xúc nhiều lúc ta không tránh khỏi những cuộc tranh luận, xuất phát từ những quan điểm sự không tương đồng, và trong quy trình đó ta rất dễ mắc phải những lỗi ngụy biện, biến cuộc tranh luận trở thành một đại chiến không hồi kết .

Ngụy biện là gì?

Như vậy, ngụy biện là gì? Ngụy biện (fallacy) là lập luận sai về mặt logic. Nói cách khác, ngụy biện là vi phạm các quy tắc logic trong suy luận để giành phần lợi trong tranh luận, trong đối thoại, từ đó có thể biến sai thành đúng, biến đúng thành sai. Nguyên nhân khiến ta mắc lỗi ngụy biện thường do tâm lý háo thắng, do thói quen nói chuyện thông thường, hoặc do nhiễm cách lý luận của báo chí.

Các lỗi ngụy biện trong tranh luận tưởng chừng không đáng kể nhưng nếu không khắc phục, từ từ người thường ngụy biện sẽ quen tư duy theo lối mòn. Tần suất mắc lỗi càng nhiều thì càng dẫn đến những hậu quả to lớn. Chẳng hạn như làm chệch hướng, giảm chất lượng chủ đề tranh luận ; lập luận thiếu sắc bén, không sâu xa, không Giao hàng mục tiêu tranh luận ; làm mất thời hạn, sứt mẻ tình cảm của nhau ; và làm xấu đi hình ảnh bản thân .

Bên cạnh đó, các lỗi ngụy biện không những dễ mắc phải mà còn rất khó để ta phát hiện ra. Sau đây là 20 lỗi ngụy biện thường xuất hiện trong quá trình tranh luận cũng như trong giao tiếp cuộc sống hàng ngày.

Bạn đang đọc: Tranh luận thế nào cho sang? Cần tránh 20 lỗi ngụy biện này

Tần suất mắc lỗi càng nhiều thì càng dẫn đến các hậu quả to lớn hơn, chẳng hạn như làm giảm chất lượng tranh luận, sứt mẻ tình cảm, hoặc làm xấu hình ảnh cá nhân.

1. Ngụy biện tấn công cá nhân (ad hominem)

Thay vì bàn luận vào chủ đề, người tranh luận lại sỉ nhục, hạ bệ, công kích đối tượng người tiêu dùng tranh luận bằng ngôn từ để làm giảm uy tín của họ. Các câu ngụy biện tiến công cá thể thường thấy là “ có làm được chưa mà nói ”, “ chưa làm được gì chỉ biết gõ phím thì nói gì ai ”, …Kiểu ngụy biện tiến công cá thể này Open rất nhiều trong những cuộc tranh cãi trên mạng. Khi tranh luận, nhiều người không bàn luận vào chủ đề chính mà chỉ chăm chăm mắng nhiếc, nhục mạ người khác .

2. Ngụy biện bôi xấu (poisoning the well)

Nói điều không tốt về người đang tranh luận với mình để hạ uy tín của người đó trước khi người đó đưa ra vấn đề của họ .“ Đừng nhờ A phụ mày tổ chức triển khai tiệc. Gu chọn nhạc của nó tệ lắm ! ”Trong ví dụ trên, người này đã mắc lỗi ngụy biện bôi xấu, đưa ra một thông tin xấu đi ( hoàn toàn có thể đúng hoặc sai ) về A để làm giảm uy tín của A. Tổ chức một bữa tiệc còn gồm có rất nhiều góc nhìn khác chứ không chỉ là về chọn nhạc hay. Dù A không có gu âm nhạc thì vẫn hoàn toàn có thể tương hỗ tổ chức triển khai tiệc được .

3. Ngụy biện bạo lực (ad baculum fallacy/ appeal to force fallacy)

Thay vì dùng lý lẽ, logic thì lại dùng lời ám chỉ, rình rập đe dọa để bắt người đối thoại phải đồng ý chấp thuận với quan điểm của mình .Nhân viên : “ Thưa sếp, vì sao em phải làm thêm giờ nhưng lại không có thêm phụ cấp ? ”Sếp : “ Hoặc anh gật đầu làm, hoặc nghỉ việc, thế thôi. ”Người sếp trong ví dụ trên đã mắc phải lỗi ngụy biện đấm đá bạo lực, rình rập đe dọa đuổi việc anh nhân viên cấp dưới thay vì đưa ra lý lẽ logic. Kiểu ngụy biện này thường Open khi hai người tranh luận ở trong một mối quan hệ bất bình đẳng, ví dụ điển hình như người lớn-trẻ con, cấp trên-cấp dưới .Người mắc lỗi ngụy biện này thường do thiếu kiên trì, một phần còn do tâm ý của “ kẻ mạnh ”, ỷ lại mình ở thế trên để ép người kia đồng ý chấp thuận quan điểm của mình .

4. Ngụy biện “bạn cũng vậy” (tu quoque fallacy)

Nhắc đến thiếu sót, khuyết điểm của người tranh luận cùng để phủ định quan điểm hoặc lý luận của người đó. Thường thì khi phạm vào “ tu quoque fallacy ” sẽ phạm luôn “ ad hominem ” ( công kích cá thể ) .A : “ Gian lận như ông là sai. ”B : “ Làm như ông chưa từng gian lận khi nào vậy. Hồi đi học ông chẳng quay cóp suốt, giờ nói được ai ! “Thực chất thì việc anh ta có sai sót gì trong quá khứ, có làm được gì hay không làm được gì trong quá khứ đều không tương quan đến tính logic đang tranh luận .

5. Ngụy biện trượt dốc (slippery slope fallacy)

Đưa ra những suy diễn thiếu địa thế căn cứ về tương lai để chứng tỏ một điều nào đó là sai. Người ngụy biện thường suy diễn một cách tùy tiện, thiếu địa thế căn cứ về một hậu quả trong tương lai, làm trầm trọng hóa yếu tố mà không bàn đến tính logic của vấn đề đã đưa ra .Bạn xin cha mẹ đi chơi nhưng không được, và lý luận của bạn là : “ Hôm nay cha mẹ mà không cho con đi, con sẽ mất hết bè bạn ! Con sẽ bị cô lập ! Rồi con sẽ bị ế tới già cho xem ! ”A mang bánh đến lớp học, B hỏi xin A nhưng A khước từ : “ Tớ không hề cho cậu bánh vì những bạn khác sẽ thấy và cũng xin tớ, như thế tớ sẽ không còn miếng bánh nào để ăn cả ! ”

6. Ngụy biện trắng-đen (black-or-white fallacy)

Bắt đối phương chỉ được lựa chọn một trong hai điều mà người ngụy biện cho là duy nhất, trong khi thực tiễn vẫn còn nhiều lựa chọn khác .Năm năm nay, khi xí nghiệp sản xuất thép Formosa xả thải làm cá chết hàng loạt, giám đốc đối ngoại của xí nghiệp sản xuất này từng phát biểu : “ Không thể được cả hai, phải chọn hoặc xí nghiệp sản xuất, hoặc cá tôm ”. ( Nguồn : tuoitre.vn )Thực tế còn cách khác để xử lý yếu tố trên. Chẳng hạn như bắt buộc xí nghiệp sản xuất này sử dụng công nghệ tiên tiến thân thiện môi trường tự nhiên, tiếp tục vận dụng những giải pháp bảo tồn hệ sinh thái, bảo vệ thiên nhiên và môi trường theo tiêu chuẩn bảo đảm an toàn. Chẳng qua vị giám đốc này đang muốn ngụy biện để chối bỏ nghĩa vụ và trách nhiệm mà thôi .

7. Ngụy biện nghĩa vụ chứng minh (burden of proof)

Nếu một người cho rằng X là đúng, thì người đó cần phải chứng tỏ X là đúng, chứ không phải cứ khăng khăng X là đúng vì không ai chứng tỏ được X là sai .A : “ Các nhà khoa học điều tra và nghiên cứu ra rằng 80 % người thao tác ở Mỹ chán ghét việc làm hiện tại của mình. ”B : “ Con số 80 % từ đâu ra ? ”A : “ Vậy hãy chứng tỏ tôi nói sai đi. ”Đáng lẽ A phải là người chứng tỏ số lượng 80 % chứ không phải chuyển nghĩa vụ và trách nhiệm cho B .

8. Ngụy biện lảng tránh chủ đề (avoiding the issue)

Thay vì đi thẳng vào chủ đề chính thì lại nói lòng vòng những yếu tố li ti xung quanh .Ví dụ, nhà trường thông tin về việc tăng học phí. Nhưng trong thông tin lại tập trung chuyên sâu vào việc đã cải tổ mạng lưới hệ thống tiếp đón học phí, thuận tiện hơn cho học viên bằng cách có thêm thông tin tài khoản ngân hàng nhà nước, tăng thêm quầy thu, lê dài giờ làm, …

9. Ngụy biện lòng vòng (circular reasoning argument)

Thay vì đưa ra thông tin mới, người biện luận chỉ đang lặp lại những vấn đề cũ bằng cách diễn đạt khác, rất thiếu tính thuyết phục vì chúng không hề tự bổ trợ cho nhau .A : “ D hoàn toàn có thể làm chứng cho tôi, tôi không hề lấy quyển sách đó. ”B : “ Sao tôi lại phải tin D ?A : “ Vì cậu ta là một người tốt. Tôi hoàn toàn có thể làm chứng cho cậu ấy. ”

10. Ngụy biện bằng chứng vụn vặt (anecdotal evidence fallacy)

Thay vì đưa ra vấn đề và vật chứng, thì lại đưa ra những kinh nghiệm tay nghề vụn vặt cá thể để làm cơ sở bác bỏ vấn đề của người khác .A : “ Hút thuốc rất có hại cho sức khỏe thể chất. ”B : “ Ông nội của mình hút thuốc nhưng vẫn khỏe mạnh có bệnh tật gì đâu. ”Không nên dùng kinh nghiệm tay nghề chủ quan, phiến diện của mình để làm cơ sở bác bỏ vấn đề người khác. Kinh nghiệm và những điều ta đã biết, đã trải qua không phải khi nào cũng đủ bao quát cả trường hợp của người khác. Do đó, muốn đưa ra quan điểm có tính thuyết phục cao cần phải có cái nhìn tổng lực, đa chiều, hoàn toàn có thể dựa vào kinh nghiệm tay nghề bản thân nhưng phải Để ý đến và lựa chọn kỹ lưỡng .

Người tranh luận nên giữ bình tĩnh, đánh giá lập luận, chủ đề một cách khách quan, tránh phản bác theo cảm tính.

11. Ngụy biện lạm dụng vị thế/tác phong (appeal to appearance and manner)

Thay vì bàn vào chủ đề thì lại đem vai vế, tuổi tác, kinh nghiệm tay nghề, … để nâng mình lên và hạ bệ đối phương .

A: “Anh ơi tại sao trong vấn đề này ta phải giải quyết bằng cách X mà không làm cách Y cho tiện hơn?”

Xem thêm: Các Chụp Ảnh Chân Dung Đẹp Bằng Máy Ảnh Cho Người Mới Bắt Đầu | Nguyễn Kim | Nguyễn Kim Blog

B : “ Anh là sếp của em, em phải nghe anh, em biết gì mà quan điểm. ”Đây là kiểu ngụy biện khá thông dụng, nâng mình lên và hạ người khác xuống, đôi lúc là biến tấu của ngụy biện công kích cá thể ( ad hominem ) .

12. Ngụy biện bù nhìn rơm (straw man)

Bóp méo ( bằng cách chế giễu, xuyên tạc, cường hóa, thô tục hóa … ) vấn đề của đối phương để tiến công nhận định và đánh giá của họ, nhằm mục đích cho thấy quan điểm của mình là “ đúng đắn hơn ”, “ có lý hơn ” .A : “ Tao ủng hộ quyền được làm chủ khung hình của phụ nữ, họ nên có quyền tự quyết trong chuyện phá thai. ”B : “ Phá thai tự do là giết hại hàng loạt sinh mạng vô tội. Mày ủng hộ việc giết người hàng loạt à ? ”Trong ví dụ này, B đã cường điệu hóa “ phá thai ” thành “ giết người hàng loạt ” để dễ phản bác lại vấn đề của A và tiến công vấn đề của A là đang “ ủng hộ việc giết người hàng loạt ” .

13. Ngụy biện lợi dụng cảm xúc (appeal to emotion)

Đưa những câu từ đánh vào tâm ý, đạo đức để khiến họ đồng ý vấn đề ( nhiều lúc là thiếu logic ) của mình .Khi còn nhỏ, mỗi khi tôi kén ăn, cha mẹ tôi lại kể chuyện thời xưa nghèo khó thế nào, cơm trắng còn không có để ăn. Thật ra đó cũng là một kiểu ngụy biện tận dụng cảm hứng, khiến tôi đồng cảm với tình cảnh đói khổ ngày trước để chịu ăn cơm .Ngụy biện tận dụng xúc cảm đánh vào nhiều trạng thái tâm ý, xúc cảm khác nhau như ghen tị, thù hận, thương hại, sợ hãi, tự hào, yêu quý, … Đôi khi những lập luận rất vô lý, nhưng con người lại rất dễ bị chi phối bởi xúc cảm nên loại ngụy biện này thường khá hiệu suất cao. Đó cũng là nguyên do mà ta phải luôn giữ cái đầu lạnh, bình tĩnh đưa ra quan điểm, đánh giá và nhận định của mình khi tranh luận .

14. Ngụy biện cá trích đỏ (red herring)

Đưa những phát ngôn không tương quan, dính dáng đến chủ đề đang được đề cập nhằm mục đích mục tiêu đánh lạc hướng hay làm dừng cuộc tranh luận .A : “ Anh chưa triển khai xong việc làm tôi giao nữa à ? ”B : “ Sếp ơi công nhận bộ vest thời điểm ngày hôm nay anh mặc đẹp thật đấy ! ”B đã đánh lạc hướng khi bị A hỏi thăm về chuyện việc làm bằng cách khen A mặc vest đẹp .A : “ Gấu trúc đang bên bờ vực tuyệt chủng, tất cả chúng ta cần phải có ý thức bảo vệ chúng ! ”B : “ Tại sao phải lo ngại về gấu trúc trong khi vẫn có hàng ngàn người vô gia cư, đói nghèo ngoài kia ? ”Trong ví dụ này, B thay vì đưa ra quan điểm về yếu tố “ gấu trúc tuyệt chủng ”, anh ta lái yếu tố sang hướng khác ( người vô gia cư, tất yếu là không tương quan đến gấu trúc ), mang ý trách móc để khiến A cảm thấy tội lỗi, từ đó tiến công vào vấn đề của A .

15. Ngụy biện trích dẫn thông tin ngoài ngữ cảnh (quoting out of context)

Trích dẫn lại một thông tin ( ví dụ điển hình như một phát ngôn, nhận xét, tài liệu nào đó ) ở dạng cắt xén, hay trích rút phát biểu ấy ra ngoài ngữ cảnh gốc, để lái yếu tố sang hướng khác, gây cho người đọc thứ ba hiểu nhầm .Năm 2018, khi Luật An ninh mạng Nước Ta được Quốc hội Nước Ta khóa XIV biểu quyết trải qua, nhiều bài báo mạng đã trích dẫn những lao lý trong Luật An ninh mạng nhưng lồng ghép, cắt xén hoặc bịa đặt thêm những điều trọn vẹn không có thật chỉ để kích động những người không khám phá kỹ phản đối quyết định hành động này .Ngụy biện trích dẫn thông tin ngoài ngữ cảnh rất khó phát hiện nếu như ta không trang bị cho mình kỹ năng và kiến thức thật vững vàng. Do đó, luôn cẩn trọng kiểm tra kỹ lưỡng nguồn thông tin trên mạng. Lỗi ngụy biện này hoàn toàn có thể xem như thể một biến thể đặc biệt quan trọng của ngụy biện bù nhìn rơm, những trang báo mạng thiếu uy tín thường sử dụng để khuynh hướng dư luận .

16. Ngụy biện lợi dụng đám đông (appeal to the people)

Lợi dụng sự ủng hộ của đám đông để biến vấn đề của mình thành đúng, “ lấy quan điểm số đông rồi giết chết thiểu số ” .Một cô gái nói với bạn trai của mình “ Anh ơi mua cho em đôi giày đó nhé, bạn của em đứa nào cũng có một đôi ” .Cô gái thuyết phục người bạn trai mua giày mới cho mình bằng cách chỉ ra rằng nhiều bạn hữu của cô ấy ai cũng có đôi giày đó, nghĩa là việc mua đôi giày đó là một điều đúng đắn, hài hòa và hợp lý mà người bạn trai phải làm .Rõ ràng vấn đề của ai đó được nhiều người đống ý cũng chưa hẳn là đúng đắn. Vậy nên đừng vội tin những gì đám đông cho là đúng, cần phải có chính kiến của bản thân và biết cách quan sát, học hỏi bổ trợ kiến thức và kỹ năng .

17. Ngụy biện vin vào truyền thống (appeal to the tradition)

Đưa ra lý lẽ rằng trước giờ ai cũng làm vậy hoặc đều tin điều đó là đúng, nên điều đó đúng .A : “ Chúng ta nên thay đổi quá trình sản xuất và vận dụng công nghệ tiên tiến để tăng mạnh hiệu suất của nhà máy sản xuất. ”B : “ Mặc kệ đi, đã mấy chục năm rồi cũng có sao đâu, cần gì biến hóa cho mệt ! ”B cho rằng một quá trình sản xuất đã trải qua nhiều chục năm hiển nhiên sẽ là một điều đúng đắn, phản bác lại lý lẽ của A rằng muốn thay đổi tiến trình sản xuất và vận dụng công nghệ tiên tiến. Tuy nhiên, không phải cái gì mang tính truyền thống lịch sử cũng đúng trọn vẹn, mà cần phải tương thích với điều kiện kèm theo và toàn cảnh hiện tại nữa .

18. Ngụy biện so sánh ẩu (faulty analogy)

So sánh hai điều chỉ giống như ở một góc nhìn nhỏ chứ không thật sự tương đương để hoàn toàn có thể mang ra so sánh .“ Những người mà không hề không uống cafe sáng cũng chẳng khác gì những kẻ nghiện rượu. ”Việc so sánh người nghiện cafe cũng như người nghiện rượu trong câu trên thật sự rất khập khiễng. Bởi lẽ, rõ ràng rượu gây ra mối đe dọa lớn hơn cafe rất nhiều, những người nghiện cafe không đáng bị chỉ trích nặng nề như vậy .So sánh ẩu được cho phép kẻ ngụy biện chuyển hướng cuộc tranh luận, bóp méo vấn đề. Người Nước Ta thường có thói quen ví von, so sánh trong trao đổi và tranh luận. Tuy nhiên không phải những sự vật, hiện tượng kỳ lạ được mang ra so sánh đều trọn vẹn tương đương với nhau. Trong tranh luận, nên tâm lý cẩn trọng trước khi gật đầu một câu so sánh làm dẫn chứng cho vấn đề của người khác .

19. Ngụy biện thống kê (statistical fallacy)

Đưa ra những số lượng, thống kê sai, hoặc bịa ra những số liệu theo ý muốn để tranh luận. Tâm lý con người dễ bị thuyết phục bởi số liệu thống kê. Hơn nữa, muốn kiểm chứng mức độ đúng sai cũng cần mất nhiều thời hạn khám phá, do đó rất nhiều người tận dụng điều này để củng cố độ đáng tin cho lý lẽ của mình .Một ví dụ rõ ràng nhất chính là số liệu thống kê “ lịch sử một thời ” về những sinh viên tốt nghiệp MBA tại Yale năm 1953. Đó là 3 % sinh viên tốt nghiệp đặt ra tiềm năng và viết xuống giấy đều sở hữu tài sản lớn hơn 97 % không xác lập tiềm năng trước .Thống kê này được trích dẫn trong hàng trăm cuốn sách self-help nhằm mục đích chứng tỏ vấn đề “ việc đặt tiềm năng đơn cử có ảnh hưởng tác động cực kỳ to lớn so với thành công xuất sắc của bạn. ” Thực tế thì chưa từng có điều tra và nghiên cứu nào như vậy được thực thi tại Yale cả .

20. Ngụy biện thiên vị (cherry picking fallacy)

Chỉ dùng những thông tin, góc nhìn có lợi cho mình mà lờ đi những thông tin chưa được kiểm chứng, hoặc những thông tin gây bất lợi cho mình hay tạo ra lợi thế cho người đối thoại .

Một ví dụ điển hình nhất của ngụy biện thiên vị là hồ sơ xin việc, bởi nó chỉ thể hiện ưu điểm của người xin việc và lờ đi các khuyết điểm. Hầu hết các nhà tuyển dụng đều biết điều đó nên họ chỉ dùng hồ sơ để tham khảo, còn quyết định có tuyển hay không phải chờ sau khi gặp trực tiếp để phỏng vấn.

Xem thêm: Top 10 quán ăn tại Thái Nguyên ngon nhất hiện nay

Có rất nhiều lỗi ngụy biện rất thường xảy ra trong cuộc sống hàng ngày, nhưng hầu như chúng ta không ý thức được điều đó.

Nên ứng đối như thế nào?

Đa phần những lỗi ngụy biện trên đều xuất phát từ việc đuối lý, hoặc không xác lập rõ chủ đề chính là gì. Khi gặp những trường hợp này, điều tiên quyết là phải giữ bình tĩnh. Bạn càng mất bình tĩnh thì sẽ càng dễ rơi vào cái “ bẫy tâm ý ” của đối phương. Chỉ khi bình tĩnh bạn mới hoàn toàn có thể nhìn nhận lập luận và dẫn chứng một cách đúng mực, từ đó tìm ra chiêu thức ứng đối tương thích .Khi chỉ ra những lỗi ngụy biện và đối đáp lại, cần chú ý quan tâm lời lẽ không nên quá bộc trực mà trở nên cộc tính, bất lịch sự. Nguyên tắc số 1 khi đưa ra quan điểm trong tiếp xúc, tranh luận cần phải có sự nhã nhặn, tôn trọng người đối thoại .

Kết

Như vậy ta vừa điểm qua 20 lỗi ngụy biện thường gặp trong tranh luận của người Việt. Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc sẽ phân biệt được những lỗi ngụy biện để phần nào biết cách ứng đối lại cũng như hạn chế bản thân mắc phải. Hãy làm cho những cuộc tranh luận trở nên tráng lệ, ship hàng mục tiêu trao đổi văn minh và học hỏi những tri thức mới những bạn nhé .

Source: https://suadieuhoa.edu.vn
Category : Blog